Samvinnan - 01.12.1973, Qupperneq 5

SAMVINNUBANKINN ÁVAXTAR SPARIFÉ YÐAR
MEÐ HÆSTU VÖXTUM
LITIBÚ ÚTI Á LANDI
AKRANESI
GRUNDARFIRÐI
KRÓKSFUARÐARNESI
PATREKSFIRÐI
SAUÐÁRKRÓKI
HÚSAVÍK
KÓPASKERI
VOPNAFIRÐI
STÖÐVARFIRÐI
VÍK í MÝRDAL
KEFLAVÍK
HAFNARFIRÐI
SAMVINNUBANKINN
BANKASTRÆTI 7, REYKJAVÍK sími 20700 - ÚTIBÚ HÁALEITISBRAUT 68, RVÍK
HBS
Ekki held eg, að sterkir
menningarstraumar hafi kom-
ið með fransmönnum á skút-
unum, en rétt er, að þeir komu
víða við, og liklega hefur þetta
með kynbæturnar verið orðum
aukið.
Þá er komið að „hreintungu-
móðursýkinni". Ljótt er orðið.
Víst eigum við hreintungu-
mönnunum mikið að þakka, þó
þeir hafi kannski átt til að
vera öfgafullir stundum.
Eg vil spyrja: Er það ekki
uppgjafarstefna, að halda því
fram, að ekki sé annars kostur
en brúka svo og svo rnikið af
útlendum orðum? Þó vil eg
segja, að stundum hitti orð að
utan betur naglann á hausinn
en íslensk, sem falla ekki alveg
að hugsuninni. Hvað gerir ekki
Þórbergur stöku sinnum, við-
urkenndur ritsnillingur? Þeim
hefði þótt það skrýtið í minni
sveit að mega ekki segja brúka,
svo eg nefni dæmi, sbr. brúk-
unarhross. En nú skal nýta allt
í tíma og ótíma. Áttu þeir etv.
að segja nýtingarhross?
Annars slettu sveitungar mín-
ir dönsku án þess að vita af
því. Þeir töluðu um forskil á
hinu og þessu og sögðu for-
skillegt, hús voru brostfeldug,
þeir auglýstu ekki heldur plak-
ötuðu, fóru á axjón en ekki
uppboð o. s. frv. og töluðu um
kamesið í húsinu (er ekki her-
bergi líka danska?).
Eg held, að það sé skárri
kostur að nota enn um sinn
útlend orð heldur en tildursleg
nýyrði gleypt hrá. Nú dugar
ekki lengur að tala um kenn-
ara í lögfræði, svo dæmi sé
tekið, hann skal vera kennari í
lögfræðiskor. Þá þarf væntan-
lega innan tíðar kennara í
hjúkrunarskor í háskólanum.
Þessi tilgerðlarlqga orðasmíði
hefur svipuð áhrif og lélegur
brandari.
Gæti ekki verið, að íslensk-
unni stafi meiri hætta af stór-
um dvínandi máltilfinningu
heldur en nokkrum útlendum
orðum sem slæðast inn í texta?
Nú er orðið algengt í töluðu
máli og prenti, að fólk fer
rangt með orðtök og talshætti
og skilur ekki merkingu þeirra.
Flatneskju í máli og orðafá-
tæktar gætir meir og meir.
í fjölmiðlum heyrast rangar
áherslur flesta daga, enskur
framburður þykir fínn, setn-
ingar bitnar sundur (hjakk),
og „eg mundi segja“-lág-
kúran bunar útúr hinum ábúð-
miklu viðmælendum útvarps og
sjónvarps.
Hvernig líst mönnum á að fá
sér „fjölómettaðar" feitisýrur
til heilsubótar (dagblað í
Reykjavík). Nú eru allar á-
ætlanir langtímaáætlanir eða
skammtímaáætlanir, ljót orð
og klúðursleg. Þá er nú allt
staðsett, enn ein lágkúran sem
ríður húsum. Ekki má velja
neinu stað eða ákveða stað,
staðsetja allt. Staðsetningin
lengi lifi!
Fyrir nokkru las eg í póli-
tísku mánaðarriti grein eftir
háskólalærðan mann. Hann var
að fræða okkur um „fjölþjóða-
fyrirtæki" og lýsir svo fyrir
okkur fávísum lesendum „fjöl-
þ j óðaf y rirtæk j af yrirkomulag-
inu“!
Haraldur Guffnason.
Af gömlum
blöðum
ÚR TÍMARITI KAUPFJELAG-
ANNA 1897.
1. Samvinna og sjávarútvegur
Það virðist eins og menn sjeu
að átta sig betur og betur á
þeim atriðum, sem sjávarút-
vegurinn, sjerstaklega þorsk-
veiðarnar, byggist á, eigi hann
að keppa við aðrar þjóð-
ir. Flestum kemur saman um
þessi atriði:
1. Landsmenn þurfa að eign-
ast nægilegan þilskipastól
(seglskip eða gufuskip) til
þorskveiða.
2. Innlend þilskipaábyrgðar-
fjelög þurfa að fjölga eða
eflast og allir að nota þau,
sem skip eiga.
3. Sjómannaskólinn þarf að
5