Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 46

Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 46
Á 12. mynd er sýnt á einfaldan hátt hvernig líklegt er að setlögin hafi hlaðist fram í Lagarfljót á síðastliðnum 2000- 3000 árum. Reiknað er með svipuðum framburði Jökulsár og nú er. Samkvæmt þessu hafa ósar Jökulsár verið við Vallholt fyrir u.þ.b. 2000 árum. Mun meira af jurta- leifum fannst í neðsta hluta borhholunnar á aurum Jökulsár en ofantil. Þetta bendir til að jurtaleifaf sem berast út í Fljótið setjist að verulegu leyti til úti í Fljótinu en ekki einungis við árósana. Setlögin á botni Lagarfljóts eru væntanlega svipuð neðstu lögunum í borholunni, þétt leirlög, og má því vænta rotnandi jurtaleifa undir þeim víða á botni Fljótsins. Setlögin og gasið Það er sennilega tilviijun háð hvað verður um gasið sem myndast við rotnunina. Lík- legt er að sums staðar safnist það saman af allstóru svæði, streymi upp um ákveðnar rásir og myndi nokkuð stöðugar gaslindir. Annars staðar eru leirlögin ekki nægjan- lega þétt til að safna gasinu saman í stórar lindir og streymir þá gasið upp dreift á stóru svæði, eins og t.d. við Hreiðarsstaði. Einnig getur gasið lokast af í gildrum undir þéttum leirlögum og þegar gildran brestur nær allmikið gas að rísa til yfir- borðs á skömmum tíma. Gasið getur jafnvel rifið með sér stykki af botninum, sem fljóta til yfirborðs en sökkva síðan aftur er gasið hefur losnað úr þeim. ■ ALDUR GASSINS Árný E. Sveinbjörnsdóttir, jarðfræðingur hjá Raunvísindastofnun Háskólans, greindi 14C í sýni frá Vallholti til að fá upplýsingar um aldur gassins, en áður hafði metangasið verið brennt yfir í kol- díoxíð. Aldur sýnisins, AAR-919, reynd- ist 9220 ±195 14C-ár. Til samanburðar má geta þess að metan í gasi frá Ærlækjarseli í Öxarfirði reyndist >20.000 ára gamalt (og er sennilega miklu eldra) og jarð- hitametan frá Kröflu um 5600 ára gamalt. Þessi aldur sannar að gasið sem streym- ir upp við Vallholt er ekki ættað úr iðrum jarðar né heldur úr lífrænum setmyndun- um í jarðlagastaflanum. Gasið hlýtur að vera ættað úr rotnandi jurtaleifum sem borist hafa út í Lagarfljót meðan það náði töluvert inn fyrir Vallholt. Það kemur hinsvegar nokkuð á óvart að gasið skuli vera frá upphafi nútíma. í skýrslu Jóns Jónssonar um gasið í Lagar- fljóti frá 1967 eru birtar greiningar sem Bergþór Jóhannsson grasafræðingur gerði á jurtaleifum úr borholunni á aurum Jökulsár. Þar kemur fram að Bergþór telur að landið virðist að miklu leyti hafa verið klætt gróðri þegar setlögin á botni holunn- ar mynduðust. Aldursákvörðunin bendir því til að landið hafi verið nær algróið snemma á nútíma. ■ NIÐURSTÖÐUR Berggrunnurinn á rannsóknarsvæðinu er 7-9 milljón ára gamall. Ekki eru þekkt í honum nein óvenjumikil setlög af lífræn- um uppruna sem leitt gætu til gasstreymis upp úr berggrunninum. Á botni Lagar- 276
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.