Andvari - 01.01.1952, Blaðsíða 60

Sveinn Bergsveinsson
ANDVARI
> 56
Skáld hlutlausra landa svo sem í Svíþjóð urðu að vera hlut-
lausir áhorfendur. Þar var hin líkamlega áhætta minni, en því
óvirkari sem maðurinn er, því sterkar orka hinar almennu og
uggvænlegu horfur á hann. Skáldin túlka þennan ugg í altælc-
um táknmyndum. Svipleiftur af átökum heimsveldanna og af-
leiðingum þeirra líða eins og straumur um vitund þeirra, og sú
tækni er þeim vel kunn frá duldakenningunni að henda þennan
„stream of consciousness" á lofti og festa hinar ósamstæðu skyndi-
myndir í búningi Ijóðsins, sem verður þá auðvitað að losast úr
viðjum rímsins til að þjóna sem bezt tilgangi sínum. Hugsjóna-
lega séð miða þó hinar táknrænu en margbreytilegu svipmyndir
að föstu marki. Þetta er ung og lífræn stefna í þágu mikillar
köllunar: hún er heims ádeila á altæku (úniversellu) líkinga-
máli. Þetta kemur glöggt fram hjá sænska skáldinu Erík Linde-
gren, í Ijóðabálknum Maður á vegleysum, „Mannen utan vág“,
sem út kom 1942. Þótt sú hók. kæmi aðeins í nokkrum hundruð-
um eintaka, þá markaði hún greinileg tímamót í sænskum skáld-
skap og varð um margt fyrirmynd þeirrar nútízku í sænskri
Ijóðagerð, sem kennd er við fimmta áratuginn og hefur ekki
verið minna umdeild en atómljóð íslenzku skáldanna. Erik
Lindegren tekur í sína þágu tækni eldri formsnillinga, ekki sízt
Engilsaxans Eliot, enda þótt þá hafi skort hinn heilaga eld köll-
unarinnar. Þrátt fyrir altækt og torrætt táknmál er þetta tíma-
mótaljóð Lindegrens markviss þjóðfélagsádeila. Og þar skilur
á milli feigs og ófeigs, atómskáldanna okkar og Lindegrens, að
hann getur leyst upp sitt táknmál og skýrt, hvað fyrir honum
vakir. Til gamans vil ég taka hér brot úr kvæði með hans eigin
skýringum:
„som pá en sköld av sol och vanvett höjer sin spegelbild
i ett fördeláktigt ögonblick för vár eviga blindhet.
Þetta er ósvikið atómljóð í fullri meiningu. Skáldið hefur sjálft
ráðið rúnirnar á þessa leið:
„Þetta erindi á að sýna oss manninn sem fanga sinnar eigin