Fálkinn - 31.05.1961, Blaðsíða 12

Konungshöllin í Noregi.
Hann fékk í uppvexti sjóliðsforingja-
menntun, tók sjóliðsforingjapróf 21 árs
og var síðan starfandi liðsforingi á ýms-
um dönskum herskipum og fór víða um
lönd. Meðal annars kom hann til íslands
um aldamótin á „Heimdalli“. Hinn 22.
júlí 1896 kvæntist hann Maud Eng-
landsprinsessu, dóttur Játvarðar kon-
ungs VII. Einkabarn þeirra er Alexand-
er Christian Frederik, núverandi Ólaf-
ur konungur, fæddur í Appleton House
í Englandi 2. júlí 1903, en þar bjuggu
þau hjónin öðru hverju í þá daga.
Það má segja að hin nýju konungs-
hjón Noregs hafi komið ókunn í ríki
sitt er þau stigu á land í Osló 25. nóv.
1905, réttri viku eftir að Stórþingið
kaus hann til konungs. Hann valdi sér
konungsnafnið Hákon 7, og syni sínum
Ólafsnafnið og tengdi þannig saman hið
forna og nýja konungsdæmi. En jafn-
framt urðu vonbráðar sterk tengsl
milli konungsfjölskyldunnar og þjóðar-
innar. Nýi konungurinn varð fljótt vin-
sæll, hann þótti alþýðlegur í viðmóti og
karlmannlegur, og sagði meiningu sína
hispurslaust við hvern sem var, oft á
svo gamansaman hátt að frægt varð.
Hann kynntist fljótt landi og þjóð, ferð-
aðist mikið og kynntist mörgum. Hann
var áhugasamur um íþróttir; siglinga-
maður var hann ágætur frá forni fari,
en í Noregi varð hann skíðamaður af
lífi og sál og jafnan viðstaddur mótin
á Holmenkollen og landsmót skíða-
manna. Studdi hann eindregið að gengi
íþróttanna og sýndi afreksmönnum í í-
þróttum margan sóma.
Hina löngu stjórnartíð hans urðu
aldrei alvarlegir árekstrar milli hans og
þings og stjórnar. Hann var lýðræðis-
konungur í orðsins fyllstu merkingu og
samvinna hans við ráðuneyti hans,
hvaða flokks sem þau voru, var jafnan
snurðulaus, enda varð hann undantekn-
ingarlaust vinur allra ráðuneytisforseta
sinna, og þeir hans. Frestandi neitunar-
valdi, sem honum var heimilað í stjórn-
arskránni beitti hann aldrei.
í nær 35 ár hafði norska þjóðin feng-
ið að lifa og þróast í friði, undir stjórn
Hákonar konungs áður en alvarlegustu
tíðindi þessarar aldar urðu í Noregi.
Norðmönnum tókst að komast hjá fyrri
heimsstyrjöldinni sem hernaðaraðili,
þó að vísu misstu þeir meira en helm-
ing flota síns og fjölda vaskra manna í
sjóinn. En í styrjöld höfðu þeir ekki
staðið talsvert á aðra öld þegar Þjóð-
verjar réðust inn í land þeirra 9. apríl
1940, án þess að gera boð á undan sér
með stríðsyfirlýsingu.
r gr
Islendingar fagna komu Olafs Noregs-
konungs. Mætti koma hans styrkja þau
vináttubönd, sem eru milli þjó&anna,
og stuðla að auknum kynnum og samstarfi.
Það var á þeirri örlagastundu, sem
Hákon konungur fékk fullt tækifæri til
að sýna, að þjóð er stundum nauðsyn
að eiga konung. Ætlun Þjóðverja hafði
verið sú, að ná konunginum á sitt vald
og láta hann sitja í eins konar stofu-
fangelsi til stríðsloka. Sú áætlun mis-
tókst, bæði vegna þess að herskipið
,,Blucher“ var skotið í kaf skammt fyrir
sunnan Osló og vegna þess að ríkis-
stjórnin og C. J. Hambro stórþingsfor-
seti urðu snarari í snúningunum en
Þjóðverjar höfðu búizt við. Konungur
og krónprins, ráðuneytið og þeir af
þingmönnum sem til náðist, héldu þeg-
ar á burt frá Osló og í Elverum sam-
þykkti Stórþingið að gefa ríkisstjórn-
inni einræðisvald þangað til löglegt þing
gæti komið saman aftur. Þýzkur her
elti þá feðga, Hákon konung og Ólaf
með vélbyssuskothríð og munaði ekki >
nema mjóu að þeir kæmust lífs af eftir
að óvinirnir gerðu aðsúg að þeim við
Nybergsund, þar sem þeir leituðu hæl-
is í skóginum. Fræg er orðin myndin af
þeim feðgum, með björkina á milli sín,
sem tekin var við Nybergsund. Hún er
táknræn: þeir standa vörð við björkina
en björkin hlífir þeim.
Þjóðverjar sóttu fram og í byrjun
júní var andstaða norska hersins brotin
á bak aftur í Suður-Noregi, og konung-
ur og ríkisstjórn urðu að hörfa úr landi
og lifa í útlegð í fimm ár. En þó kon-
ungur væri fjarri voru áhrif hans á bar-
áttukjark þjóðarinnar aldrei meiri en
nú. Þegar Quistling hóaði saman mála-
myndaþingi og skoraði á konung að
leggja niður völd, svaraði hann því ein-
dregið neitandi og ítrekaði að það væri
útlegðarstjórnin í London, sem væri
eina löglega stjórnin í landinu. Það
varð aldrei nema hinn fámenni hópur
Quislings, sem viðurkenndi stjórn hans
— innan við 100.000 manns. En kon-
ungurinn var sameiningartákn allra
hinna. Og stjórnin í London kom á fót
her, sem varð virkur aðili, og gerði út ,
meginið af skipaflota Noregs frá Eng-
landi, en hann átti beztan þáttinn í því
að sjá Bretum fyrir eldsneyti handa
flugvélunum þegar mest,Já á, í orust-
unni um England, sumarið 1940.
Þann 14. maí 1945 kom Ólafur ríkis- *
arfi heim til Noregs aftur úr útlegðinni,
sem hæstráðandi herafla þess, sem
bandamenn sendu til Noregs. Þýzki her-
inn í Noregi hafði gefizt upp 8. maí.
Liðsmenn andstöðuhreyfingarinnar
tóku á móti honum og þá var fagnaðar-
dagur í Noregi. Og eigi var fögnuður-
inn minni er konungurinn kom heim úr
útlegðinni, 7. júní. .
„Det var engang en konge vi ga várt
hjerte til,“ segir Inger Hagerup skáld-
kona í gullfallegu kvæði, sem konungi
var flutt á hátíð í Nationalteatret þá um
haustið. Inger Hagerup er róttæk í
skoðunum og var bókmenntaritstjóri
kommúnistablaðsins Friheten. Og önn-
ur fögur kvæði orktu skáldin Nordahl
Grieg og Arnulf Överland til Hákonar
12
FALKINN