Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 7

Agrobakteríuaðferð
Genhleypuaðferð
Erfðaefni með eftirsóttum genum
Stönglar og rætur myndast
Agrobakteríur látnar sýkja plöntuvef
Ögnum skotið á plöntuvef
Litningur með
innlimaðri genaferju
Kjarni
Plöntufruma
Frumuskipting (callus)
Erfðabreytt planta með
nýja eiginleika
7. mynd. Tvœr algengustu aðferðirnar til að fá fram erfðabreyttar plöntur. Utanað-
komandi gen eru flutt í plönturnar með hjálp Agrobacterium tumefaciens bakteríunnar
eða þeim er skotið íplöntufrumur með „genhleypu" (eftir Chrispeels og Savada 1994).
sig til að greiða götu sína við sýkingu
plantna. Hluti Ti-plasmíðsins (Ti: tumor-
inducing) innlimast í erfðamengi plönt-
unnar og með hjálp gena sem sitja á þessu
innskoti tekur bakterían öll völd í plöntu-
frumunni og fær hana til að framleiða
næringu og vaxtarþætti fyrir sig. Þessi
brenglun á starfsemi plöntufrumunnar
leiðir til æxlisvaxtar við sýkingarstaðinn.
Þegar það rann upp fyrir mönnum að þama
væri í raun um náttúrulega genaferju að
ræða voru menn fljótir að kippa burt úr Ti-
plasmíðinu þeim illkynja genum sem
æxlismynduninni valda. Með því að fjar-
lægja allt sem ekki hafði með flutning og
innlimun plasmíðsins í erfðaefni plönt-
unnar að gera tókst að rýma fyrir nýjum
farþegum (genum). Þannig má leggja inn
ný gen (aðkomugen auk gens fyrir fúkka-
lyfjaónæmi) í stað þeirra sem á brott voru
numin úr Ti-plasmíðinu og láta agrobakt-
eríunni það eftir að flytja og innlima
aðkomugenið inn í erfðamengi plöntunn-
ar. Þegar innlimunin hefur átt sér stað eru
frumurnar látnar fjölga sér á ætishlaupi
uns þær hafa myndað klasa af ósérhæfðum
frumum (callus).
Sérhver plöntufruma í klasanum getur
við réttar kringumstæður skipt sér og
myndað nýjan einstakling. Vegna fúkka-
lyfs í ætinu komast einungis þær frumur á
legg sem tóku upp genaferjuna sem gerir
þær ónæmar fyrir fúkkalyfinu. f formi
réttra hlutfalla af plöntuhormónunum
237