Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.08.1921, Page 24

130
Tímarit íslenskra samvinnufélaga.
En skoðanirnar skiftast um það, hversu heppilegar
afleiðingar þessir „kostir“ liafa og' hvort þær eru sam-
rýmanlegar eða samkvæmar stefnuskrá félaganna. Hér
mætast fullkomlegar andstæðar skoðanir. Það sem önn-
ur telur kost, það telur hin ókost. Hér er þungamiðja
málsins,
I fyrri grein minni sýndi eg fram á, að kostnaðar-
verðsreglan leiddi til þess, að hægt væri að njóta við-
skiftahagnaðar þess, sem af starfsemi kaupfélaganna
leiðir, utan við félögin sjálf og leiddi það óhjákvæmi-
lega til hömlunar á vexti og gengi félaganna. Bygði
eg þá skoðun einmitt á þessu, sem höf. telur kostnað-
arverðlagsskipulaginu hér til gildis. Við erum þannig
sammála um einkenni eða verkanir hvors skipulags um
sig að þessu leyti. En þótt höf. viðurkenni vanmátt
kostnaðarverðsskipulagsins í því að styðja vöxt og
gengi félaganna, þá þykja honum þó yfirburðir þess að
öðru leyti yfirgnæfandi svo að stórum beri af. Og yfir-
burðirnir eru það — að því er mér skilst — að það
sé „siðmætara“.
Eg ætla nú að hverfa frá þessu efni að sinni og
víkja að mótbárunum gegn yfirburðum gangverðsskipu-
lagsins. Verður e. t. v. að því loknu auðveldara að átta
sig á, hversu miklir þessir siðmætisyfirburðir eru.
II.
Til glöggvunar skal hér í stuttu máli endurtaka
það sem talið hefir verið gangverðsskipulaginu til gildis
fram yfir hitt:
1. Það er vandaminna í framkvæmd og tryggara.
2. Það sýnir glöggar og í einu lagi hagnaðinn af
kaupfélagsviðskiftunum, og gefur bendingu um, hvernig
tekst rekstur félagsins.
3. Það gefur kaupmönnum ekki ástæðu til ýmsra
óheilbrigðra og óhollra samkeppnisbragða.