Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1952, Síða 38

Andvari - 01.01.1952, Síða 38
34 Þorkell Jóhannesson ANDVA13I skýrir einstaka drætti þessarar myndar. Mannfjöldinn var rúm 50 þúsund. Við vitum með vissu, að sú tala fór niður fyrir 40 þús., líklega ofan í tæp 36 þús., fáum árum síðar, í stórubólu. Efna- hag og atvinnu í landinu er þá svo farið, að rúmlega 15% af landsmönnum, eða nær 6. hver maður, eru förumenn eða sveitar- ómagar, margt af þessu fólk á góðum starfsaldri. Þetta er sjúkt þjóðfélag, um það þarf ekki að efast. Og það verður að segja hverja sögu eins og hún gengur, þótt misjafnt láti í eyrum. Það er ekki sendiferð Gottrúps, taxtinn frá 1702 eða aðgerðir Arna Magnússonar og viðleitni stjórnarinnar til þess að laga ögn verzl- unarkjörin, sem leysti bezt þjóðfélagslegan vanda Islendinga á öndverðri 18. öld, heldur hin mikla drepsótt, stórabóla. Jón Espólín segir, að ein hin versta plága landsins, holdsveikin, hafi næstum því horfið úr landinu við bóluna. Það ræður af líkum, þótt bein gögn skorti reyndar um þetta, að allur fjöldinn af vesælasta fólk- inu hafi orðið sóttinni að bráð. Reyndar er víst, að bólan felldi líka margt af mannvænlegu og heilbrigðu fólki. En af mannfall- inu í bólunni leiddi það beinlínis, að um sinn varð nóg þörf fyrir allt vinnufært fólk við gagnleg störf og binum gífurlega þunga af framfærslu förumanna og vinnufærra ómaga létti að mestu af landsbyggðinni um alllangt árabil. Annálar herma um árið 1709, seinasta lDÓluárið: „Yfirferðafólk var nærri ekkert, því allt var til vista tekið eða á býli sett, sem staflaust gat gengið". Þá má telja það allglöggan vott um breytta bagi, að annálar nefna ekki mann- felli eða bjargarskort til neinna muna í 40 ár, eða á árunum 1707— 1747, og var þó árferði misjafnt og stundum mjög áfellasamt. En þessi ,,bati“, ef svo inætti kalla, hlaut að verða skammgóður. Enga vitringa eða spámenn þurfti til að sjá, að hér var ekki allt með felldu. Hvarvetna blöstu hnignunarmerkin við í eyddurn býlum, hrörnandi mannvirkjum, kyrrstöðu athafnalífsins og fátækt og umkomuleysi fólksins, þótt af slarkaðist um sinn. Þegar stundir liðu fram og fólki fjölgaði af nýju, hlaut að sækja í svipað horf og áður um atvinnubrest, hungurvist og verðgang fjölda manns, nema mikil breyting yrði á atvinnukjörum þjóðarinnar.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.