Andvari - 01.01.1952, Blaðsíða 49

andvari
Skúli Magnússon og Nýju innréttingarnar
45
var undirrót hinnar miklu örbirgðar og niðurlægingar, sem þjóðin
var í fallin. Afnám hennar var fyrsta skrefið til viðreisnar. Þetta
var Skúla Magnússyni fullkomlega ljóst og þess vegna barðist
hann gegn einokuninni allra manna harðast og ósleitilegast. Inn-
réttingarnar voru í hans augum og urðu í hans höndum vopn
gegn verzlunaránauðinni. Um leið og ríkisstjómin lét sér skiljast,
að stefna og starfsemi innréttinganna væri Islendingum nauðsyn
til viðréttingar högum þeirra og sjálfri ríkisheildinni til styrktar,
hlaut hún að láta sér skiljast, að meira bar að meta hagsmuni
þeirra og þjóðarinnar en einokunina, sjálfa undirrót alls hins illa.
Brátt fékk Skúli að reyna, að svo einfalt var þetta mál ekki. En
samt hafði hann á réttu að standa. Það tók bara réttan manns-
aldur að vinna sigur á öllu því, sem hér brauzt í móti.
Fyrsti sigur Skúla í þessu efni var að fá stjómina til að sam-
þykkja það, að ef ekki gengi saman með verðlag á vörum stofn-
ananna í samningum við Hörmangarafélagið, skyldi stofnununum
heimilt að flytja þær til Kaupmannahafnar og selja þær þar.
Sömuleiðis var stofnununum heimilað að kaupa nauðsynjar sínar í
Kaupmannahöfn og flytja til íslands á skipum sínum. Þessi skip-
an, sem gerð var vorið 1752, átti aðeins að vera til bráðabirgða,
meðan reynt væri til þrautar að ná samkomulagi, en Skúli Magnús-
son vildi með engu móti sleppa teknu taki. Hér 'var í fyrsta sinn
rofið dálítið skarð í stífluna og það skyldi fremur stækkað en
UPP í það hlaðið. Eins og vænta mátti varð Hörmangarafélagið
ókvæða við og taldi brotin lög á sér, sem reyndar var rétt. Lagði
það fyllsta hatur á Skúla og allt hans athæfi en fékk ekki að gert.
Varð það og skömmu síðar, 1758, að sleppa íslandsverzluninni við
illan orðstýr, enda átti Skúli og fylgismenn hans allan þátt í því,
að yfirsjónir félagsins voru ekki látnar liggja í láginni og á þær
sætzt í kyrrþey.
Endalok verzlunar Hörmangarafélagsins hér á landi 1758 voru
mikill sigur fyrir Skúla Magnússon. Hingað til hafði honum
gengið allt að óskum í verzlunarmálinu að kalla mátti. Nú var
að fylgja sigrinum eftir. Viðbúnað hans má marka af því, að