Tímarit kaupfjelaga og samvinnufjelaga - 01.04.1909, Blaðsíða 60

128
I hverri hreifingu sem runnin er upp af hugsjónarlífs-
skoðun, felst ætið eitthvað gott, og þetta góða lifir sínu
lífi, löngu eptir það að fræðikerfin er hreifingunni voru
samferða, eru komin í gröf sína. Þannig brýzt þá fram
úr fræðikerfaþoku fjelæginganna hin raunhæfa ítöluhreif-
ing: samvinnufjelagsskapur nútímans, og munu þó fylg-
ismenn þessarar hreifingar — eflaust með fullum rjetti —
alls eigi vilja láta telja sig í fylkingu fjelæginganna.
*
* *
Vagga samvinnuhreifingarinnar stóð á Skotlandi. F*að
voru enskumælandi verkamenn, sem fyrstir athuguðu það,
að þó hægt væri að auka launin, með samtökum í ein-
stökum iðnaðargreinum, þá breyttist launahækkunin fljót-
lega í hærra verð á nauðsynjavörum, svo ávinningurinn
varð lítill. F*að voru og jafnframt sömu mennirnir, sem
fyrstir fundu hagkvæmlegt ráð til þess að hið hækkandi
vöruverð gleypti eigi þegar hina áunnu launahækkun.
Englendingurinn Holyoake, sem ritað hefir sögu hins
enska kaupfjelagsskapar, kemst þannig að orði, um hina
fyrstu hreifingu:
»F*að var síðla á árinu 1843, einn þokuríkan og sól-
skinslausan Nóvemberdag, að nokkrir fátækir vefarar í
bænum Rochdale áttu fund með sjer. Peir vor mjög at-
vinnulitlir og í bjargarskorti heima fyrir, og voru því nær
fullir örvæntingar yfir högum sínum. Aðal fundarmálið
var það, að íhuga hvað þeir gætu gert til þess að bæta
stöðu sína sem verksmiðjustarfsmenn. Verksmiðjueigend-
urnir höfðu stofnfje og kaupmennirnir vöruforða. Hvern-
ig áttu þá þessir fátæku vefarar að bjarga sjer, sem yfir
engu höfðu að ráða? Áttu þeir að leita fátækrastyrks?
Rá var sjálfstæðið alveg þrotið. Áttu þeir að flýja land?
F*að var litlu betra en að vera fluttur burtu, sem afbrota-
maður, fyrir þann glæp að vera fæddur fátækur. Hvað
áttu þeir að gera? F*eir ásettu sjer að byrja baráttu lífs-