Fréttablaðið - 24.09.2009, Blaðsíða 32

24. SEPTEMBER 2009 FIMMTUDAGUR2 ● fréttablaðið ● vísindavaka
Nýherji verður með sauma-
vélar, fisvélar og ýmsa aðra
áhugaverða gripi til sýnis á
Vísindavöku, til að varpa ljósi á
þá öru þróun sem hefur átt sér
stað í gerð IBM- og Lenovo-far-
tölva síðustu ár.
„Þarna gefst fólki færi að sjá þá
ótrúlegu þróun sem hefur átt sér
stað og setja hana í sögulegt sam-
hengi,“ segir Gísli Þorsteinsson
hjá Nýherja, sem verður með bás
á Vísindavöku í Listasafni Reykja-
víkur á morgun þar sem IBM- og
Lenovo-fartölvur frá ýmsum tíma-
skeiðum verða til sýnis.
„Sumar þykja all sérstakar í dag
enda hafa framleiðendur verið að
prófa sig áfram með misgóðum ár-
angri. Sumt virkaði hreinlega og
annað ekki,“ segir Gísli og bætir
við að marga eigi sjálfsagt eftir að
reka í rogastans við að sjá hversu
fornaldarlegar sumar tölvurnar
eru.
Meðal þess sem verður til sýnis
er ein fyrsta fartölvan sem kom
til landsins um miðjan níunda ára-
tuginn. „Hún er yfirleitt kölluð
saumavélin, vegna þess að lokuð
er hún nánast eins og saumavél
í útliti. Nema hvað að hægt er að
opna hana og taka út lyklaborð.
Fartölvan olli miklum straum-
hvörfum hérlendis, því með henni
gátu menn allt í einu ferðast með
tölvur.“
Að sögn Gísla verður síðan saga
fartölva rakin með vel völdum
sýningargripum. „Sumar þykja
allsérstakar, aðrar hafa markað
tímamót. Til dæmis fyrsta IBM-
fartölvan með innbyggðu geisla-
drifi sem kom fyrst á markað
1994. Hún gerði notendum kleift að
hlaða inn og nota mikið af gögnum
með einföldum hætti. Eða fyrsta
vélin með þráðlausu neti frá IBM
sem kom árið 2000. Hún jók nota-
gildi og afköst notenda hratt með
nýjum þráðlausum lausnum.“ Hann
bætir við að nýjasta útspilið verði
að sjálfsögðu til sýnis. „Já, fistölv-
an. Hún vegur ekki nema rétt rúmt
kíló og gaman að bera hana saman
við gömlu hlunkana.“ - rve
Frá saumavél til fistölva
„Fartölvur hafa þróast hratt síðustu tíu til fimmtán ár með þeim afleiðingum að
afkastagetan hefur breyst og aukist,“ segir Gísli, hér með saumavélina svokölluðu og
eintak af fisvél. Þær og fleiri verður hægt að skoða og prófa á morgun. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Vísinda- og fræðimenn á Íslandi
eru fullir af hugmyndum og eld-
móði því aldrei hafa fleiri skráð
sig til þátttöku á Vísindavöku
RANNÍS. Vísindavaka er haldin
föstudaginn 25. september í Lista-
safni Reykjavíkur, Hafnarhúsinu,
klukkan 17 til 22. Dagurinn er
tileinkaður evrópskum vísinda-
mönnum og haldinn hátíðlegur í
helstu borgum Evrópu.
Markmiðið með Vísindavöku
og atburðum sem tengjast henni
er að kynna fólkið á bak við
rannsóknirnar og vekja athygli
á fjölbreytni og mikilvægi vís-
indastarfs í landinu. Á Vísinda-
vöku mun fræðifólk frá háskól-
um, stofnunum og fyrirtækjum
kynna viðfangsefni sín fyrir al-
menningi á lifandi og skemmti-
legan hátt. Gestir fá að skoða og
prófa ýmis tæki og tól sem notuð
eru við rannsóknir, skoða ýmsar
afurðir og spjalla við vísindafólk-
ið sjálft um hvernig er að starfa
að vísindum, rannsóknum og
nýsköpun.
Í ár verður lögð áhersla á lif-
andi vísindi og uppákomur á sviði
og eru börn og ungmenni sérstak-
lega boðin velkomin á Vísinda-
vöku. Vísindakaffi hefur verið
í gangi alla vikuna og aðsókn
verið einstaklega góð. Í kvöld,
fimmtudaginn 24. september,
eru þrjú Vísindakaffi. Í Reykja-
vík er Vísindakaffi á Súfistanum
í Iðuhúsinu þar sem velt verður
upp spurningum um gildi for-
varna og heilsuverndar og hvort
of mikið sé gert úr sölu á þjón-
ustu til hinna frísku á kostnað
þeirra veiku í heilbrigðiskerfinu.
Á Sauðárkróki er boðið til um-
ræðna á Kaffi Króki um hvort
eitthvað vit sé í að stunda vísindi
og rannsóknir á landsbyggðinni
og á Friðriki V. á Akureyri munu
menn velta því fyrir sér hvort
Eyjafjörður geti orðið helsti vaxt-
arbroddur Íslands. Vísindakaffi
hefst klukkan 20 á hverjum stað
og stendur til 21.30. Verið vel-
komin á Vísindavöku!
Aðalheiður Jónsdóttir, verkefnastjóri
Vísindavöku
Vísindin lifna við
Nemendur við tækni- og verk-
fræðideild Háskólans í Reykja-
vík ráðast ekki á garðinn þar sem
hann er lægstur. Leifur Þór Leifs-
son lektor hefur leiðbeint nem-
endum í nokkrum áhugaverðum
verkefnum undanfarin misseri.
„Úr mörgu er að velja en af ný-
legum verkefnum má nefna hönn-
un og smíði á jafnvægishjóli sem
nefnt hefur verið Noway. Þeir
Stefán Þór Bjarnason og Valdi-
mar Ómarsson smíðuðu hjólið
sem virkar í grunnatriðum eins
og Segway-hjólið fræga. Jafn-
vægishjól þeirra félaga er þó
mun ódýrara og getur farið rúm-
lega 15 kílómetra á einni hleðslu.
Innan tíðar er ætlunin að setja
hönnunarleiðbeiningar á vefinn
svo hver sem er geti smíðað sitt
eigið tæki.“
Hönnun X er áfangi þar sem
nemendur vinna saman að stóru
hönnunarverkefni. Vorið 2008
hönnuðu nemendur eldflaug sem
fór í rúmlega 1,5 kílómetra hæð
og mesti hraði var 640 kílómetr-
ar á klukkustund. Síðastliðið vor
hönnuðu nemendur tvo sjálfvirka
„geimjeppa“, svipaða Mars-Rover
faratækinu, sem gátu leitað sjálf-
virkt að „geimverum“ og flutt þær
í heimastöð.
„Á yfirstandandi önn eru nem-
endur við tækni- og verkfræðideild
HR til dæmis að breyta venjuleg-
um fólksbíl með bensínvél í raf-
magnsknúinn bíl og hanna sjálf-
virkan kafbát sem ætlað er taka
þátt í alþjóðlegri kafbátakeppni í
Bandaríkjunum,“ segir Leifur.
Á Vísindavökunni gefst gestum
tækifæri til að reyna Noway-jafn-
vægishjólið.
Farartæki framtíðarinnar
Verða farartæki framtíðarinnar jafn
einföld og skutlan? MYND/ÚR EINKASAFNI
● HRÍSLUR OG HREINDÝR
Þekkingarnet Austurlands tekur þátt í Vísindavöku 2009 í samstarfi
við ýmsar stofnanir og fyrirtæki á Austurlandi. Þekkingarnetið kynnir
rannsóknatækifæri á Austurlandi undir nafninu Hríslur og hreindýr.
Kynningin byggir meðal annars á því að undanfarið hefur verið
unnið að skráningu á hug-
myndum um rannsókna-
verkefni sem sérfræðingar
á stofnunum og í fyrirtækj-
um á Austurlandi luma á.
Skarphéðinn Þórisson frá
Náttúrustofu Austurlands
verður fulltrúi vísindamanna
á Austurlandi. Hann mun
kynna rannsókn sína á
ferðum hreindýra en hann
hefur sett staðsetningar-
tæki á nokkur hreindýr og
skrásetur ferðalög þeirra.
● PÖDDUR, PÖDDUR, PÖDDUR
Náttúrufræðistofnun Íslands verður með kynningu á nýopnuðum
pödduvef sínum á Vísindavöku. Hægt verður að fylgjast með
myndasýningu um pöddur á Íslandi, en á sýningunni eru myndir
af meira en 100 pöddutegundum sem allar hafa fundist hér á
landi, þar á meðal sniglar, köngulær, bjöllur, fiðrildi og sporðdrekar.
Einnig verður hægt að skoða nokkrar pöddur í víðsjá og á staðnum
verða nokkrir lifandi Spánarsniglar, en þeir hafa einmitt valdið
töluverðum
usla í náttúru
nágranna-
landanna og
virðast vera
komnir til
Íslands til að
vera. Pöddu-
nammi og
ýmislegt fyrir
börnin verð-
ur einnig í
boði.
Starfsmenn Rannsóknastofnunar í
hjúkrunarfræði við Háskóla Íslands
kynna hlutverk hjúkrunarfræðinga
á Vísindavöku, en það er ekki bara
að sinna hinum sjúku heldur líka að
efla heilsu og upplýsa almenning
um mikilvægi þess að taka ábyrgð
á sinni heilsu. Aðstaða verður til að
mæla blóðþrýsting þeirra sem vilja
og fræða þá um líkamsþyngdar-
stuðulinn og mikilvægi þess að vita
eigin tölur og viðmiðunarmörk. Þá
verður heilsufræðsla fyrir börn í
og þeim
gefst
kostur á að
skoða líkan af
mannslíkaman-
um og fá upplýs-
ingar um líffærin.
Hjúkrun
og heilsa
● AUKINN SKILNINGUR Á AUGNSJÚKDÓMUM
Oxymap hefur þróað tækni til mælinga á súrefnismettun í sjón-
himnu augans og mun kynna hana á Vísindavöku. Sjónhimnan
nemur ljós og sendir upplýsingar um það til heila. Brenglun á
súrefnisbúskap í sjónhimnu er talin koma við sögu í mörgum
algengum og
alvarlegum
augnsjúk-
dómum,
til dæmis
sjónhimnu-
sjúkdómi í
sykursýki,
æðalokunum
í sjónhimnu
og gláku.
Með tækni
Oxymap
er unnt að
greina súrefnismettun í sjónhimnu með myndatöku sem er jafn
einföld í framkvæmd og hefðbundin myndataka af augnbotnum.
Vonast er til að tæknin geti í nánustu framtíð aukið skilning á
augnsjúkdómum, bætt greiningu og eftirlit með meðferð.
Útgefandi: Rannís Heimilisfang: Laugavegi 13, 101 Reykjavík, s. 515 5800
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Aðalheiður Jónsdóttir Vefsíða: www.rannis.is Forsíða:
HNOTSKÓGUR grafísk hönnun Auglýsingar: Sigríður Dagný Sigurbjörnsdóttir s. 512 5462