Samvinnan - 01.11.1946, Blaðsíða 23

9. HEFTI
SAMVINNAN
bókin kom út, andaðist sr. Ásmundur Gíslason og var
Þá 74 ára gamall.
Séra Ásmundur Gíslason var hægur maður í fram-
komu, fámáll og yfirlætislaus. Hann gegndi skyldu-
störfum sínum með kostgæfni, en gerði ekkert til að
vekja eftirtekt á andlegum yfirburðum sínum. Hann
hefur áreiðanlega verið einhver snjallasti ræðumað-
ur þjóðkirkjunnar á sinni tíð, en hann lét sér nægja
að íáta ljós sitt skína yfir fámennum söfnuðum i
litlum sveitakirkjum í tveim dölum, milli hárra fjalla.
Bergmálið af ræðum hans náði ekki yfir fjöllin. Menn
veittu ekki hinum óvenjulegu prédikarahæfileikum
bans eftirtekt fyrr en hann var hættur að starfa
fyrir þjóðkirkjuna, en tók einstöku sinnum til máls
yfir moldum vina og vandamanna í Reykjavík.
En það fór vel, að séra Ásmundur Gíslason lét verða
uf því að geía út nokkrar ritgerðir. Þær eru virðu-
iegur minnisvarði um einkennilegan gáfumann, og
þær mættu verða til hvatningar ungum mönnum,
sem eru að svipast um eftir fyrirmyndum um það,
hvernig íslenzk tunga er vel rituð á 20. öldinni. Við-
fangsefni séra Ásmundar Gíslasonar eru ekki stór-
brotin, en hann fer svo með þau, að lesendur minn-
ast þeirra löngu eftir fyrsta lestur. Hann segir frá
réttardeginum, frá fyrstu kirkjuferð að Laufási, frá
erfiðu og mannhættulegu ferðalagi skólapilta til
E-eykjavikur í fyrstu snjóum, frá bezta reiðhestinum,
og ferð hans og sóknarbarnanna að sumarlagi á sjón-
arhól upp í háfjöllum. Slík efni myndu verða að litlu
í höndum flestra manna. En séra Ásmundur Gíslason
gerir þessi viðfangsefni skemmtileg og eftirminnileg.
Hann kann vel þá erfiðu list að byggja ritgerð svo, að
hún verði formleg heild, eins og fallegt hús, eða vel
gerð brú. Hjá sr. Ásmundi Gíslasyni fóru saman með-
fæddir eiginleikar, sem eru nauðsynlegir hverjum rit-
höíundi, og mikil æfing við að vanda formið. Þess
vegna skipar ferðabók prestsins frá Bergsstöðum í
Svartárdal og Hálsi í Fnjóskalal virðulegt sæti í bók-
^henntum þeim, sem þjóðin eignaðist 1947.
Bófellsútgáfan hefur sent á markaðinn lítið ljóða-
kver eftir Karl ísfeld, systurson Guðm. Friðjónssonar.
Evu þar bæði frumsamin ljóð og þýðingar. Hér eru
hendingar úr ensku kvæði:
»»Mig seiðir hafið á ný með farmannsins flökkulíf,
°g storm eins og hvassbrýndan hníf.
°g hugur minn þráir vini, sem vísum og
sögum unna,
°g væran draumljúfan svefn, þegar skipi
er ráðið til hlunna.“
hannig yrkir þetta unga skáld. Hann er vafalaust
gæddur einhverri ljóðgáfu, og hann notar smekkleg
orð og gerir ekkert af sér með efni ljóðanna. En það
er ólán ungra skálda nú á dögum, að tízkan stýfir
vængi þeirra. Fyrirmyndir ljóðskáldanna frá samtíð-
arhöfundum eru mjög lítilfjörlegar, og þegar ríminu
er auk þess kastað fyrir borð, er aðstaða ljóðasmið-
anna ekki glæsileg. Framtíð Karls ísfelds sem skálds
er algerlega undir því komin, hvort hann vill heldur
lifa í andlegu samfélagi við snillinga samtíðar og
fortíðar, eða setjast á skáldabekkinn með Steini
Steinar eða Ólafi Jóh. Sigurðssyni. Ljóðabók ísfelds,
„Svartar morgunfrúr“, bendir til, að höfundurinn
hefur ekki enn valið um þessar tvær leiðir.
Fyrir 85 árum gerðist sá viðburður í ljóðmennt ís-
lendinga, að þrjú skáld, öll búsett í Kaupmannahöfn,
gáfu sameiginlega út ljóðasafnið Svövu. Það voru
Benedikt Gröndal, Gísli Brynjólfsson og Steingrímur
Thorsteinsson. Má nærri geta hvílíkur fengur það
hefur verið öllum almenningi á íslandi, að fá með
þessum hætti mörg úrvalsljóð, frumsamin og þýdd.
Voru þeir bremenningarnir allir stórvel gefnir, höfðu
numið tungur hinna frægustu menntaþjóða og kynnzt
bókmenntum þeirra betur en nokkurt þeirra skálda,
sem nú ganga fram á ritvöllinn. í Svövu eru fjölmörg
af beztu kvæðum Gröndals og mörg ágæt kvæði eftir
Steingrím Thorsteinsson. Á þessum tíma þótti einnig
mikið kveða að Gísla Brynjólfssyni, en mjög hefur
fennt yfir frægð hans á þeim árum, sem liðin eru
síðan að Svava kom út í fyrra skiptið. Það má að vísu
fullyrða, að ljóðhneigðir menn þekkja nú úrvalskvæði
Svövu úr heildarútgáfum skáldanna. En Svava hefur
sérstaka sögulega þýðingu. Þegar hún kemur út
1860, á þjóðin ljóð Bjarna og Jónasar í útgáfu Bók-
menntafélagsins. Matthías Jochumsson er þá nýbyrj-
aður á námi í latínuskólanum. Bólu-Hjálmar var ekki
talinn með þjóðskáldum nema af fólki, sem ekki þótti
dómbært um gildi sannra bókmennta. Um langa stund
var Svava þess vegna hið kunnasta ljóðasafn ís-
lendinga. Mun það hafa þótt því merkilegra, þar sem
höfundarnir þrír voru mjög rómaðir fyrir gáfur og
fjölþætta menntun. Mætti ætlast til, að bókmennta-
þroski alls almennings væri nú á hærra stigi heldur
en um 1860, svo mikill arfur sem safnazt hefur síðan
þá á vegum góðra skálda. Vafasamt er þó um þá fram-
för, en mörgum manni mun þykja vel farið, að ísa-
foldarprentsmiðja hefur nú gefið þjóðinni kost á að
eignast í smekklegri útgáfu bæði ljóðasöfnin, Svövu og
Svanhvít. Munu Ijóð hinna ágætu skálda frá 19. og 20.
öld verða bezta vörnin móti hinni viðvaningslegu
Ijóðagerð nútíma-hagyrðinga, sem birta rímlausar
langlokur um einkisverð atriði og kalla vansmíðar
sínar skáldskap. Vel mættu slíkir menn minnast
þess, að ljóðfrægð Gísla Brynjólfssonar hefur orðið
255