Andvari - 01.04.1962, Síða 88

86
JÓN ÞÓRARINSSON
ANDVARI
sem hann hafði eitt sinn afskræmt svo
furðulega, í sínurn háleita einfaldleik;
engri nótu, engri áherzlu var aukið við
upphaflega hugmynd tónskáldsins. Það
var andi Beethovens, særður fram af
snillingnum, sem talaði til okkar. Við
sátum hljóðir og titrandi, og þcgar síð-
asti hljómurinn var dáinn út, mælti eng-
inn orð af vörum, — við vorum með
tárin í augunum."
Sjálfur fór Liszt síðar svofelldum orð-
um um álit sitt á áheyrendum sínum í
bréfi til rithöfundarins George Sand (sem
réttu nafni hét Marie Aurorc Dudevant
og var um árabil fylgikona Chopins): ,,Ef
tónskáld er jafnframt sinn eigin túlkandi,
hversu sjaldan er það ekki, að hann mæti
skilningi? Hversu oft er það ekki, að
hann opinberar innstu kenndir sínar
köldum og sljóum áheyrendum? . . . Mér
hefir oft verið sagt, að ég hefði sízt allra
listamanna ástæðu til að kvarta um þetta,
því að allt frá bernsku hafi ég notið meiri
vinsælda en verðleikar mínir og vonir
stóðu til. Rétt er það; en hávær fagnaðar-
lætin hafa á sársaukafullan hátt sannfært
mig um það, að þar er fremur um að
ræða óskýranlega duttlunga tízkunnar
og virðingu fyrir frægum nöfnum og viss-
um túlkunarhæfileikum heldur en raun-
verulega tilfinningu fyrir sannleik og
fegurð. Fyrir þessu eru meira en nógar
sannanir. Meðan ég var barn, lék ég oft
ýmis hrekkjabrögð að gamni mínu, og
það brást aldrei, að áheyrendur gengju í
gildruna. Til dæmis spilaði ég stundum
sama lagið ýmist sem verk Beethovens,
Czernys eða mitt eigið. Þegar það var
kynnt sem mitt verk, voru móttökurnar
mjög örvandi. „Það er alls ekki slæmt
eftir aldri," sögðu þeir. Ef það var eignað
Czerny, hlustuðu þeir varla á það, en
ef það var flutt undir nafni Beethovens,
tók allur söfnuðurinn þátt í fagnaðaróp-
vinum,"
Þegar Liszt var 22 ára gamall, kynnt-
ist hann Marie greifafrú d’AgouIt. Hún
var sex árum eldri en hann, af frönskum
og þýzkum ættum, fædd í Þýzkalandi en
alin upp í Frakklandi. Hún hafði ung
gifzt Charles greifa d’Agoult, sem var
liðsforingi í riddaraliði Napóleons og
fimmtán árum eldri en hún. Litlar ástir
tókust með þeim. Ilestar og fjárhættu-
spil voru helztu áhugaefni greifans, en
frúin var rithöfundur, og margir helztu
lista- og andans menn samtímans voru
tíðir gestir á heimili hennar i París. Fyrst
í stað virðist Liszt hafa fundið mjög til
stéttarmunar þeirra og síður en svo reynt
að draga úr honum. En svo fór, að ástir
tókust með þeirn, og fylgdust þau síðan
að lengst af í tíu ár og áttu þrjú börn,
tvær dætur og einn son. Yngri dóttirin
var Cosima, sem fyrst var gift hljórn-
sveitarstjóranum fræga Hans von Búlow,
en hljópst brott frá honum til að taka
upp sambúð með Richard Wagner.
Mikið ástríki sýnist hafa verið með
Liszt og greifafrúnni í fyrstu, en smám
saman kólnaði það, enda mun Liszt ckki
hafa verið við eina fjöl felldur í ásta-
málum.
Snemma á árinu 1838 flóði Dóná yfir
bakka sína og olli óhemju tjóni og hung-
ursneyð í Llngverjalandi. Þá hafði Liszt
dvalizt á Ítalíu um tveggja ára skeið
ásaint fylgikonu sinni, en tók sig nú upp
og fór til Vínarborgar til tónleikahalds til
styrktar aðþrcngdum löndum sínum.
Mikið fé kom inn á þessum tónleikum, og
var þetta ekki í eina skipti, sem Liszt var
stórgjöfull. En segja má, að þessir tón-
leikar mörkuðu þáttaskil í ævi hans, því
að upp frá þessu hóf hann hinn eiginlega
feril sinn sem „umreisandi" hljóðfæra-
snillingur. Einna fyrst lagði hann leið
sína til ættlands síns, og var honum
fagnað þar sem þjóðhöfðingi væri. Síðan
ferðaðist hann um Evrópu þvera og endi-