Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1995, Side 46

Náttúrufræðingurinn - 1995, Side 46
Á 12. mynd er sýnt á einfaldan hátt hvernig líklegt er að setlögin hafi hlaðist fram í Lagarfljót á síðastliðnum 2000- 3000 árum. Reiknað er með svipuðum framburði Jökulsár og nú er. Samkvæmt þessu hafa ósar Jökulsár verið við Vallholt fyrir u.þ.b. 2000 árum. Mun meira af jurta- leifum fannst í neðsta hluta borhholunnar á aurum Jökulsár en ofantil. Þetta bendir til að jurtaleifaf sem berast út í Fljótið setjist að verulegu leyti til úti í Fljótinu en ekki einungis við árósana. Setlögin á botni Lagarfljóts eru væntanlega svipuð neðstu lögunum í borholunni, þétt leirlög, og má því vænta rotnandi jurtaleifa undir þeim víða á botni Fljótsins. Setlögin og gasið Það er sennilega tilviijun háð hvað verður um gasið sem myndast við rotnunina. Lík- legt er að sums staðar safnist það saman af allstóru svæði, streymi upp um ákveðnar rásir og myndi nokkuð stöðugar gaslindir. Annars staðar eru leirlögin ekki nægjan- lega þétt til að safna gasinu saman í stórar lindir og streymir þá gasið upp dreift á stóru svæði, eins og t.d. við Hreiðarsstaði. Einnig getur gasið lokast af í gildrum undir þéttum leirlögum og þegar gildran brestur nær allmikið gas að rísa til yfir- borðs á skömmum tíma. Gasið getur jafnvel rifið með sér stykki af botninum, sem fljóta til yfirborðs en sökkva síðan aftur er gasið hefur losnað úr þeim. ■ ALDUR GASSINS Árný E. Sveinbjörnsdóttir, jarðfræðingur hjá Raunvísindastofnun Háskólans, greindi 14C í sýni frá Vallholti til að fá upplýsingar um aldur gassins, en áður hafði metangasið verið brennt yfir í kol- díoxíð. Aldur sýnisins, AAR-919, reynd- ist 9220 ±195 14C-ár. Til samanburðar má geta þess að metan í gasi frá Ærlækjarseli í Öxarfirði reyndist >20.000 ára gamalt (og er sennilega miklu eldra) og jarð- hitametan frá Kröflu um 5600 ára gamalt. Þessi aldur sannar að gasið sem streym- ir upp við Vallholt er ekki ættað úr iðrum jarðar né heldur úr lífrænum setmyndun- um í jarðlagastaflanum. Gasið hlýtur að vera ættað úr rotnandi jurtaleifum sem borist hafa út í Lagarfljót meðan það náði töluvert inn fyrir Vallholt. Það kemur hinsvegar nokkuð á óvart að gasið skuli vera frá upphafi nútíma. í skýrslu Jóns Jónssonar um gasið í Lagar- fljóti frá 1967 eru birtar greiningar sem Bergþór Jóhannsson grasafræðingur gerði á jurtaleifum úr borholunni á aurum Jökulsár. Þar kemur fram að Bergþór telur að landið virðist að miklu leyti hafa verið klætt gróðri þegar setlögin á botni holunn- ar mynduðust. Aldursákvörðunin bendir því til að landið hafi verið nær algróið snemma á nútíma. ■ NIÐURSTÖÐUR Berggrunnurinn á rannsóknarsvæðinu er 7-9 milljón ára gamall. Ekki eru þekkt í honum nein óvenjumikil setlög af lífræn- um uppruna sem leitt gætu til gasstreymis upp úr berggrunninum. Á botni Lagar- 276

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.