Samvinnan - 01.12.1971, Blaðsíða 21

Árni Bergmann
Séra Bernharður Guðmundsson
Dr. Björn Björnsson
Gunnar Björnsson
Hólmfríður Pétursdóttir
Sigurður A. Magnússon
Séra Sigurður Pálsson
Sigurður Örn Steingrímsson
Sveinbjörn Bjarnason
vald, en bara ekki af þessum
heimi.
SAM: Þessi meinta hræðsla við
kirkjuna finnst mér mjög at-
hyglisvert og merkilegt atriði.
Dr. Björn: Ég vil leggja áherzlu
á það, að ég lít alls ekki á það
sem neina dogmu eða kenni-
setningu, að ríkiskirkja þurfi
að vera fyrir hendi, heldur er
mjög vel hugsanlegt, að þær
aðstæður skapist, bæði hér og
annarsstaðar þar sem ríkis-
kirkjufyrirkomulag er, að kirkj-
an geri réttast í að slíta þvi
sambandi. f framhaldi af þessu
getum við kannski komið inná
hlutverk kirkjunnar. Mér er
ofarlega í huga, að kirkjan er
samfélag um líf, dauða og upp-
risu Jesú Krists, hefur þessa
atburðarás að hyrningarsteini
og hefur ekki á neinu öðru að
byggja. Þetta þýðir, að kirkjan
endurspeglar þessa atburðarás.
Geri hún það ekki, er hún ekki
kirkja Krists. Það er mjög auð-
velt að hugsa sér, að þjónusta
kirkjunnar krefjist þess, að
hún gagnrýni rikisvaldið mjög
rækilega. Slíkar aðstæður hafa
vissulega komið upp, og þá er
ekkert hættulegra fyrir kirkj-
una heldur en einmitt það að
vera eitthvert handbendi rikis-
valdsins. Sem betur fer kannski
hafa þessar aðstæður ekki ver-
ið áberandi í íslenzku þjóð-
kirkjunni, en það er vel hægt
að hugsa sér þær aðstæður hér
sem annarsstaðar.
Árni: Nú verður varla hægt að
ganga framhjá því, að kirkjan
hefur í raun og veru verið
framar öllu sammála ríkisvald-
inu, og það sem ríkið hefur
viljað koma á framfæri við
þegnana í sambandi við hegð-
un þeirra hefur fyrst og fremst
verið túlkað af kirkjunni.
Dr. Björn: Já, að kirkjan gætti
með öðrum orðum hagsmuna
ríkisins, er það ekki það sem
þú átt við?
Árni: Hún hefur staðið vörð
um þá borgaralegu hegðun sem
ríkið vill fyrst og fremst að
þegnarnir sýni af sér.
Dr. Björn: Þetta er einmitt
gagnrýni sem hefur komið
fram á kirkjuna sérstaklega af
hálfu marxismans, og þetta er
að mínu viti ekki nema eðlileg
gagnrýni, og kirkjan verður að
vera reiðubúin til að svara
þessari gagnrýni, því að við-
tekið siðferði á hverjum tíma
er alls ekki endilega kristilegt
siðferði, þó svo við búum við
þjóðkirkju. Þetta er samvizku-
spurning fyrir kirkjuna, sem
hún verður raunverulega að
svara á hverjum tíma og vænt-
anlega nokkuð á nýjan hátt á
nýjum tíma.
Séra Sigurður: Ég held að það
sé úrelt viðfangsefni að tala
um þetta mál, vegna þess að
þetta er frá þeim tima þegar
kirkjan hafði veraldlega valda-
aðstöðu með þjóðunum. Nú er
það liðið. Hún hefur enga slíka
valdaaðstöðu neinsstaðar.
Hennar vald byggist nú á henn-
ar andlega erindi við þjóðirn-
ar, og þegar ríkisvaldið styður
það sem er gott fyrir lýðinn, þá
hlýtur kirkjan að styðja ríkið
að svo miklu leyti, en ekki að
öðruleyti. Jafnframthlýturhún
að gagnrýna það sem ekki er
hollt fyrir lýðinn, þegar ríkis-
valdið fer að þjóna sjálfu sér,
einsog allt vald hefur tilhneig-
ingu til, en ekki fólkinu.
SAM: Hver sker úr um það,
hvað sé gott fyrir lýðinn?
Séra SigurSur: Ríkisvaldið sker
úr því fyrir sig og kirkjan eftir
sínum mælikvarða.
SAM: Við skulum taka land
einsog Svíþjóð þar sem stærsti
flokkurinn er sósíaldemókrat-
ískur eða með öðrum orðum
vinstrisinnaður. Samkvæmt
lýðræðisvenjum getum við sagt,
að meirihluti lýðsins telji hann
þjóna sinni heill og hagsmun-
um — gera það sem gott er
fyrir lýðinn. Ætti sænska kirkj-
an þá að styðja þann flokk?
Séra Sigurður: Á meðan hann
í raun og veru gerir það sem
hollt er fyrir lýðinn, en þegar
hann fer að blekkja og blöffa,
einsog svona flokkar gera yfir-
leitt fyrr eða síðar — allt ríkis-
vald gerir það fyrr eða síðar
þegar það hefur fengið nógu
mikið vald — þá hlýtur kirkj-
an að segja nei og bara ljósta
því’upp. Henni ber að gera það.
SAM: En gerir hún það? Nú
segir þú, Sigurður Örn, að rík-
isvald í Svíþjóð og valdamenn
þar séu hræddir við kirkjuna,
og þú, séra Sigurður, ert sömu-
leiðis búinn að orða hræðsluna
við kirkjuna. Af hverju stafar
þessi hræðsla?
Sigurður Örn: Ég hygg hún
stafi af því, að þeir sem fara
með völd í Svíþjóð vita um það
afl sem kirkjan býr yfir — þeir
vita að kirkjan hefur miklu
víðtækari tengsl við fólk held-
ur en nokkur önnur skipulögð
samtök i landinu og hefur að-
stöðu til að hafa mjög mikil
og víðtæk áhrif á skoðana-
myndun.
Árni: Það er vel að merkja
einnig raunverulegt vald.
Sigurður Örn: Auðvitað er það
vald, en það byggist á öðrum
grundvallarforsendum en rík-
isvald.
Árni: En samt sem áður af-
hendir ríkið kirkjunni þetta
vald.
Séra Sigurður: Nei, þetta vald
liggur í því, að forsjónin hefur
sett kirkjuna inní heiminn.
Sigurður Örn: Já, og maður sér
það, að í þeim löndum, þar sem
ekki er nein ríkiskirkja, til
dæmis þar sem kirkjan er bein-
línis ofsótt einsog í Sovétríkj-
unum, þar er þetta vald fyrir
hendi. Ég hygg að ríkisvaldið
í Svíþjóð sé beinlínis hrætt við
að vekja kirkjuna af þeim
svefni sem hún liggur kannski
að vissu leyti í núna.
SAM: Hvað er það helzt í kenn-
ingum kirkjunnar, sem er
hættulegt fyrir flokk einsog tii
dæmis sósíaldemókrata í Sví-
þjóð?
Séra Sigurður: Þegar ríkið hef-
ur vonda samvizku, þá er það
hrætt við kirkjuna.
Kirkjan sem stofnun
er að hverfa
SAM: Mér finnst fróðlegt að
heyra hve ánægð þið eruð með
kirkjuna. Frá mínum bæjar-
dyrum séð verðskuldar hún alls
ekki þennan ótta. Ég hefði
gjarna viljað verða var við
hann til dæmis hér á íslandi.
Séra Sigurður: Þú ert að tala
um kirkjuna sem gamaldags
21
i