Fálkinn - 18.12.1942, Síða 19

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1942 rifS0S^ÚfmM4fmW^fmf0if^k^^^ 13
IV.
Mikill er sá munur, liversu
miklu skemtilegra er að liugsa
til þess skörungsskapar sem
kom fram í því að græða sárin
og mýkja meinin, en þeirra af-
reksverka, sem meira segir af
í sögunum og í öfuga átt voru
unnin. En þó er, sem betur fer,
ýmislegt af Forn-íslendingum
sagt, sem bendir til þess, að
hugarfarið hafi livergi nærri
verið eins ómannúðlegt og sum-
ir vilja vera láta. Má til dæmis
nefna það, er Leifur sá, sem
allra íslendinga hefir frægasl-
ur orðið, hlaut viðurnefni sitt
af því, að hann hjargaði mönn-
nni, sem i dauðans greipum
voru á jskipsflaki í hafi úti.
Mannúðin er sú dygð, sem að-
dáunarverðust er, en enginn
löstur viðbjóðslegri en grimd
og miskunnarleysi, og liefir
mannkyni jarðar vorrar erfið-
lega gengið og seint,.að vaxa
frá því hugarfari, sem öllu öðru
fremur 'hannar að komist verði
á leiðina til liins æðra lífs. En
þó að mikið liafi vantað á, að
eins vel væri í þeim efnum á
Norðurlöndum og þurft hefði,
þá mun þó óliætt að fullyrða,
að Norðurlandaþáttur mann-^
kynssögunnar sje þar skárslur,
í fullu samræmi við það, að i
vitkunarsögu mannkynsins,
kveður að Norðurlandaþjóðun-
um mest, þegar miðað er við
mannfjölda og allar ástæður.
Og' skal nú vikið að því, að
segja nokkuð frá konu, sem
mjög framúrskarandi var að
viti, og jafnvel meiri þátt virð-
ist hafa ált í hinum stórmerki-
legu og þýðingarmiklu íslensku"
fornbókmentum, en menn haía
ennþá gert sjer fyllilega ljóst.
V.
Snorri g'oði, er Njála segir
að vitrastur maður liafi verið
á íslandi „þeirra er eigi váru
forspáir“, átti 22 börn og var
maður mjög kynsæll, svo a'ð
líklegt má telja, að enginn af
mönnum sögualdarinnar sje í
jafn ríkum mæli forfaðir vor
íslendinga og hann, og er það
að vísu gott ætterni, ekki síst
þar sem ein af konum lians
var Hallfríður, dóttir Einars
Þveræings, sem engu síður en
Snorri, var frægur fyrir visku
sakir. Frægastir harna Snorra
voru þeir Halldór og Þóroddur,
og er af þeim háðum sagt í
Heimskringlu, en það harnið
sem þarfast hefir verið íslenskri
þjóð, er sennilega Þuríður og
var Ilallfríður Einársdóttir
hennar móðir. Er því síst furða,
þó að Þuríður væri vel viti
borin svo að af har, enda geta
þeir hennar háðir að því, Ari
og Snorri. Kemst Ari svo að
orði, að Þuríður hafi verið
„hæði margspök ok óljúgfróð“,
en Snorri segir að hún hafi
verið „sjDÖk at viti“. Var hún
og nefnd Þuríður hin spaka, og
mun þó ekki hafa svo verið
fvr en aldur færðist yfir hana.
Hún dó liáöldruð 1112 eða 1113,
og var þá liðin nálega hálf
önnur öld frá fæðingu Snorra
föður hennar. Snorri lifði sam-
tímis Gunnari á Hlíðarenda,
Ólafi Höskuldssyni, Agli og
Njáli, en þessi dóttir hans sam-
tímis Sæmundi og Ara. Hefir
það verið íslenskum bókment-
um mikið happ. að þessi mikla
atgjörviskona skyldi verða svo
langlíf. Er óvíst, að Islendinga-
sögur eigi um sannfræði,
nokkrum einstökum meira að
þakka en Þuríði.
Það virðist eigi ólíklegt, að
Þuríður hafi á yngri árum ver-
ið fríðleikskona mikil, einsog
Þórdís amma hennar og Þuríð-
ur á Fróðá föðursystir hennar,
sem svo mjög' var orðlögð. Og
eflaust hefir fríðleikur þar
nokkru um valdið, hversu flest-
ar eða allar hinar mörgu dæt-
ur Snorra goða giftust, og
aftur þó að þær yrðu ekkjr
ur. En Þuríður átti fyrir mann
Gunnlaug son Steinþórs á Eyri,
er verið hafði liinn erfið-
asti fjandmaður föður henn-
ar. Mundi þar vera söguefni
gott, að segja frá þvi hvernig
þar tókust ástir og mæg'ðir, sem
áður hafði verið hinn mesti
fjandskapur.
Þa'ð þarf nú ekki að efa,
hvert muni vera að rekja efnið
í Eyrbyggju, sem svo mikið seg-
ir af föður hinnar ágætu fróð-
leikskonu, og þá einnig Lax-
dælu, sem liann einnig kemur
mikið við, en Bolli hinn prúði,
sonur Guðrúnar Ósvífrsdóttur,
og einn af orðlögðustu fríðleiksr
mönnum þeirra tíma, átti Þór-
disi, systur Þuríðar. Þá mun og
.Heimskringla eiga Þuríði meira
en lítið að þakka, Þóroddur
hróðir hennar var með Ólafi
konungi helga, en Halldór einn
af frægustu köppum Haralds
harðráða. Jeg hefi í Framnýal
leitt nokkur rök að því hvernig
eina af ótrúlegustu sögunum í
Heimskringlu muni vera til
Þuríðar að rekja, og er ekki
annað líklegra en að Þóroddur
hafi sagt systur sinni frá því
ótrúlega.sem á daga hans dreif
í Noregi. Eftirtektarverð er líka
í þessu sambandi sagan af til-
drögunum til þess, að Þórarinn
Nefjólfsson, sem var „farmaðr
mikill“ og „allra manna vitr-
astr ok orðspakastr“, flutti
Hrærek konung til íslands fyr-
ir Ólaf helga. Liggur nærri að
ætla, að Þórarihn liafi sjálfur
sagt Hallfríði móður Þuríðar
frá þessu, en hún sí'ðan dóttur
sinni. Er ekki ólíklegt, að Hall-
fríður liafi verið frjettin ei
hún kom til þings með föður
sínum eins og Egill Skalla-
grímsson kemst að orði við
Þorgerði dóttur sína — en Þór-
arinn Nefjólfsson verið Ijettur
í máli við liina ungu og fögru
höfðingjadóttur, enda kunnað
frá mörgu að segja.
Ef einhverntíma verður á-
stundað meir en hingað til
hefir verið, að gera líkneski af
ágætum íslendingum eða setja
þeim einhver minnismerki
en jeg er ekki í vafa um að svo
mun verða, ef íslenska þjóðin
á sjer nokkra framtíð aðra en
til glötunar þá má ekki
gleyma þessum tveimur ágætu
konum, sem hjer hefir nú verið
nokkuð af sagt, og þjóð vorri
hafa verið svo mjög til heilla
og sóma.
Okt.
Helgi Pjetnrss.
Athugið það
að svona lita þau út
íslensku jólaspilin
Fást í næstu búð.
Heiidsöhibirgðir:
Magnús Kjaran