Samvinnan - 01.12.1971, Blaðsíða 36

Séra Bernharður: Ég átti við
presta. Einsog stendur eru að-
eins örfáir af starfsmönnum
kirkjunnar ekki prestar.
Sveinbjörn: Þú sagðir, Árni, að
kirkjan væri við hliðina á þess-
um stofnunum sem þú nefndir.
En hún er ekki bara við hliðina
á þeim, heldur til uppfyllingar.
Það á ekki að vera nein sam-
keppni. Og mörg vandamál er
kirkjan ein fær um að fást við.
Dr. Björn: Ég held við verðum
að taka með í þessa mynd þá
staðreynd, að þar sem félags-
málaaðstoð hins opinbera er
þróuð, hefur hún mikla til-
hneigingu til að svipta ein-
staklinginn ábyrgð og tilfinn-
ingunni fyrir sinni eigin
ábyrgð. Ég held að hlutverk
kirkjunnar sé að talsverðu
leyti að hlúa að og rækta með
einstaklingnum ábyrgð gagn-
vart náunganum og koma
honum í skilning um, að það sé
ekki eingöngu skylda hins op-
inbera að sjá fyrir hinu eða
þessu. Það veitir ekkert af
slíkri áminningu og uppeldi.
Það hefur komið fram hér í
Reykjavík nýlega í sambandi
við kaup Reykjavíkurborgar á
húsi í íbúðarhverfi handa
sjúklingum frá Kleppsspítalan-
um. Einstaklingar í hverfinu
risu upp gegn þessari ákvörð-
un. Þetta tel ég vera ákaflega
andkristilega afstöðu, og bara
að þessu leyti hefur kirkjan
talsverðu hlutverki að gegna,
að berjast gegn slíkum for-
dómum. Og þetta er félags-
málastarf að vissu leyti; það
er að vekja skilning á þörfum
ýmissa minnihlutahópa í sam-
félaginu.
Séra Sigurður: Þetta mál sem
þú minntist á er afskaplegt
stórmál og furðulegt að fólk
skuli hlaupa svona á sig. Hver
ætlar sér að tryggja það, að
ekki sé geðsjúklingur í næsta
húsi?
Sveinbjörn: Þetta kemur fram
á öllum sviðum, ekki bara i
þessu tilviki.
Dr. Björn: Þetta er auðvitað
fyrst og fremst fáfræði.
Séra Sigurður: En gáið að því,
að það er heilt hverfi sem legg-
ur útí þetta.
Séra Bernharður: Er nú ekki
líka á það að líta, að Klepps-
spitalinn hefur gjörbreytzt á
síðustu sex til sjö árum. Fólk
sem kom þangað kannski fyrir
tíu árum hefur allt aðra mynd
af geðsjúklingum en þá sem
nú blasir við.
SAM: Ég held að umræðan sem
kom i kjölfar mótmælanna frá
hverfisbúum hafi verið þörf og
opnað augu margra sem ekki
höfðu hugsað raunhæft um
þessi mál.
Dr. Björn: Þetta fólk hefur þá
afsökun, að það er alls ekki
gert nógu mikið af þvi að
kynna slík málefni. Til dæmis
hefði verið æskilegt, að talað
hefði verið við fólkið, áður en
húsið var keypt, ekki bara til
að bera málið undir það, held-
ur einfaldlega til að tryggja að
íbúarnir hefðu rétta vitneskju
um væntanlega nágranna sina.
SAM: Dr. Björn gat þess áðan,
að kirkjunni bæri að efla á-
byrgðartilfinningu einstakl-
ingsins gagnvart þjóðfélaginu,
gagnvart þvi þjóðfélagsbákni
sem við búum við. Hér verður
greinilega að finna eitthvert
meðalhóf. Við erum sennilega
öll sammála um það, að ríkið,
sem við eigum öll hlut að og
myndum í sameiningu, hafi
vissar grundvallarskyldur við
þegnana. Við höfum komið
okkur saman um, að það sjái
okkur fyrir skólum, sjúkrahús-
um, dómstólum, samgöngukerfi
og margskonar annarri þjón-
ustu, og að það vinni að því að
sem flestir þættir opinberrar
þjónustu séu á vegum ríkisins.
Nú skilst mér að dr. Björn sé
þeirrar skoðunar, að þegar rík-
isbáknið sé orðið nógu víð-
tækt, þá ræni það einstakling-
inn frumkvæði og ábyrgðartil-
finningu, og þá eigi kirkjan
að koma til skjalanna sem ein-
hverskonar mótvægi. Er það
rétt skilið?
Dr. Björn: Jú, bæði sem afl
útaf fyrir sig og einnig að hún
beiti sér fyrir því að þátttaka
einstaklingsins verði virkari á
hinum ýmsu sviðum. Þarna er
í rauninni komið að spurning-
unni um lýðræði, þátttökulýð-
ræði, hvort sem um er að ræða
skóla, atvinnulíf eða önnur
svið. Hlutverk kirkjunnar ætti
meðal annars að vera það að
skapa einstaklingnum mögu-
leika á að vera sjálfur skap-
andi einstaklingur. Það er eitt
af skilyrðum þess að við getum
talað um að lifa mannsæm-
andi lífi.
SAM: Þetta felur með öðrum
orðum ekki í sér neina höfnun
á framtaki ríkisins?
Dr. Björn: Nei, það er alls ekki
höfnun þess, heldur verður
þetta tvennt að fara saman,
annarsvegar það stóra átak
sem einungis rikisvaldið getur
staðið að og hinsvegar virk
þátttaka borgaranna. Ekki
bara það að greiða skatta.
Séra Bernharður: Mig langar
rétt til að vikja að því sem dr.
Björn ræddi hér fyrr, þ. e. a. s.
að efla sjálfsvirðingu með
manninum. Manni finnst oft
og ekki sízt hér í Reykjavík,
þar sem persónuleikinn hverf-
ur svo oft í skuggann og svo
miklu er ráðið fyrir einstakl-
inginn, að kirkjan þurfi að
gefa fólkinu möguleika á að
verða eitthvað sjálfstætt, að
verða skapandi aðilar og fá um
leið það sjálfstraust og sjálfs-
virðingu sem fólk virðist einatt
skorta.
Sveinbjörn: f sambandi við
þjóðfélagsmálin er kannski
sérstök ástæða til að minnast
á fangamálin, sem hafa verið
ákaflega mikið vanrækt í okk-
ar þjóðfélagi. Þar er hlutverk
kirkjunnar mjög víðtækt. Hlut-
verk kirkjunnar gæti til dæmis
verið það að vinna gegn því
sem nú á sér stað, að hegning-
in byrji fyrir alvöru þegar af-
brotamaðurinn hefur afplánað
dóm sinn og kemur útúr fang-
elsinu. Þá er hann ekki tekinn
sem gildur þegn þjóðfélagsins.
SAM: Ber ekki kirkjunni að
berjast gegn fangelsiskerfinu
einsog það leggur sig? Er þetta
rétt og kristileg aðferð við upp-
eldi og endurhæfingu manna
sem lent hafa útá villigötum?
Sveinbjörn: Ekki sú aðferð
sem beitt er nú, að loka menn
inni hvað eftir annað.
Séra Sigurður: Það getur verið
óumflýjanlegt að loka menn
inni, en það á ekki bara að
loka þá inni.
Sveinbjörn: Það sem þarf að
leggja áherzlu á i því máli er,
að við erum öll syndug, og að
Kristur dó fyrir allar syndir.
Þessvegna eru þeir menn, sem
brjóta lögin, ekki að því leyti
SAM: Hvað um presta og
skemmtistaði? Geta þeir farið
á vertshús og skemmt sér með
fólki, tekið glas, stigið dansspor
og svo framvegis?
Árni: Það eru vitanlega til
margar leiðir til þess, því að
ekki geta ríkisstofnanir einar
gert alla hluti, og þið nefnið
framtak kirkjunnar. Önnur ráð
eru til dæmis menntun fullorð-
inna, lifandi stjórnmálastarf
og margt fleira.
Sveinbjörn: Menntun fullorð-
inna getur vitaskuld vel verið
á snærum kirkjunnar. Skylda
hennar er að ganga inní mann-
lífið með öllum þess kvöðum á
sem flestum sviðum.
Séra Sigurður: Er það til, að
stjórnmálastarf sé menntandi
nema rétt um kosningar?
Árni: Já, já, það er til, ef menn
lifa og hrærast í því.
verri en við hin. Þegar þeir
hafa tekið út sinn dóm, hver
sem hann er, þá hafa þeir
greitt sína skuld við þjóðfélag-
ið. Þá ber okkur að taka á móti
þeim í kærleika og greiða götu
þeirra eftir beztu getu.
Séra Sigurður: Mér skilst nú
að fangelsismál séu mikið
vandamál um allan heim.
SAM: Það er nú víst rúmleysið
sem er versta vandamálið hér
á landi, og kannski er það ljós-
asti punkturinn!
Gunnar: Mér þótti fróðlegt,
þegar ég átti tal við séra Jón
Bjarman skömmu eftir að
hann gerðist fangelsisprestur,
að þá var fyrsta spurning hans
einfaldlega: Eigum við yfirleitt
að hafa fangelsi?
Séra Bernharður: Það er annað
merkilegt, sem hann segir. Nú
getur hann ekki lengur talað
við neina fyrrverandi fanga
útá götu. Þeir forðast hann á
almannafæri, því hann er
þekktur sem fangelsisprestur.
Séra Sigurður: Þetta á nú við
um fleiri en fanga; þeir forð-
ast prestana, þó þeim þyki
kannski vænt um þá, að
minnstakosti á vissum stöðum.
Gunnar: Útfrá því sjónarmiði,
að heimurinn sé allur sköpun
Guðs, held ég sé fráleitt að
prestarnir verði að neita sér
Prestar og skemmtanir
36