Fálkinn - 18.12.1942, Page 40

1942
HEFÐARFRÚ og DÝRLINGUR.
1 Frh. af bls. 32.
og við jarðarförina var farið með
leifar hennar sem væri hún dýrð-
lingur. Þreniur árum seinna var
hyrjað á opinberri rannsókn við-
víkjandi heilagleika Jjeim, sem hún
kynni að hafa sýnt i lífi sínu og
rituin, og sjerstaklega i opinberun-
um sínum. Lauk jjessari rannsókn
á Jjann hátt, að Birgitta Birgisdótt-
ir varð talin meðal dýrðlinga
heilagrar kirlcju, og var nafn lienn-
ar hátíðlega innritað í bók helgra
manna. Þetta gerðist í Rómaborg í
október 1391.
Meðan dýrðlingarannsóknin stóð
yfir i Rómaborg, hafði margt gerst
lieima i Vadstena. Klaustrið var til-
búið og hátiðlega vígt árið 1384. En
klaustrið hafði tekið til starfa löngu
áður. Dóttir Birgittu. frú Karin Ulvs-
dóltir, kom al'tur heim tii Sviþióðar
1380 og gerðist þá fyrsta abbadís
klaustursins, en hún dó þegar árið
eftir, og lifði því ekki vígslu klaust-
ursins, nje hina lielgu upphefð móð-
ur sinnar. Fjórilm árum eftir vígslu
klaustursins brann mikill hluti þess
til kaldra kola, en húsin voru Jjá úr
fimbri. Eftir Jjað byggðust klaustur-
húsin uþp á ný, en þá úr steini, og
hús þessi standa að miklu leyti enn
þann dag í dag. Klausturkirkjan,
sem er byggð í sem mestu samræmi
við hin nákvæmu fyrirmæli Birgittu,
var vígð 1430, og stendur enn að
miklu leyti óbreytt frá þvi sem hún
var þá.
Reglur Vadstenaklaustursins bera
glögg merki Jjess að hafa verið
samin af konu, sem var ekki ein-
ungis dýrðlingur, heldúr líka, og
ekki siður, starfsöm og hagsýn hús-
freyja. Enda þótt Birgitta legði rika
áherslu á guðlegar iðkanir klaustur-
ljúanna, ]já skildi hún samt vel, að
Jjetta'1 var ekki nóg til þess að halda
uppi aga og reglu i klaustrinu til
lengdar. Því skipaði hún svtj fyrir,
að guðsþjónustur og bænaliald
skyldu fara fram á fyrirfram til-
teknum tíma sólarhringsins, en á-
kveðnum tíma ætti að verja til nauð-
synlegrar hvíldar, og jjað sem eftir
var sólarhringsins var klausturbú-
unum skylt að- vinna, andlega og
líkamlega til skiftis, jafnt karlar
scm konur. All tómlæti og leti, jaln-
vel alt ójjarfa lijal var Jjeim strang-
lega bannað. Af tekjum klaustursins,
sem brátt urðu harla miklar, mætti
ekki verja meiru en alveg nauðsyn-
kgl var til lífsviðurværis handa
klausturfólkinu, en hitt skyldi nola
lil hjálpar sjúkum og fátækum, enda
voru rekin bæði spítali og matsala
handa fátæku fólki í sambandi við
klaustrið og á kostnað þess. En
miklum htuta teknanna var varið
íil menniugarlegrar starfsemi í fylsta
skilningi orðsins. Munkarnir í Vad-
stena urðu hrátt þektir sem fremslu
jjrjedikarar og guðfræðingar lands-
ins. En Jjeir voru líka frægir sem
listiðnaðarmenn, luisasmiðir, ski\ja-
smiðir, úrsmiðir og ekki hvað síst
sem garðyrkjmnenn og jurtafræðing-
ar. I öllum Jjessum listum gerðust
Jjeir forystumenn og kennarar
sænsku þjóðarinnar. Eins höfðu
nunnurnar forystu i allskonar kven-
legum listum, en kanske eru þær
frægastar orðnar fyrir hannyrðir
sinar, og af þeim sjerlega vegna
kniplinga. Nunnurnar kendu konum
alþýðunnar þessar listir, sem
klaustrið og hjeraðið umhverfis Jjað
hefir hjotið frægð fyrir, en Jjessar
listir eru enn á vorum dögum að
miklu leyti í lieiðri hafðar í Vad-
stena og öllu bygðarlaginu ljar i
kring.
Bæði munkar og nunnur lögðu
mikla stund á afritun bóka meö
þeim listræna hætti, sem tíðkaðist
á miðöldunum, en efir uppgötvun
prentlistarinnar fóru þeir líka að
prenta bækur. Smámsaman eignað-
ist klaustrið í Vadstena stórt og
dýrmætt bókasafn, sem í voru liátt
upp i 1400 bindi. En eitt einasta
bindi var á Jieim tímum eins mikils
virði og hæfilega stór bóndabær.
Það er ekki mikið sagt, að Vad-
stena varð miðdepill allrar sænskr-
ar menningar, bæði andlegrar og
veraldlegrar, á seinnihluta tniðald-
anna, einskonar háskóli Jjjóðar-
innar töngu áður en háskólinn i
Uppsölum var stofnsettur - og
að vissu leyti á el'tir stofnun hans
líka. En siðbótarmennirnir voru a.
m. k. sumrr Jjeirra, hinir verstu
menningarleysingjar í þéim atrið-
um, sem lutu ekki beinlínis að siö-
bótamálum, og alt Jjað, sem á minsta
hátt var tengt starfsemi klaustursins,
var þeim andstyggilegt. Því var
Jjeim hætt við að eyðileggja margt
af menningarávöxtum fyrri alda,
sem betra liefði veriö að varðveita
og engir peningar eða eignir gætu
keypt aftur, livað sem i boði væri.
Þar kom, að Jjeir ljetn eyðileggja
mikinn hluta Vadstenaklausturins,
briitu niður 'sum liúsin og notuðu
sem byggingarefni í ný stórhýsi,
eins og gert var í konungshöllina
i Vadstena, Og liið dýrmæta bóka-
safn Vadstena klausturs eyðilagðist
cða dreifðist út um alla heima og
geima. En Jjessi meðferð á bóka-
safni klaustursins hefir orðið sænksu
Jjjóðinni að ónietanlegu og óbætan-
legu tjóni, en þó sjerstaklega fyrir
sagnfræði Svía, ef dæma má af
Jjeim leifum sem eftir eru og tek-
ist hefir að varðveita Jjrátt fyrir
trúartegt ofstæki siðbótarmanna
bæði þá og löngu seinna. En það,
sem eftir er, getur þó verið nóg
til Jjess að gefa okkur nútíma Sví-
um hugmynd um hvað við eiguni í
rauninni hinni viljasterku, ein-
beittu og hagsýnu frú Birgittu Birg-
isdóttur að þakka, Jjó að skapgerð
heiinar væri fjarri því að vera galla-
laus á okkar mælikvarða. En í
augum samtiðamanan sinna var
luin heilög kona þegar í Jifstíðiniii
og varð fyrir einlægri dýrkun
þeirra eftir dauðann.
Birgittu til lieiðurs orti biskup
Nikulás Hermanni í Linköping, fyr-
verandi kennari barna liennar, lol'-
söng, sem áberandi minnir á hina
algengu lofsöngva til heiðurs Maríu
Mey. Fyrsta erindi Jjessa lofsöngs
verður sett hjer bæði í frummálinu,
sem er latína, og i alþekti sænskri
þýðingu; en erindið er á þessa leið:
I
I
SLIPPFJELAGIÐ
í REYKJAVÍK
Simar: 2209, 2909, 3009. Simnefni: „Slippen“
Skipaviðgerðir - Skipaverslun
Framkvæmum báta- og’ skipa-aðgerðir.
Smíðum allskonar báta, stærri og minni.
'Tökum á land skip alt að 1000 smálestir
að stærð.
Höfum vanalega birgðir af efni til skipa
og báta svo sem: Eik, Furu, Teak,
Brenni, Skipamálningu og Saum.
Pantanir afgreiddar fljótt og nákvæmlega
og sehdar um alt land.
Snúið yður beint til vor með pantannr
yðar og vjsr munum gera yður ánægða.
Eflið innlendan i
*♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦<
Látið málningu okkar prýða taibýli jrðar
„Rosa rorans bonitatem,
stella stillans claritatem,
Birgitta, vas gratiæ!
Roracoeli pietatem,
slilla vitas puritatem
in vallem miseriæ“.
Gleðíleg jól 1
Ros, den himmelsk dagg bestánker,
Itjárna, som i klarhet bíánker,
íell, Birgitta, nádefull!
tiink din godhet ned lill gruset,
llánk med rena himmelsljuset
ed pá jámiiierdalens mull“.
Anna Z. Osterman.