Samvinnan - 01.11.1946, Blaðsíða 40

SAMVINNAN
9. HEFTI
JDNAS JÓNSSDN:
Þegar bækurnar
Samvinnufélögin hafa um nokkur undangengin ár
átt mikil ítök í prentsmiðju í Reykjavík, sem nú er
verið að stækka til stórra muna. Má þess vegna gera
ráð fyrir, að Sambandið muni á ókomnum árum sinna
meira bókaútgáfu og bóksölu heldur en hingað til,
og því væntanlega reyna að bæta úr bókaþörf megin-
hlutans af sínum félagsmönnum. Þetta verður ekki
með öllu vandalaus framkvæmd. Nú sem stendur er
kaupgeta almennings mikil, mikið gefið út og bóka-
safnsmyndun í einstökum heimilum allmikil. En þessu
hefur ekki ætíð verið varið á þennan hátt. Um langt
skeið á yfirstandandi öld voru bókakaup almennings
sáralítil og bóksalan lélegur atvinnuvegur. Nú vill svo
til, að ein tilraun var gerð á kreppuárunum, sem
Stalín að þjóðnýta landbúnaðinn, og árið 1939 má
segja, að einstaklingsbúskapur sé með öllu úr sög-
unni í Rússlandi.
Enginn einstaklingur hafði nú hið minnsta sjálf-
stæði gagnvart ríkinu. Karlar, konur og börn áttu
daglegt brauð sitt undir náð einvaldsins. Samtímis
þessu var leynilögreglan efld og aukin meir en nokkru
sinni. Fyrra nafni hennar, OGPU, var breytt í NKVD,
en verkefni hennar var hið sama: að þefa upp og
uppræta miskunnarlaust alla andspyrnu gegn ein-
valdinu. Eyru hennar voru alls staðar, og menn lifðu í
stöðugum ótta við heimsókn hennar jafnt á nótt sem
degi. Fastaher hennar var 250.000 menn, sem áttu
betri aðbúnaði og viðurværi að fagna en sjálfur Rauði
herinn. Fj árveitingin til hennar nam þrem biljónum
rúblna árið 1937. Hve mikil sú fjárveiting er nú, vitum
við ekki, en frá því hefir verið skýrt, að her leyni-
lögreglunnar sé nú 600,000 manns.
Hver maður í Kommúnistaflokknum er skyldugur
til að gefa lögreglunni skýrslu um allt, sem hann
heyrir grunsamlegt. í fangabúðum hennar hafa að
líkindum aldrei verið færri en tíu miljónir karla og
kvenna síðast liðin fimmtán ár. Þeir hafa unnið við
nauman kost og í nyrstu héruðunum hafa þeir að
jafnaði ekki lifað nema sex ár.
Njósnir leynilögreglunnar ná til allra, jafnvel sendi-
herra erlendra ríkja. Hún lét sér jafnvel sama að
koma hljóðnema fyrir í veggnum á húsi Davies sendi-
herra gegnt skrifborði hans. Fjórir leynilögreglumenn
fylgja hverjum sendiherra dag og nótt og hver maður,
koma til fólksins
skar úr um það, að íslendinga langar til að eiga bæk-
ur, jafnvel þegar hart er i ári. Og samvinnumenn
um allt land áttu svo mikinn þátt í, að þessi tilraun
lánaðist, að mér þykir ástæða til að skýra lesendum
sérstaklega frá meginatriðum í gangi þess máls, og
það alveg sérstaklega vegna þeirra framkvæmda, sem
samvinnufélögin munu gera á komandi árum, bæði í
góðæri og á krepputímum. Mætti þá svo fara, að til-
raunir og reynsla þeirra manna, sem stofnsett hafa
„þjóðarútgáfuna“, kynnu að verða öðrum að nokkru
gagni í framtíðinni.
Fyrri styrjöldin truflaði mjög bókaútgáfu í landinu.
Bækur urðu dýrar, og útgáfustarfsemi á þeim ár-
um í erfiðasta lagi. Síðan kom kreppan og má segja,
sem dirfist að tala við útlendinga, verður samstundis
að gefa skýrslu um samtalið. Leynilögreglan hefur
gert óttann ráðandi í lífi Rússans, og hvenær sem eyru
hennar og fingur teygja sig út fyrir landamæri Rúss-
lands, er líka hætta á ferðúm.
Á sviðum vísinda og lista geta hæfileikamenn
komizt í hávegi án þess að vera meðlimir Kommún-
istaflokksins. Auðvitað er ekki nema einn „flokkur"
í landinu, allir aðrir hafa verið upprættir. „Kosningar"
eru aðeins í því fólgnar, að kjósa lista þessa eina
flokks. Hitler byggði eins-flokks skipulag sitt á þessari
fyrirmynd.
Tæplega er hægt að segja, að Ráðstjórnin hafi aukið
menningu þegna sinna. Að vísu kunna nú fleiri að
lesa og skrifa en á dögum keisaranna, en því færri
að greina rétt frá röngu. Þeim er kennt að trúa því,
að tilgangurinn helgi meðalið, og að kristna trúin sé
aðeins gömul þjóðsaga. Kjörorð Ráðstjórnarinnar 1917
var, að trúarbrögðin væru aðeins deyfilyf handa fólk-
inu. Síðan beitti Stalín bæði ofsóknum og áróðri gegn
kristninni. Þegar áróðurinn reyndist ekki fullnægj-
andi, beitti hann róttækum aðgerðum, fangelsaði
presta, rak þá í útlegð eða líflét. Og 1939 var baráttu-
þrek prestanna brotið á bak aftur að mestu leyti.
Kirkjan í Rússlandi er því veikburða, og Stalin hefur
öll ráð hennar í hendi sér. En orð guðs er sterkt, og
trúin býr yfir mætti til þess að standast ofsóknir. Og
að lokum mun hún standa yfir virkisrústum leyni-
lögreglunnar.
272