Andvari - 01.01.1952, Side 22

18
Steingrímur Steinþórsson
ANDVARI
stjórans væri bundið við eitt ár. Þegar Sveinn Björnsson, hinn
fyrsti innlendi þjóðhöfðingi íslands, hafði verið kjörinn ríkis-
stjóri í fyrsta sinn, 17. júní 1941, flutti hann ávarp til þjóðarinnar
og lét þá svo ummælt:
„Framar öllu lít ég á starf mitt sem þjónustu, þjónustu
við heill og hag íslenzku þjóðarinnar, þjónustu við málstað
íslendinga, hvað sem fram undan kann að vera. Það er því
ásetningur minn að leggja frarn alla krafta mína, andlega og
líkamlega, til þess að sú þjónusta rnegi verða landi mínu og
þjóð til sem mestra heilla“.
Það mun sammæli allra íslendinga, hvar í flokki sem þeir
standa, að Sveinn Björnsson hafi í einu og öllu staðið við þetta
loforð þann tíma, nær því heilan áratug, sem hann starfaði sem
þjóðhöfðingi vor. Er það gott og göfugt, að enduðu ævistarfi, að
hafa ekið vagni sínum svo heilum heim að dórni alþjóðar.
Með stjórnarskrárbreytingunni, sem gerð var 1944 og lög-
telcin var það ár, 17. júní á Þingvöllum, var ísland lýst lýðveldi
með þjóðkjörnum forseta sem þjóðhöfðingja. Alþingi kaus for-
setann í það skipti, en aðeins til eins árs. Var Sveinn Bjömsson
þá kosinn forseti. Næsta ár, eða 1945, skyldi svo þjóðarkjör fara
fram í fyrsta skipti. Sveinn Björnsson varð þá sjálfkjörinn sem
forseti hins íslenzka lýðveldis til næstu fjögurra ára. Árið 1949 varð
hann aftur sjálfkjörinn, þar sem þjóðin virtist þá standa alger-
lega einhuga um hann sem þjóðhöfðingja. Þá datt engum í hug,
að efnt yrði til framboðs rnóti honum.
Árið 1941, þegar ríkisstjóraembættið var stofnað, var þegar
tekið að svipast eftir hæfilegum bústað handa ríkisstjóra. Þegar
þetta gerðist, var Sigurður Jónasson, forstjóri, eigandi Bessastaða.
Alþingi 1941 hafði heimilað ríkisstjórninni að kaupa bústað i
næsta nágrenni Reykjavíkur, sem yrði gerður að ríkisstjórasetri og
síðan að forsetasetri, en allir bjuggust þá við, að innan skamms
yrði ísland gert að lýðveldi, með forseta að þjóðhöfðingja. Þótt