Fréttablaðið - 24.09.2009, Blaðsíða 24

24 24. september 2009 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Snærós Sindradóttir
skrifar um kvótakerfið
Kæri Jón.Stefna Vi nst r i
grænna í sjávarútvegsmál-
um er skýr. Í samstarfsyf-
irlýsingu ríkisstjórnarinn-
ar er stefnan líka alveg á
hreinu. Fara á leið fyrning-
ar. Ég vil keyra á fyrningu
kvótans og grasrót VG vill
keyra á fyrningu kvótans. Fyrn-
ingarleiðin er langbesti kosturinn
í stöðunni. Hún mun taka nokkurn
tíma og verður án efa sársaukafull.
En þannig er oft um erfiðar göngur
– þær taka á. Það þýðir þess vegna
ekki að hika – tíminn er naumur.
Framsal kvótans var leyft árið
sem ég fæddist. Á þeim átján árum
sem liðin eru hefur þetta úldna
kerfi gert svo mikinn skaða að mjög
erfitt mun reynast að vinda ofan af
því. Ef tuttugu ára áætlun fyrning-
arinnar á að standa óbreytt verður
að hamra á henni núna. Þú getur
rétt ímyndað þér hvernig ástandið
verður þegar óréttlætið hefur ríkt
í 40 ár.
Það er ástæða fyrir því að svo-
kallaðir kvótakóngar bera það
nafn. Þeir eru ríkir og valdamikl-
ir en umfram allt frekir. Þeir eiga
sín hagsmunasamtök sem um árabil
hafa komið í veg fyrir nauðsynlegar
breytingar á kerfinu. Þeir ala á ótt-
anum og nota fjölmiðla og málpípur
sínar á þingi og í sveitarstjórnum til
að hamra á boðskapnum.
Elsku Jón, ekki hlusta
á þeirra kvart, kvein og
kjökur. Það eru þessir
menn og vinir þeirra sem
innleiddu kerfið og hafa
rænt þessum auðlindum
almennings. Það er þeim
að kenna að byggð í land-
inu hefur riðlast. Þeir
dæla peningum úr grein-
inni í óskyldar greinar.
Fjármálahrunið má rekja
til yfirveðsetningar fisks-
ins í sjónum og spákaupmennsku
þessara manna og annarra í fram-
haldinu. Þess vegna hrópar fólk
eftir patentlausnunum.
Þú veist hver þróunin hefur verið
á Vestfjörðum. Þú veist hvað gerð-
ist á Austfjörðum þar sem stóriðja
átti að leysa bágt atvinnuástandið
og fólksflóttann. Þetta var skyndi-
lausn sem gerir sama gagn og
súkkulaðistykki við hungri. Gott í
stuttan tíma en síðan verður maður
aftur svangur. Það er hins vegar
ekkert undarlegt að rætt sé um olíu-
hreinsistöð, ömurlegt verksmiðju-
ferlíki, á kaffistofum Ísfirðinga.
Vestfirðingar eru svangir núna eftir
að hafa verið sveltir um árabil.
Þess vegna segi ég við þig: Vertu
hugrakkur, vertu duglegur en
umfram allt vertu róttækur. Við
trúum jú bæði á vinstri pólitíkina
sem réttu leiðina til að leiðrétta
óréttlæti, ekki satt?
Höfundur er formaður Ungra
vinstri grænna á höfuðborgar-
svæðinu.
Opið bréf til
Jóns Bjarnasonar
UMRÆÐAN
Sigurður Gunnarsson
skrifar um veiðikorta-
sjóð
Frá því að fjármála-kreppan skall á hefur
krafan um gagnsæi, skyn-
samlega stjórnsýslu og
ábyrga fjármálastjórn á
opinberu fé verið hávær.
Víða er pottur brotinn í þessum
efnum hér á landi. Nær daglega
flytja fjölmiðlar okkur fréttir um
einkennilegar og oft óskiljanlegar
geðþóttaákvarðanir stjórnvalda,
lýðræðið virðist ekki hafa verið
mikils metið í íslenskri stjórn-
sýslu.
Veiðikortasjóður
Þegar ég sæki um svokallað veiði-
kort, en til þess að mega stunda
veiðar verð ég að leysa út veiðikort
og hafa byssuleyfi, þarf ég að borga
fyrir það. Í ár var gjaldið kr. 3.500 +
90 kr. sendingarkostnaður.
Mér skilst að um 10.000 Íslend-
ingar séu með veiðikort þannig að
þetta er dágóð fjárhæð. Þessa pen-
inga sem við skotveiðimenn verðum
að inna af hendi á að nota til rann-
sókna á veiðidýrum. Er þetta ekki
barasta hið besta mál? Jújú, 3.500
krónur eru í sjálfu sér ekki mikl-
ir peningar og það er í þágu okkar
skotveiðimanna að stundaðar sé
rannsóknir á veiðidýrum. Það sem
er hinsvegar ámælisvert í þessum
efnum er sú lítilsvirðing og hroki
sem hið opinbera, í þessu tilviki
umhverfisráðuneytið, sýnir þeim
sem greiða þennan skatt, það er að
segja veiðimönnum.
Hvað er verið að fela?
Umhverfisráðherra og embætt-
ismenn í umhverfisráðuneytinu
ráðskast með þetta fé að eigin geð-
þótta án nokkurs samráðs við sam-
tök veiðimanna og vísindasamfélag-
ið. Ég minnist þess ekki að hafa séð
neinar auglýsingar um umsóknir í
sjóðinn. Þegar málið var hinsvegar
athugað kom í ljós að auglýst hafði
verið eftir umsóknum í sjóðinn um
síðastliðin áramót.
Sú auglýsing var svo
sannarlega ekki áber-
andi enda hef ég áreið-
anlegar heimildir fyrir
því að auglýsingin fór
framhjá nokkrum aðil-
um sem gjarnan hefðu
viljað sækja um styrk úr
veiðikortasjóði. Þeir sem
bera ábyrgð á úthlutun-
um úr sjóðnum virðast
hafa slæma samvisku því
fjölmiðlum og samtökum
veiðimanna er ekki tilkynnt hverj-
ir fá úthlutað úr sjóðnum. Úthlut-
að er úr sjóðnum þegar ráðuneyt-
inu sýnist, í ár tók það ráðuneytið 6
mánuði að ákveða úthlutunina. Að
mér skilst verða þeir sem fá úthlut-
að úr sjóðnum að skila áfanga- og
lokaskýrslu um þau verkefni sem
hljóta styrk úr sjóðnum. Þessar
skýrslur eru vel faldar, allavega
fyrir okkur sem borga í þennan
sjóð. Sagt er að ráðuneytið úthluti
úr sjóðnum að fengnum tillögum
frá Umhverfis stofnun. Ef málið er
hinsvegar kannað í kjölinn er það
umhverfisráðuneytið sem hefur
síðasta orðið í þessum efnum. Ein
ástæðan fyrir þessu leynimakki
gæti verið sú að takmarkaður hluti
þess fjár sem greitt er í Veiðikorta-
sjóð fer í rannsóknir eða annarra
þarfra verkefna. Hátt í helmingur
þess fjármagns sem rennur í sjóð-
inn fer í að reka veiðikortakerfið.
Þetta er náttúrlega í hæsta máta
óeðlilegt og á ekki að líðast. Eðli-
legt væri að hámark kostnaðar við
reksturs veiðikortakerfisins væri
25% af tekjum sjóðsins.
Áskorun til nýs umhverfisráðherra
Sú ríkisstjórn sem nú er við völd
hefur talsvert fjallað um þá spill-
ingu sem viðgengist hefur í íslensku
samfélagi undanfarin ár og nauðsyn
gagnsærrar stjórnsýslu. Ég vil með
greinarkorni þessu benda nýjum
umhverfisráðherra á þau ólýð-
ræðislegu vinnubrögð er viðgang-
ast í ráðuneyti hans í þeirri von að
úthlutun úr veiðikortasjóði og rekst-
ur veiðikortakerfisins verði endur-
skoðuð og sú endurskoðun verði
gerð í samvinnu við hagsmunasam-
tök veiðimanna.
Höfundur er skotveiðimaður.
Veiðikortasjóður −
falinn fjársjóður
SNÆRÓS
SINDRADÓTTIR
SIGURÐUR
GUNNARSSON
Komum atvinnulífinu á hreyfingu
UMRÆÐAN
Brynhildur Georgsdóttir skrifar um
endurskipulagningu atvinnulífsins
Hjá Nýja Kaupþingi hafa síðustu mán-uðir verið notaðir til að undirbúa end-
urskipulagningu lánamála fyrirtækja í
skuldavanda. Ljóst er að mörg fyrirtæki
eiga nú þegar í miklum vanda óháð því
hvort krónan styrkist eða vextir lækka.
Það er mikilvægt fyrir þjóðfélagið í heild
að ekki verði beðið lengur með endurskipu-
lagninguna svo mikilvæg störf og fram-
leiðsla tapist ekki. Ég mun hér leitast við að varpa
ljósi á verkefnin framundan og hvernig ber að
mæta þeim.
Endurskipulagning skuldugra fyrirtækja er afar
viðkvæmt mál, ekki aðeins fyrir fyrirtækin sjálf
heldur þjóðfélagið allt. Oft snýst hún um ævistarf
fólks sem tengist umræddum fyrirtækjum. Lands-
menn þurfa að trúa því að ekki sé verið að hygla
neinum á ómálefnalegum forsendum. Umgjörðin
þarf að vera fagleg og ferlar skýrir. Mikilvægt er
að fyrirtækin fái sanngjarna og gegnsæja meðferð
og jafnræðis verði gætt. Samkeppni má ekki raska
og lífvænleg fyrirtæki þarf að endurreisa. Hvert
þessara hugtaka er mikilvægt, en það er ekki aug-
ljóst hvernig þeim er mætt. Er hægt að tala um
sanngirni án þess að öllum verði bjargað? Er hægt
að nota sömu úrræði fyrir alla þegar vandamálin
eru jafn ólík? Hafa afskriftir slæm áhrif á sam-
keppni eða viðhalda þær henni? Hvaða fyrirtækjum
ber að bjarga og hver þurfa að hverfa af markaði?
Undanfarna mánuði hefur verið unnið að efl-
ingu starfseiningar hjá Nýja Kaupþingi sem sinnir
lausn á skuldavanda fyrirtækja. „Verklagsreglur
um lausn útlánavanda fyrirtækja“ hafa verið endur-
bættar í ljósi reynslu undanfarinna mánaða og eru
birtar á heimasíðu bankans. Reglurnar voru fyrst
gefnar út í janúar sl. í samræmi við kröfur stjórn-
valda. Þær lýsa m.a. skipulagi og hlutverki þeirra
sem koma að skuldavanda fyrirtækja í bankanum.
Áhersla er lögð á aðkomu starfsfólks með reynslu
bæði af fyrirtækjarekstri og fjármálastarfsemi. Í
samstarfi við stjórnendur fyrirtækja eru unnar til-
lögur að endurskipulagningu. Þær eru bornar undir
viðeigandi lánanefnd og stærstu málin fara fyrir
lánanefnd bankastjórnar. Sérstök úrlausnarnefnd
kemur að öllum málunum og hefur það hlutverk
að móta stefnu, gæta jafnræðis og halda yfirsýn.
Umboðsmaður viðskiptavina fylgist með ferlinu í
samræmi við hlutverk sitt.
Ýmsar lausnir eru tiltækar til aðstoðar við
endurskipulagningu. Nefna má hefðbundnar og
áður þekktar lausnir eins og aðstoð við rekstrar-
hagræðingu, lengingu lána, skilmála- og
skuldbreytingu. Í erfiðum málum getur
þurft að afskrifa skuldir eða breyta í
hlutafé. Til að koma hlutunum á hreyf-
ingu hefur verið kynnt skuldaaðlögun sem
hentar vel smærri og meðalstórum fyrir-
tækjum. Skuldir eru þá aðlagaðar greiðslu-
getu, eignum og virði fyrirtækja. Skuldum
umfram eignir er breytt í biðlán, en hluti
þeirra kann að verða afskrifaður. Hug-
myndin að baki biðláni er að skapa svig-
rúm til frekari endurheimtu ef skyndileg-
ur viðsnúningur verður í atvinnulífinu.
Þessi lausn og önnur úrræði geta stuðlað
að því að lífvænleg fyrirtæki nái fljótt jafnvægi.
Til að auðvelda starfsfólki Nýja Kaupþings að ná
tökum á erfiðum verkefnum framundan gilda eftir-
farandi meginsjónarmið:
• Lífvænleg fyrirtæki: Bankinn mun stuðla að
rekstri lífvænlegra fyrirtækja. Það eru fyrirtæki
sem þykja líkleg til að skila verðmætum ef þau ná
að starfa áfram. Ef rekstrargrundvöllur er hins
vegar ekki til staðar er hagstæðara að selja eign-
ir en halda rekstri gangandi. Það er mikilvægt að
fjármagn samfélagsins verði notað af skynsemi og
ekki veitt þangað sem það kemur ekki að gagni.
• Afskriftir: Bankinn afskrifar ekki skuldir nema
önnur úrræði hafi verið fullreynd eða þyki ekki lík-
leg til árangurs. Bankinn afskrifar ekki meira en
nauðsynlegt er til að viðhalda rekstri lífvænlegra
fyrirtækja. Afskriftir eða breyting skulda í hluta-
fé geta verið forsenda áframhaldandi reksturs og
treyst samkeppni.
• Eigendur og stjórnendur: Umræðan um þátttöku
fyrri eigenda og stjórnenda í framtíð fyrirtækja
hefur verið tvíþætt. Sumir gera þá kröfu að þeir
sem „komu fyrirtækjum í vanda“ hætti. Aðrir
benda á mikilvægi þess að viðhalda þekkingu og
reynslu innan fyrirtækja. Bankinn stefnir að sam-
starfi við þá sem búa yfir dýrmætri reynslu og
njóta trausts. Viðbúið er að aðrir stígi til hliðar.
• Sala fyrirtækja: Bankinn má hvorki né vill
eiga fyrirtæki sem ekki tengjast fjármálastarf-
semi, nema slíkt sé nauðsynlegt til að varðveita
verðmæti. Leysi bankinn til sín eignarhlut í fyrir-
tæki er leitast við að selja hann sem fyrst í gegn-
sæju söluferli. Ef sala þykir óhagstæð er viðkom-
andi eignarhlutur fluttur í eignasýslufélag bankans.
Hér hefur verið fjallað um verklag og aðferðir
Nýja Kaupþings við endurskipulagningu atvinnu-
lífsins. Gagnlegar ábendingar eru vel þegnar enda
markmið bankans að vinna verkefnið í sátt og sam-
vinnu við samfélagið. Telji viðskiptavinur brotið á
sér getur hann leitað til umboðsmanns viðskipta-
vina sem er skipaður af stjórn bankans. Hlutverk
umboðsmanns er að gæta þess að sanngirni, hlut-
lægni og jafnræði sé beitt við lausn mála, ferli séu
gegnsæ, stuðlað að rekstri lífvænlegra fyrirtækja
og samkeppnissjónarmiða gætt.
Því hefur verið haldið fram að efnahagskreppa
geti að endingu stuðlað að langtíma hagsæld, bæði
vegna þess að hún eyði sérhagsmunum sem áður
hafi komið í veg fyrir breytingar og vegna þess
að hún stuðli að jákvæðri endurskipulagningu
atvinnulífsins. Það má því segja að í hinni erfiðu
stöðu megi finna tækifæri sem nýta megi til góðs.
Höfundur er umboðsmaður viðskiptavina
Nýja Kaupþings.
BRYNHILDUR
GEORGSDÓTTIR
Bankinn afskrifar ekki skuldir nema önnur
úrræði hafi verið fullreynd eða þyki ekki líkleg
til árangurs. Bankinn afskrifar ekki meira en
nauðsynlegt er til að viðhalda rekstri lífvæn-
legra fyrirtækja. Afskriftir eða breyting skulda
í hlutafé geta verið forsenda áframhaldandi
reksturs og treyst samkeppni.
www.rannis.is/visindavaka
Dr. Jóhann Ágúst Sigurðsson yfi rlæknir Þróunarstofu Heilsugæslu höfuð-
borgarsvæðisins og Dr. Linn Getz trúnaðarlæknir á LSH og dósent við
læknadeild NUST, velta upp gildi forvarna og heilsuverndar og hvort of
mikið sé gert úr sölu á þjónustu til hinna frísku á kostnað þeirra veiku og
þannig gert meira úr vandamálum en efni standa til.
er í kvöld
Fjórða VÍSINDAKAFFIÐ
Laugavegi 13, 101 Reykjavík
sími 515 5800, rannis@rannis.is
www.rannis.is
Menntamálaráðuneytið
Iðnaðarráðuneytið
24.september kl. 20:00 - 21:30
Súfi stinn Iðuhúsinu
Allir velkomnir. Láttu sjá þig!
- Góðmennska á villigötum?
Forvarnir í læknisfræði
H
N
O
T
S
K
Ó
G
U
R
g
ra
fí
s
k
h
ö
n
n
u
n