Samvinnan - 01.02.1970, Síða 47

Frá aðalfundi Sambands íslenzlcra samvinnufélaga
að Bifröst 1968.
ákaflega lítinn greinarmun á samvinnufé
lögunum annars vegar og einkafyrirtækjum
hins vegar. Einkum á þetta þó við í þétt
býlinu við Paxaflóa, þar sem samvinnu-
hreyfingin er félagslega óvirkust, en fólks-
fjöldinn mestur. Og unga fólkið spyr eðli-
lega: Til hvers á ég að gerast félagsmaður
í kaupfélagi og skipta við það? Til hvers á
ég að taka öflugan þátt í starfi samvinnu-
hreyfngarinnar?
Ég mun ekki í þessu greinarkorni gera
þessum spurningum skil nema að mjög litlu
leyti. Ég ætla ekki heldur að útskýra skipu-
lag og starfshætti samvinnufélaganna, ár-
angur af starfi þe!rra í næstum öld, núver-
andi stöðu þeirra og styrk og þátt þeirra i
framfarasögu þjóðarinnar, enda stoðar i
þessu sambandi ekki einvörðungu að vitna
til unninna afreka.
Ég mun aftur á móti gera örstutta grein
fyrir skoðun minni á framtíðargildi sam-
vinnustefnunnar í íslenzku þjóðfélagi og
nefna nokkur verkefnasvið, þar sem ég tel
hiklaust að samvinnuhreyfingin hafi jafn-
vel auknu hlutverki að gegna.
Þýðing hennar verður m. a. fólgin í því
að vera almenningi trygging fyrir öruggum
og heiðarlegum viðsk!ptum, halda verðlagi
niðri og veita einkaframtakinu í verzlun og
þjónustu nauðsynlega samkeppni og aðhald,
um leið og hún ryður áfram brautina fyrir
nýjum og betri verzlunarháttum. Samvinnu-
formið er einnig mjög ákjósanleg leið til að
gefa öllum almenningi beina aðild að at-
vinnulífi landsins.
Samvinnuhreyfingin mun á komandi árum
verða, eins og á fyrstu árum sínum, helzta
stoð þjóðarinnar til að tryggja að atvinnu-
tækin verði áfram í höndum íslendinga
sjálfra. Ég tel víst, að ásókn erlends fjár-
magns í íslenzkt atvinnulíf og í hinar nýju
fágætu auðlind!r okkar, hreint loft, vatn og
víðáttu, fari mjög vaxandi, enda sjá margir
enga aðra möguleika til lausnar á ríkjandi
vanda í efnahags- og atvinnumálum en leita
til erlendra aðila.
Fjölmörg verkefni bíða framundan í at-
vinnulífi landsmanna, ekki sizt í iðnaði,
verzlun, þjónustu og samgöngum. Á öllum
þessum sviðum hentar samvinnuformið sér-
lega vel. Það sannar t. d. árangur hreyfing-
arinnar í iðnaði á undanfö"num árum, en
hann byggist m. a. á því, að hreyfingin er
nægilega sterk t!l öflugra átaka og fjár-
magnið er ekki dregið út úr fyrirtækjunum,
eins og mörg dæmi eru um í einkarekstri,
heldur er það lagt í endurbætur og nýja
uppbyggingu.
í menningar- og fræðslumálum mun sam-
vinnuhreyfingin einnig geta unnið stórvirki,
einkum þó ef hægt er að ná breiðri sam-
stöðu með öðrum félagssamtökum í landinu
um öfluga alþýðufræðslu. Menntamálin
munu áreiðanlega taka miklum breytingum
á næstu árum, enda eru framtíðarmöguleikar
þjóðarinnar mjög tengdir því, hvernig til
tekst á þessu sviði. Það er nauðsynlegt að
við íslendingar gerum okkur ljóst, að
menntun á ekki að vera til þess að skapa
skil í þjóðfélaginu milli þeirra, sem njóta
langrar skólagöngu, og hinna, sem minni
menntun hljóta. Markmið menntunarinnar
á þvert á móti að vera að brúa þetta bil og
gera aðstöðu manna jafnari. Alþýðuhreyf-
ingar eins og samvinnuhreyfingin hafa í
þessu tilliti geysimiklu hlutverki að gegna.
Námi fólks á ekki að ljúka við visst aldurs-
skeið eða áfanga í skólakerfinu. Það þarf að
verða sífellt. Skapa verður vinnandi fólki
skilyrði til fjölbreytts náms, endurhæfingar
og þjálfunar á ýmsum sviðum, jafnframt því
sem það er örvað til að njóta þess sem bezt
þekkist í bókmenntum og listum. Alþýða
manna verður einnig sjálf að vera sem
virkust í sköpun listar og varðveizlu þjóð-
legra verðmæta, auk þess að taka öflugan
þátt í uppbyggingu samfélagsins.
Á hinum Norðurlöndunum vinnur sam-
vinnuhreyfingin mjög merkt starf í þessum
efnum, bæði ein sér og í samvinnu við aðrar
alþýðuhreyfingar, einkum verkalýðshreyf-
inguna.
Það er sannfæring mín, að sá vandi sem
við er að fást á íslandi verði ekki leystur
nema með m!klu félagslegu átaki. Hér þarf
að verða róttæk umbylting á nánast öllum
sviðum, félagslegum og atvinnulegum. Slík
endursköpun verður að mínum dómi ekki
að veruleika í næstu framtíð, nema félags-
hreyfingar fólksins, verkalýðshreyfingin,
samvinnuhreyfingin og félagssamtök bænda,
taki höndum saman og myndi það þjóðfé-
Erlendur Einarsson forstjóri Sambandsins flytur
aðalfundi skýrslu.
lagsafl sem er nægilega sterkt til að tryggja
framgang þeirrar umbreytingar. En til þess
að svo megi verða þurfa þessar félagshreyf-
ingar að fá til l!ðs við sig þá kveikju, það
lifandi hreyfiafl, sem fyrir hendi er hjá
unga fólkinu í landinu. í því býr sá kraftur
sem með þarf, sé hann beizlaður í einu
voldrgu átaki félagshreyf!nga með ákveðin
marKmið, skýra stefnu og skipulegar starfs-
aðferðir.
rv.
Hafið þið, forystumenn íslenzkrar sam-
vinnuhreyfingar, gert ykkur grein fyrir
þessu? Hvernig ætlið þið að taka ungu kyn-
slóðinni, sem nú knýr á ykkar dyr? Hún
mun spyrja ykkur ákveðinna spurninga og
krefjast skýrra svara. Það er fyrst og fremst
komið undir svörum ykkar í orði og verki,
hvort hin nýja kynslóð fylkir sér undir
merki samvinnuhreyfingarinnar eða leiðir
hana hjá sér.
Það sem hún vill fá að vita er m. a.:
• Hver er þjóðfélagshugsjón samvinnu-
stefnunnar?
• Hver eru meginmarkmið samvinnuhreyf-
ingarinnar á íslandi?
• Hvernig hyggist þið ná þeim á áttunda
áratugnum?
• Hver eru helztu verkefni næstu ára?
• Með hvaða þjóðfélagsöflum ætlið þið að
standa?
• Er það rétt að samvinnuhreyfingunni sé
mismunað af ríkisvaldinu, t. d. varðandi
fjárhagslega fyrirgreiðslu, og ef svo er,
hvernig getur hreyfingin setið þegjandi
undir því?
• Er það rétt að allt vald í hreyfingunni
hafi færzt á hendur fáeinna manna?
• Er ekki kominn tími til að taka upp
róttæka endurnýjun í trúnaðarstöðum
hreyfingarinnar?
• Ætlið þið að leita eftir öflugum stuðn-
ingi unga fólksins, og hvar og hvernig
hafið þið hugsað ykkur að ná til þess?
Við þessum og þvílíkum spurningum verða
að koma afdráttarlaus svör. í samvinnu-
hreyfingunni á ekki að þurfa að fela neitt.
Samvinnumenn eiga nú sem fyrr að brjóta
í blað og hefja fyrir opnum tjöldum um-
ræður um málefni hreyfingarinnar. Það er
starfsmáti sem unga fólkið kýs. Sjái það í
samvinnuhreyfingunni lífræna félagshreyf-
ingu sem skapar möguleika til nýrrar al-
hliða framfarasóknar í íslenzku þjóðfélagi,
mun hin nýja kynslóð að mínum dómi ekki
hika við að ganga til liðs við hana af alefli,
og beita henni sem sverði og skildi í baráttu
fyrir betra og réttlátara þjóðfélagi. ♦
43