Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 41

2. tafla. Niðurstöður greininga stöðugra samsœta í gassýnum frá Lagaifljóti og Urriða-
vatni.
Staður Dags. Sýni nr. ch4 n2 3He/4He
813C%o 8D%c 815N %c R/Ratm
Lagarfljót Vallholt 21/3 '84 0074 -72,8 -268 4,4
Lagarfljót Vallholt 25/2 '85 0110 -72,8 -266 4,4
Lagarfljót Buðlungavellir 25/2 '85 0111 -80,9 -270 4,4
Lagarfljót Hreiðarsstaðir 24/2 '85 0109 -80,2 -267 4,4
Urriðavatn Hola UN-8 23/2 '85 +0,6
les, Scripps Institute of Oceanography, San
Diego og Raunvísindastofnun Háskólans.
Niðurstöður gasgreininga, ásamt niður-
stöðum tveggja eldri greininga frá Lagar-
fljóti og einnar frá Isafirði eru birtar í 1.
töflu og niðurstöður samsætugreininga eru
birtar í 2. töflu.
Samanburður við niðurstöður greininga
eldri sýna frá Vallholti og Hreiðarsstöðum
bendir til svipaðrar samsetningar gegnum
árin og er líklegast að gasið við Hreiðars-
staði og Buðlungavelli sé að nokkru leyti
blandað andrúmslofti en ekki við Vallholt.
Niðurstöður gas- og samsætugreininga
Vallholtssýnanna tveggja, sem tekin voru
með u.þ.b. árs millibili, benda til mjög
stöðugrár gassamsetningar. Reynt var að
greina kolvetni með tveimur eða fleiri kol-
efnisatómum (C2+), en þau voru ekki mæl-
anleg á geysinákvæmt gasgreiningartæki
hjá Global Geochemistry Corporation
(C2+< 0,01%).
Túlkun
Efnasamsetning vatnsins er dæmigerð fyrir
steinefnasnautt jökulvatn og ekki að ætla
að hún hafi áhrif á gasið, nema ef vera
skyldi að eitthvert koldíoxíð leysist í vatn-
inu og metanið verði hreinna en ella. Hún
kemur því ekki við sögu í túlkuninni.
Schoell (1980) flokkaði gas úr náttúr-
unni eftir efna- og samsætusamsetningu og
ber hver flokkur merki uppruna síns. Á 7.
mynd er flokkun hans eftir styrk og gerð
kolvetna sýnd á einfaldaðan hátt. í ungu,
óþroskuðu lífmynduðu gasi er metan yfir-
leit svo til eina kolvetnið (C2+ «
0,001%), en töluvert myndast af því. Við
frekari þroska myndast lengri kolefnis-
keðjur (hitamyndað gas) og síðan olíur og
bik. Að lokum sundrast langkeðjugös og
mynda metan og loks grafít við tiltölulega
háan hita, sem ríkir á miklu dýpi. Gasið
sem myndast endar því að mestu leyti sem
metan. Þroskinn er mældur sem endurskin
frá vitriníti, sem er eitt af grunnefnum kola.
í 3. töflu er sýnt yfirlit um styrk hærri
kolvetna og hlutfall '3C í hinum ýmsu hóp-
um náttúrulegra kolvetnisgasa, flokkuðum
eftir uppruna, sbr. umfjöllun hér að framan.
Samkvæmt efnasamsetningu (C2+«
0,01%) er gasið frá Lagarfljóti ungt, líf-
myndað gas (flokkur ,,B“).
Schoell (1980) birti í grein sinni niður-
stöður fjölda samsætugreininga á gasi úr
þessum flokkum. Á 8. mynd er sýnt sam-
band D/H (tvívetni/vetni) og l3C/l2C-hlut-
falla og dregin þau mörk sem sýni úr fjór-
um flokkum falla innan. Niðurstöður Lag-
arfljótssýnanna hafa verið dregnar inn á
myndina og falla greinilega með ungu líf-
verugasi frá kvarter (B, jökulruðnings- og
mýragas) en gas frá Öxarfirði fellur mjög
ákveðið í flokk með hitamynduðu gasi.
271