Andvari - 01.04.1962, Síða 48

46
SVEINN SKORKI HÖSKULDSSON
ANDVARI
þeirra fremur stafa af svipuðu eðli og
bókmenntaafstöðu en beinum áhrifum,
því að mörg ljóða Jacobsens lcomu ekki
fyrir manna sjónir fyrr en eftir að Hannes
bafði birt sín, en eru ort áður.
XV
Þótt þannig mætti lengi telja listræn
og efnisleg tengsl Hannesar við raun-
sæishöfunda á Norðurlöndum, befur
hann fyrst og fremst þegið áhrif frá
Georg Brandesi. Hann var sá, er blysið
bar fyrir öðrum.
Að vonum verður mönnum starsýnast
á karlmennskuþrótt og lífsgleði ýmissa
æskukvæða Hannesar, og vissulega bjuggu
kraftur og fjör í ljóðum hans meir en
algengt var á íslandi í þann tíma. Slíkt
var þó ekki með öllu nýtt í íslenzkum
bókmenntum. Karlmennska og hetju-
skapur einkenndu ekki síður ýmis kvæði
Bjarna Thorarensens, og sum kvæða
Gríms Thomsens gefa ljóðum Hannesar
vart eftir að ólmum þrótti, og kvæða-
bók hans kom út 1880. Ferðakvæði Jón-
asar voru þegar vel þekkt, en þau hafa
þýðari blæ en kvæði Hannesar og eru
ekki jafn-gáskaglöð.
Hér sló því Hannes tæpast nýjan
streng í íslenzkum bókmenntum, þótt tök
hans væru ný. Slík kvæði Hannesar eru
þessvegna ekki ný tegund bókmennta
eða ný stefna, heldur gefa persónuleg
einkenni hans þessu efni ferskan blæ.
Georg Brandes boðaði böfundum að
taka félagsleg vandamál til úrlausnar.
Raunsæisstefnan var stefna sagnaskáld-
skapar og leikritagerðar öðru fremur. Hér
stóð ljóðskáld verr að vígi. í fyrirlestri
sínum taldi Hannes það hlutverk skálda
að grafast eftir mannfélagsmeinunum og
græða þau. Gestur Pálsson taldi, að háðið
myndi um allan aldur verða mannkyninu
beztur læknir. Hannes tekur líkt til orða
í ljóðabréfi sínu til síra Matthíasar 1886:
Ekki vil ég þó hæða háðið,
því háð er það, sem land vort þarf.
Það er einasta óskaráðið
til útrýmingar á þrældómsarf.
Hannes kunni fullvel með háð og
kímni að fara. „Hefurðu ekki reynt þig
í húmoristísku — þú átt þess konar æð,1'1)
sagði séra Matthías við hann.
Þess er áður getið, hversu Hannes sá
fjallkonumyndina í miklu meiri nærsýn
en rómantísku skáldin. Eldgamla Isafold,
kvað Bjarni. Þú álfu vorrar yngsta land,
sagði Hannes. Flér sést í fullskýru ljósi
mismunur á afstöðu tveggja skáldakyn-
slóða, tveggja bókmenntastefna. Bjarni
Thorarensen vildi teyga dauðann af vör-
um ástmeyjar sinnar og svífa með henni
á snjóskýjabólstrum. Ástmeyjar Hann-
esar voru jarðneskar og blóðheitar. Þær
prýddu ávalar mjaðmir og svellandi barm-
ur, og hann vildi vefja þær að sér undir
vænum feldi. Líkt er um mál Idannesar.
Eins og lesandi sér yrkisefni hans í
meiri nærsýn en hjá rómantísku skáld-
unum, stendur mál hans nær daglegu
tali. Fágætisorð eru sjaldséð hjá honum.
Það er fyrst og fremst í ádeilukvæðum
Flannesar, að hin nýja bókmenntastefna
kemur fram. Líkt og Gestur og Einar
fluttu félagslega ádeilu í söguformi inn í
íslenzkar bókmenntir, hugðist Hannes
grípa á kýlunum í bundnu máli. Minnzt
hefur verið á Sannleikurinn og kirkjan
og Strikum yfir stóru orðin. Goshverinn,
sem fellur aftur í sömu holu, verður
honum tákn um óraunhæfan rembing
Islendinga:
unz soðið vatn niðrí
sömu holuna datt
1) Bréf Matthíasar Jochumssonar til Hannesar
Hafsteins, hls. 16.