Andvari - 01.04.1962, Side 60

58
ÁSGEIR ÞOIiSTEINSSON
ANDVAUI
skyldu vera uppsegjanleg. . . . Það er
ómögulegt að kalla þá þjóð fullvalda, er
eigi getur nokkru sinni fengið nokkur
umráð yfir hermálum og utanríkismál-
«
um.
1 skýringum sínurn á einstökum atrið-
um Uppkastsins, er hann fylgdi stjórnar-
frumvarpinu úr hlaði á alþingi 1909, far-
ast Hannesi I lafstein ráðherra orð á þessa
leið (Alþt. 1909);
„Það þarf ekki að skýra frá því, hvernig
frumvarpið er til orðið. Texti þess er hinn
sami eins og í frumvarpsuppkasti því, sem
samhandslaganefndin eða réttara sagt ]%n
hlutar hennar urðu ásáttir um, eftir að
liinir dönsku nefndarmenn höfðu með
mannúð og velvild slakað til í öllum
meginatriðum í óskum og kröfum lslend-
inga, eftir því sem ýtrast var unnt, ef kon-
ungssambandið skyldi haldast.
Munurinn er aðeins sá, að nú er upp-
kastið orðið stjórnarfrumvarp, sem kon-
ungurinn lætur leggja fyrir alþingi og
ríkisþingið samtímis, og málið er nú cnd-
anlega komið úr höndum sambandslaga-
nefndarinnar og hennar manna til þing-
anna og þeirra nefnda, sem þingin
væntanlega setja til þess að íhuga það.
Aðalbreyting frv., frá því sem nú er, er
í stuttu máli þessi:
I stað þess að stjórnskipun landsins, sú
sem nú er í gildi, er byggð á ráðstöfun
(delegation) af hálfu hins danska ríkis-
valds á löggjöf og stjórn tiltekinna sér-
mála í óaðskiljanlegum ríkishluta, verður
stjórnarskipunin, ef þessi sambandslög
verða samþykkt, eftirleiðis hyggð á ráð-
stöfun íslands sjálfs, er það gerir sem
sérstakt ríki um alla hagi sína, þar á meðal
einnig um meðferð þeirra mála, sem í
þessu sambandslagafrumvarpi eru talin
sameiginleg og að meira eða minna leyti
falin umsjá sambandslandsins fyrir Is-
lands hönd.
Það vald, sem dönsk stjórnarvöld fá
til meðferðar í þeim málum, er léð þeim
af íslandi. Þetta kemur og skýrt fram í
frumvarpi því til nýrrar stjórnarskrár fyrir
ísland sem ríki, sem fylgir sambandslaga-
frumvarpinu frá stjórnarinnar hendi.
Ég álít tilgangslaust fyrir mig að fjöl-
yrða um þctta mál að svo stöddu. En áður
en það fer til nefndar þeirrar, sem væntan-
lega fær það til meðferðar, vil ég nefna
nokkur atriði, sem hafa orðið fyrir mis-
skilningi í umræðum um málið á undan
þingkosningunum í haust, og skýra frá
því, hvern skilning höfundar frumvarps-
ins leggja í þau.
1. Fyrst eru orðin „er eigi verður af
hendi látið" í 1. gr. frv. Þau hafa verið
skilin svo sem í þeim felist einhver óbcin
viðurkenning á rétti Dana yfir landinu.
Þessi orð eru runnin frá Islendingum í
nefndinni — öllum —, en ekki sett þar
eftir ósk dönsku nefndarmannanna. Þau
eru tekin eftir sambandslögum Svía og
Norðmanna 1814, og tilgangurinn með
þeim var að slá því föstu, að ísland væri
ríki, en ekki eign eða hjálenda, sem Dan-
mörk eða Danakonungur sem slíkur gæti
ráðstafað. Þetta var sett og samþykkt,
áður en við fengum framgengt eða viss-
um, hvort við myndum geta fengið fram-
gengt ýmsum öðrum ákvæðum, scm
einnig slá þessu föstu, og merkir aðeins
frekari áherzlu á orðunum „frjálst og
sjálfstætt land“, sem á undan þeim eru.
2. Orðin „veldi Danakonungs“ og „det
samlede Rige“ í danska textanum áttu
að vera nýnefni um hið nýja samband
milli Danmerkur og Islands. Tilgangur-
inn var að finna annað heiti en hingað
til hefur verið notað um Danmörku og
ísland, annað en „den danske Stat“, sem
Island eftir Stöðulögunum á að vera hluti
af. Þetta er heiti á hinu nýja ríkjasam-
bandi, en táknar ekki og hefir aldrei átt
að tákna neins konar innlimun Islands
í hið danska ríki, heldur þvert á móti.