Samvinnan - 01.02.1972, Blaðsíða 58

SAMVINNA
Baldur Óskarsson:
Tímamót í
tveimum skilníngí
i.
Hinn 20. febrúar 1972 voru liðin 90 ár
frá upphafi Kaupfélags Þingeyinga, og
sama dag varð Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga sjötíu ára.
Þessi tímamót samvinnufélaganna í
landinu fylla hvern þann er aðhyllist
samvinnuhugsjónina fögnuði og stolti.
Slík hefur verið gróska þeirra og gifta,
gildi og þáttur í íslenzku þjóðlífi frá
fyrstu tíð til þessa dags.
Saga samvinnufélaganna er samofin
þjóðarsögunni. Án þeirra er vafasamt,
hvort íslenzk bændastétt hefði brotið af
sér kúgunarhlekki fátæktar og kaup-
mannavalds. Með réttu má segja, að hver
sigur kaupfélaganna og Sambandsins hafi
um leið verið sigur þjóðarinnar; hafi
fært hana að því marki að verða fullvalda
og sjálfstæð; veitt fólkinu sifellt betri
lífskjör. Starf samvinnufélaganna verður
því seint fullþakkað.
II.
Það er án efa þarflaust að rekja hér að
ráði hið umfangsmikla starf samvinnu-
félaganna í landinu. Það spannar flest
verkefnasvið í íslenzku atvinnulífi, þótt
verzlun og afurðasala séu ennþá þunga-
miðja þess. Byggðarlög byggja mörg hver
tilveru sína á kaupfélögunum, sem bera
uppi nær allt atvinnulíf og þjónustustarf.
En árangur samvinnustarfsins hefur
ekki unnizt átakalaust. Uppbygging þeirra
hefur kostað þrotlausa baráttu forystu-
liðs og starfsfólks. En hún bar árangur
vegna trúar á hugsjón samvinnunnar og
fyrir það, hversu áþreifanlega félögin
léttu fólki lífsbaráttuna.
III.
Það er á hinn bóginn flestum sam-
vinnumönnum áhyggjuefni, að síðustu
árin hafa orðið samvinnufélögunum þung
í skauti. Hagur kaupfélaganna hefur
versnað, þannig að flest þeirra hafa ekki
getað greitt arð árum saman, og féiags-
mannatala sambandsfélaganna hefur
lengi staðið í stað, verið liðlega 30 þús-
und. Hlutur heildarsamtakanna í at-
vinnulífi landsmanna hefur heldur
minnkað. Síðustu tvö árin hafa þó orðið
verulegar breytingar til hins betra, ekki
sízt hjá Sambandinu, sem hefur hafizt
upp úr miklum efnahagserfiðleikum til
góðrar afkomu og nýrra átaka fyrir ör-
ugga forystu framkvæmdastjórnar þess.
IV.
Þrátt fyrir það er ljóst, að samvinnu-
félögin eru nú á miklum vegamótum. Með
vaxandi umsvifum á viðskipta- og at-
vinnusviði hafa samvinnufélögin færzt
æ meir í það horf að verða stofnanir, sem
halda sitt strik, í stað þess að vera lif-
andi félagshreyfing með andlegum hrær-
ingum.
Orsakir þessa eru ýmsar, m. a. almenn
félagsleg deyfð með þjóðinni, vaxandi
efnishyggja undanfarinna ára, miklir
breytingatímar, sem urðu samfara því að
færast á stuttum tíma úr frumstæðu
bænda- og dreifbýlisþjóðfélagi í fjöl-
breytt þéttbýlisþjóðfélag. Þarfir fólksins
nú eru aðrar en áður. Lífsbaráttan bein-
ist ekki lengur að einu saman brauði.
Þetta er sá vandi sem íslenzk sam-
vinnuhreyfing stendur frammi fyrir á
þessum merku tímamótum í starfi sínu,
og þennan vanda verður hún að leysa,
eigi vel að fara.
V.
Samvinnustefnan er þjóðbætandi hug-
sjónastefna. Fyrir hana er ennþá full
Stjórn Sambands íslenzkra samvinnufélaga, frá vinstri: Ólafur Þ. Kristjánsson skólastjóri, Hafnarfirði; Ragnar Ólafsson hœstaréttarlögmaður,
Reykjavík; Eysteinn Jónsson alþingismaður, Reykjavík; Finnur Kristjánsson kaupfélagsstjóri, Húsavík; Jakob Frímannsson fv. kaupfélagsstjóri,
Akureyri (formaður); Þórður Pálmason fv. kaupfélagsstjóri, Borgarnesi; Guðröður Jónsson kaupfélagsstjóri, Neskaupstað; Þórarinn Sigurjóns-
son bústjóri, Laugardœlum; Ólafur E. Ólafsson kaupfélagsstjóri, Króksfjarðarnesi.
54