Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 35

Gasið í
LAGARFLJÓTI
HALLDÓRÁRMANNSSON
OG SIGMUNDUR EINARSSON
Árið 1963 uppgöt\>aðist að lífrœnt gas
streymir upp frá botni Lagarfljóts á
nokkrum stöðum. Allar rannsóknir
bentu til að gasið vœri myndað við
rotnun jurtaleifa á botninum en það
varð ekki sannað fyrr en árið 1992. Þar
með dó draumurinn um olíulindir við
Lagarfljót.
m aldir hafa menn þekkt vakir
Usem á hverjum vetri myndast á
ísnum á Lagarfljóti. í Fljóts-
________ dælasögu segir:
„Utan í nesinu stendr bær, er heitir á
Hreiðarsstöðum. Þar er nú sauðahús. Þar
bjó sá maðr, er Hreiðarr hét. Hann var
landnámsmaðr ok vinr mikill Bersa ok
Droplaugarsona. Hreiðarr var inn besti
bóndi ok inn vænsti maðr. Heldr var hann
nú við aldr ok hafði búit þar langa ævi.
Fyrir nesit váru allt vakar. Þar brynndi
hirðir nautum sínum.“
Halldór Ármannsson (f. 1942) lauk B.Sc.-prófi í efna-
fræði og stærðfræði frá University of Wales 1964 og
Ph.D.-prófi f sjóefnafræði frá The University, South-
ampton 1979. Hann starfaði hjá Rannsóknastofnun
iðnaðarins 1967-1972 og hefur starfað við jarð-
hitarannsóknir hjá Orkustofnun frá 1977. Halldór
stundaði kennslustörf um árabil og hefur einnig unnið
við ráðgjöf á sviði jarðhita erlendis, m.a. í Kenýa og
Úganda á vegum Sameinuðu þjóðanna.
Sigmundur Einarsson (f. 1950) lauk B.S.-prófi í jarð-
fræði frá Háskóla íslands 1974. Hann starfaði við
jarðhitarannsóknir hjá Orkustofnun 1977-1987, hjá
Bókaútgáfunni Erni og Örlygi 1988-1991 og hefur
verið ritstjóri Náttúrufræðingsins frá 1991.
Fljótsdælasaga mun vera meðal hinna
yngstu af íslendingasögum, talin rituð ein-
hvern tíma milli 1450 og 1550.
■ í LEIT AÐ HEITU VATNI
í janúarbyrjun 1963 kom í ljós að jarðhiti
leyndist undir Tuskuvökum í Urriðavatni í
Fellum. Allmikið af loftbólum streymdi
upp í vökunum og hefur það orðið til að
halda þeim opnum ekki síður en upp-
streymi heits vatns (1. og 2. mynd).
Uppgötvun jarðhitans varð til þess að
kannað var hvort einnig leyndist hiti undir
Nautavökum á Lagarfljóti. Loft bólaði upp
í vökunum og var enginn útlitsmunur á
þeim og Tuskuvökum á Urriðavatni, en þar
bólaði upp hveragas. Fljótlega kom þó í
ljós að gasið í Nautavökum var eldfimt og
reyndist það vera nær hreint metangas.
Gasuppstreymi reyndist vera víðar í
Fljótinu og einnig á leirunum við
suðurenda þess.
Algengt er að metangas myndist við
rotnun jurtaleifa í tjörnum í mómýrum og
er það því oft nefnt mýragas.
■ GASIÐ KANNAÐ
fi^FORKUMÁLASKRIFSTOFAN 1963-1967
Eftir þessa uppgötvun var talið nauð-
synlegt að rannsaka gasið nánar, leita skýr-
inga á uppruna þess og kanna hvort það
gæti haft hagnýta þýðingu. Jónas Pétursson
Náttúrufræðingurinn 64 (4) bls. 265-280, 1995.
265