Samvinnan - 01.02.1972, Blaðsíða 49

Barnaverndarlögin
frá 1966
LOG um vernd barna og ungmenna frá 30. apríl 1966
I. KAFLI
Inngangur.
x. er.
Vernd barna o:: ungmenna tekur yfir þessi verkefni og úrrœði:
1. Almennt eftirlit með aðbúð og uppeldi á heimili.
2. Eftirlit með hegðun og háttsemi utan heimilis.
3. Ráðstöfun í vist, í fóstur, til kjörforeldra eða á sérstakar uppeldisstofnanir.
4. Eftirlit með uppeldisstofnunum, svo sem barnaheimilum, vöggustofum, dagheimil-
um, leikskólum, gæzluleikvöllum, sumardvalarheimilum, fávitahælum fyrir börn og
ungmcnni o. s. frv., sé eftirlitið ekki falið öðrum samkvæmt sérstökum lögum.
4. Eftirlit með börnum og ungmennum, sem eru líkamlega eða andlega miður sín,
einkum þeim, sem eru blind, málhölt, fötluð eða fávita.
6. Eftirlit með börnum og ungmennum, sem eru siðferðilega miður sín, hafa framið
afbrot eða eru á annan hátt á glapstigum.
7. Vinnuvernd.
8. Eftirlit með skemmtunum.
Með börnum er samkvæmt lögum þessum átt við einstaklinga innan 16 ára aldurs,
en ungmenni eru unglingar á aldursskeiði 16—18 ára.
2. gr.
Starf til verndar börnum og ungmennum rækja samkvæmt lögum þessum: barna-
verndarnefndir og barnaverndarráð. Menntamálaráðuneytið hefur yfirstjórn barna-
verndarmála.
Barnaverndarnefndir og barnaverndarráð skulu setja fram tillögur og ábendingar
um úrræði, sem stuðla að því að búa börnum og ungmennum góð uppeldisskilyrði,
svo og að benda á félagsleg atriði, sem eru andstæð því uppeldistakmarki.
Barnaverndarnefndir og barnaverndarráð skulu leita samvinnu við forráðamenn
skóla, heilsugæzlu og félagsmála og aðra þá, sem fjalla um málefni barna og ung-
menna.
3. gr.
Barnaverndarnefndarmenn og barnaverndarráðsmenn, fulltrúar þessara aðilja og
annað starfslið á vegum þeirra eru opinberir starfsmenn og hljóta þá vernd, sem
slíkum mönnum er tryggð, og bera skyldur samkvæmt því. Ber þeim að sýna börnum
og ungmennum, er þeir f jalla um mál þeirra, alla nærgætni og mega ekki skýra óvið-
komandi mönnum frá því, sem þeir verða vísir í starfa sínum um einkamál manna
og heimilisháttu.
II. KAFLI
Um barnaverndarnefndir.
4. gr.
Barnaverndarnefnd skal vera í hverjum kaupstað og í hverjum hreppi landsins.
Heimilt er þó að hafa sameiginlegar barnaverndarnefndir fyrir fleiri en einn hrepp,
séu þeir mjög fámennir.
5. gr.
Barnaverndarnefnd hefur eftirlit með uppeldi og hegðun barna til 16 ára aldurs,
svo og ungmenna, ef þau eru líkamlega, andlega eða siðferðilega miður sín, og þá
allt að 18 ára aldri.
6. gr.
Bæjarstjórn (borgarstjórn) í kaupstað kýs barnaverndarnefnd, í Reykjavík 7
manna, í öðrum kaupstöðum 5 manna. Barnaverndarnefnd utan kaupstaða (sbr. 4.
gr.) skal skipuð 3 mönnum og valin af hreppsnefnd eða hreppsnefndum (sbr. 4. gr.).
Skulu nefndarmenn vera kunnir að grandvarleik og bera sem bezt skyn á mál þau,
sem barnaverndarnefnd fjallar um.
Um kjörgengi í barnaverndarnefnd fer eftir sömu reglum og um kjörgengi í sveit-
arstjórn, sbr. 1. nr. 58 29. marz 1961, 19., sbr. 18. gr., og um þá kosningu fer eftir
37. gr. sömu laga eftir því sem við á, sbr. þó 8. gr. 1. málsgr. hér á eftir.
Barnaverndarnefnd skal að jafnaði skipuð bæði konum og körlum. Kjósa skal
með sama hætti jafnmarga varamenn í barnaverndarnefnd.
í kaupstöðum skal lcitazt við að kjósa lögfræðing í barnaverndarnefnd, þar sem
slíks er kostur.
7. gr.
Kjörtími barnavcrndarnefndar er hinn sami og bæjarstjórnar. Fyrsta kosning
samkv. lögum þcssum gildir þó einungis, þangað til bæjarstjórnarkosningar fara
næst fram. Barnaverndarnefnd gegnir störfum, þar til ný nefnd hefur verið kosin.
Kjörtími barnaverndarnefndar er hinn sami og sveitarstjórnar, er kýs hana, þó
svo að barnaverndarnefnd gegni störfum, unz ný nefnd hefur verið kosin, sbr. einnig
61. gr.
Oddvitar (sveitarstjórar) og bæjarstjórar (borgarstjóri) skulu þegar eftir að kosn-
ing barnavcrndarnefndar hefur farið fram skýra menntamálaráðuneytinu frá skipun
nefndar.
8. gr.
Það er borgaraskylda að taka kosningu í barnaverndarnefnd. Þó geta skorazt und-
an kosningu þeir, er átt hafa sæti í nefnd allt síðasta kjörtímabil. Maður eldri en
60 ára getur skorazt undan kosningu fyrir fullt og allt.
Bæjarstjórnir (bæjarráð) og hreppsnefndir ákveða þóknun nefndarmanna, enda
greiðist kostnaður af nefndarstörfum úr sveitarsjóði, þar með talin laun starfsfólks
og önnur útgjöld við störf nefndarinnar.
9. gr.
Barnaverndarnefndarmenn skipta með sér störfum og kjósa formann, varafor-
mann og ritara. Ritari heldur nákvæma fundarbók um störf nefndar og sendir
barnaverndarráði skýrslu um þau fyrir apríllok ár hvert.
10. gr.
Barnaverndarnefnd skal, að fenginni heimild sveitarstjórnar, ráða eftir þörfum
sérhæft starfslið, er annist dagleg störf í umboði hennar, svo og annað starfsfólk.
Barnavcrndarráð skal beita sér fyrir athugun á því, hvort kleift sé að ráða sérhæfða
starfsmenn, er séu til ráðuneytis barnaverndarnefndum innan tiltekinna umdæma,
t. d. fjórðunga eða smærri umdæma.
11. gr.
Um störf og starfsháttu fer að öðru leyti eftir IV. kafla þessara laga.
III. KAFLI
Um barnaverndarráð.
12. gr.
Ráðherra skipar fimm manna barnaverndarráð til 4 ára í senn. Skal það hafa
aðsetur í Reykjavík. Formaður ráðsins skal vera embættisgengur lögfræðingur.
Ráðherra skipar á sama hátt jafnmarga varamenn.
Barnaverndarráðsmaður má ekki veita forstöðu uppeldisstofnun samkvæmt lögum
þessum.
Gerðir ráðsins skulu skráðar í fundabók.
Barnaverndarráð skal ráða í þjónustu sína sérfróðan mann um uppeldismál, er
annist framkvæmdir og eftirlit á vegum þess, enn fremur annað starfsfólk við hæfi.
Ráðherra ákveður laun barnaverndarráðsmanna, og greiðast þau úr ríkissjóði
ásamt öðrum kostnaði við ráðið.
Um störf og starfsháttu barnaverndarráðs fer eftir V. kafla þessara laga.
IV. KAFLI
Um störf og: starfsháttu barnaverndarnefndar.
13. gr.
Barnaverndarnefnd er ályktunarfær, þegar fullur helmingur nefndarmanna situr
fund, enda sé formaður eða varaformaður á fundi.
Nú á embættisgengur lögfræðingur ekki sæti í nefndinni, og skal héraðsdómari
(í Reykjavík borgardómari) þá taka sæti í nefndinni sem meðlimur hennar með
fullum réttindum og skyldum, ef fjalla á um töku barns af heimili, sviptingu for-
eldravalds, kröfu um, að barn skuli flutt frá fósturforeldrum, eða kröfu um, að felld-
ur sé niður úrskurður um töku barns af heimili eða sviptingu foreldravalds. Ályktan-
ir um þessi málefni fá ekki gildi, nema 2 fundarmenn hið fæsta af 3, 3 af 4, 4 af 5
eða 6, 5 af 7 og 6 af 8 gjaldi þeim jákvæði.
Nú hamlar nauðsyn barnaverndarnefndarmanni fundarsókn, og skal hann þá gera
formanni viðvart með fyrirvara, ef unnt er. Boðar þá formaður varamann í hans
stað.
14. gr.
Um vanhæfni nefndarmanna til meðferðar einstakra mála gilda ákvæði 36. gr. laga
nr. 85/1936, eftir því sem við getur átt.
Ollum meiri háttar málum, er varða ráðstafanir gagnvart börnum eða forráða-
mönnum þeirra^ skal ráðið til lykta með úrskurði. Úrskurður skal vera skriflegur
og rökstuddur. Úrskurð skal tilkynna með ábyrgðarbréfi eða á annan jafntryggilegan
hátt, og skal vekja athygli á, að heimild sé til málskots, sbr. 56. gr., ef því er að
skipta.
Um starfsháttu barnaverndarnefnda, þ. á m. um boðun funda, bókun fundargerða
og boðun varamanna, skulu sett nánari ákvæði í reglugerð, er menntamálaráðherra
setur. I reglugerð má einnig kveða á um verkaskiptingu innan hinna fjölmennari
nefnda svo og um starfsmenn og ráðunauta barnaverndarnefnda.
15. gr.
Ef bráðan bug þarf að vinda að ráðstöfun, sem ber undir barnaverndarnefnd,
getur formaður — eða fulltrúi í umboði hans — framkvæmt hana, en leggja skal
málið til fullnaðarákvörðunar fyrir barnaverndarnefnd svo fljótt sem kostur er.
16. gr.
Við úrlausn barnaverndarmáls skal kosta kapps um að afla sem gleggstra upplýs-
inga um hagi barna eða ungmenna, sem í hlut eiga, tengsl þeirra við foreldra eða
aðra forráðamenn og aðbúð þeirra á heimili, skólagöngu þeirra og hegðun á heimili
og utan þess, svo og andlegt og líkamlegt ásigkomulag þeirra. Skal leita aðstoðar
sérfræðinga, eftir því sem þörf krefur. Um öflun upplýsinga utan umdæmis nefndar
gilda ákvæði 17. gr.
Barnaverndarnefnd eða þeim barnaverndarnefndarmönnum, fulltrúa nefndarinnar,
starfsmönnum hennar eða öðrum, sem hún kann að fela það sérstaklega, er heimilt
að fara á einkaheimili og barnaheimili til rannsóknar á högum barns og ungmennis,
taka skýrslur af foreldrum eða forráðamönnum þess og kveðja fyrir sig til yfir-
heyrslu hvern þann í umdæmi hennar, er um kann að bera. Svo getur hún og krafizt
vitnaleiðslu fyrir dómi til skýringar máli.
Þegar barnaverndarnefnd leysir úr máli, skal jafnan það ráð upp taka, sem ætla
má að barni eða ungmcnni sé fyrir beztu. Nefndinni ber jöfnum höndum að hafa
hliðsjón af því, hvort dvöl barns á heimili kunni að hafa skaðlegar afleiðingar fyrir
önnur börn, sem þar vistast. Enn fremur ber að forðast að sundra systkinahópi.
17. gr.
Barnavcrndarnefnd, þar sem barn er dvalfast, á úrlausn um málefni þess, sbr. þó
37. gr. 3. málsgr. Nú flyzt barn úr umdæmi nefndar, eftir að nefnd hefur tekið mál
til meðferðar, og skal barnaverndarnefnd á hinu nýja heimili barnsins fjalla til
fullnaðar um málið, en barnaverndarráð getur þó ákveðið, að nefnd sú, sem fyrst
fjallaði um málið, ráði því til lykta.
Barnaverndarnefndir skulu veita hver annarri atbeina til skýringar málum og í
framkvæmd hvers konar barnaverndarráðstafana.
18. gr.
Ef opinber starfsmaður verður í starfa sínum var við misfellur á uppeldi og aðbúð
barna eða ungmcnna, er honum skylt að gera barnaverndarnefnd viðvart. Sérstak-
lega er kennurum, prestum, læknum, ljósmæðrum, hjúkrunarkonum, sálfræðingum,
félagsráðgjöfum og þcim, sem fara með framfærslumál, skylt að fylgjast eftir föng-
um með hegðun og uppeldi barna og ungmenna og hafa náið samstarf við barna-
verndarnefnd.
Um tilkynningarskyldu annarra manna fer svo sem segir í 48. gr.
19. gr.
Skylt er löggæzlumanni að aðstoða barnaverndarnefndir og gera þeim viðvart, ef
hann verður þess vís, að ábótavant sé framferði, uppeldi eða aðbúð barns eða ung-
mennis.
Ef brot eru framin, sem börn eða ungmenni innan 18 ára eru viðriðin, ber lög-
gæzlumanni og dómara þegar í stað að tilkynna það barnaverndarnefnd og veita
henni þess kost að fylgjast með rannsókn máls og láta nefndarmenn, fulltrúa eða
annan starfsmann vera viðstaddan yfirheyrslu. Getur dómari krafizt þess, ef honum
þykir þörf.
20. gr.
Áður en meiri háttar barnaverndarmáli, sbr. 13. gr., er ráðið til lykta, ber að
veita foreldrum eða öðrum forráðamönnum barns kost á að tjá sig um málið, munn-
lega eða skriflega, þ. á m. með liðsinni lögmanna, ef því er að skipta. Að jafnaði
ber að veita barni eða ungmenni kost á að koma á fund barnaverndarnefndar, þegar
svo stendur á.
21. gr.
Barnaverndarnefnd skal fylgjast sem bezt með framferði, uppeldi og aðbúð barna
og ungmenna í umdæmi sínu og hafa stöðugt samband við aðra þá aðila, sem stöðu
sinnar vegna öðlast vitneskju um þessi efni.
45