Náttúrufræðingurinn - 1994, Blaðsíða 63

2. mynd. Taðáni ('Lumbricus rubellus) til vinstri og grááni (Aporrectodea caliginosaj til
hœgri. Kynþroska ánamaðkar. Beltið sést vel á framhluta þeirra. Ljósm. Hólmfríður
Sigurðardóttir.
eru að minnsta kosti 10 tegundir ánamaðka
sem allar tilheyra ættinni Lumbricidae. Til
fróðleiks má nefna að á Norðurlöndunum
hafa fundist tæplega 20 tegundir (Back-
lund 1949, Bjami E. Guðleifsson og
Rögnvaldur Ólafsson 1981, Andersen
1983).
Ættin Lumbricidae er einkennandi fyrir
Evrópu, Vestur-Asíu og hluta af Norður-
Ameríku. Hún hefur breiðst út með ný-
lendubúum til Norður-Ameríku, Indlands,
Nýja-Sjálands og Suður-Afríku. Aðrar
ættir eru útbreiddar í Mið- og Suður-
Ameríku og í Ástralíu en tegundir sem
tilheyra þeim geta orðið um 1-1,5 m á
lengd (Lee 1985).
Bjami E. Guðleifsson á Möðruvöllum
hefur gefið flestum íslensku tegundunum
heiti eftir útliti og því umhverfi sem þær
finnast í. I nafngiftum sínum hefúr Bjami
notað orðið áni sem er stytting af orðinu
ánamaðkur. Er það þjált í munni og fer vel
(1. tafla).
Stóráni, eða skoti í daglegu tali, er
stærsta tegund ánamaðka sem fúndist hefúr
hérlendis og er hún eftirsótt í beitu. Taðáni
og grááni eru algengar tegundir í túnum og
görðum. Sjást þær oft skríða um stéttar í
vætutíð. Smávaxnar tegundir eins og
mosaáni og svarðáni finnast einkum í út-
haga.
■ líkamsbygging
Ánamaðka má þekkja á því að þeir era lið-
skiptir. Húðin er mjúk og skipt með grunn-
um þverskorum í fjölmarga liði. Hjá mörg-
um tegundum breytist fjöldi liða yfirleitt
ekki þegar ánamaðkurinn vex og þroskast,
en fjöldi liða getur verið breytilegur milli
einstaklinga sömu tegundar. Bygging ána-
maðka er einföld og tekur litlum breyt-
ingum með þroska. Þeir eru sívalir, nema
aftast þar sem búkurinn er dálítið flatvax-
inn (2. mynd). Ánamaðkurinn er í raun
byggður upp eins og tvö rör þar sem annað
rörið, þarmurinn, er inni í hinu, líkams-
veggnum, með vökvafylltu holrými á
milli. Hjá tegundum sem tilheyra ættinni
141