Fálkinn - 12.12.1962, Blaðsíða 24

Þau sitja þarna í þakherberginu hans
Lása. Þið munið kannski hann Lása Mar-
teinsson, þann þrítuga, sem nú er orð-
inn 33 og er 188 sentimetrar á hæð
og með jafn skörp og vinaleg, blá augu
og í gamla daga. Þar er Einar Ring, vin-
ur hans, og svo hún Marta, gæzkan. Það
er eins og ylur gamalla daga sé yfir
samkvæminu, þau hafa fengið vel að
borða — svolítið í staupinu líka. Það
er ekki sagt að það hafi verið mikið, en
það var gott! Skapið var vingjarnlegt
en ekki hjartanlegt.
— Við eru dálítið vonsvikin útaf þér,
Lási, segir Marta. Ég veit að þú misstir
húsnæði þitt, og ég veit líka að stelp-
urnar hanga — eða réttara sagt héngu
— eins og slifsi utan um hálsinn á þér
— en að þú, einmitt þú, skyldir ekki
láta meira að þér kveða í lokaviður-
eigninni og baráttunni, það urðu okkur
vonbrigði. Líttu á hann Einar, Lási —
líttu á hann! Hann var í heimavarnar-
liðinu og handlék vélpístóluna sína
eins og þú handleikur kokkteilhristinn.
Og þá er ekki lítið sagt!
— Það geta ekki allir verið heima-
varnarliðsmenn, Marta, segir Lási. Ég
hef dbara verið venjulegur þjóðhollur
Norðmaður.
— Þú ert dálítið frek, Marta, segir
Einar. Þú hlýtur að skilja að Lási hef-
ur verið með okkur af heilum hug á
hernámsárunum, þó að hann hafi ekki
beinlínis verið í heimavarnarliðinu.
Það er rétt, sem hann segir, að ekki
gátu allir verið þar!
— Einar er hæverskur og finnst hann
geta staðið sig við að taka upp vörn
fyrir Lása. Hann hefur sjálfur hand-
leikið 50 skota vélpístólu, af enskum
uppruna.
— Verið með og verið með! Orð
Mörtu smella eins og skot.
— Kallar þú það að vera með að
liggja í kofa uppi í Austurdal — stóra
vistlega kofanum, þar sem Lási teygir
lata skankana og hámar í sig smjör og
flesk og ost og. ....
— Það var lítið um rjóma, Marta
mín, tekur Lási fram í.
— Fylgdistu með þarna uppfrá? spyr
Einar — hann er ekki eins viss í sinni
sök og Marta. — Fékkstu leyniblöð?
— Ég kom við og við til Ósló, svaraði
Lási. — Þið höfðuð góða prentvél þar,
svo að við fengum dálítið í fréttum, við
þeir afskekktu. Annars voru einstöku
menn í Austurdalnum, sem gátu hlust-
að á útvarp, og þeir voru ekkert sárir
á að segja öðrum fréttirnar. Ég vissi
það sem ég þurfti að vita, að minnsta
kosti. En mér finnst ekki taka því að
tala um þetta núna, stríðinu er lokið
— og allir hafa tekið þátt í því, eftir
mínum skilningi. Þessi sami skilning-
ur olli því að margir urðu að steinum
í þeim múr, sem veitti nýskipuninni
viðnám. Er það ekki? Er það ekki,
Marta?
— Jú, en þá hafa steinarnir verið
misstórir — og þú hefur sennilega ekki
verið nema salli eða uppfylling á milli
steinanna — þeirra stóru. Jafnvel ég,
píslin, hjálpaði þó til að dreifa blöðun-
um, og stundum vann ég að prentun
óleyfilegu blaðanna, og að öðru leyti
höfum við hjálpað til með bögglasend-
ingar til fanganna, falið ofsótt fólk og
margt annað........ Einar hefur til
dæmis auk heimavarnarstarfsins setið
í fangelsinu á Gríni.....Já sem gísl,
af því að bróðir hans strauk. Nú eru
augun í Lása orðin talsvert hvassari, en
reiður er hann ekki. Hann horfir á þau
á víxl, og er auðsjáanlega að hugsa um
hvort hann eigi að leysa frá,skjóðunni.
Og það verður ofan á, að hann telur
rétt að segja eitthvað. En fyrst — skál,
bæði tvö!
— Er það ekki gott, Marta, að ein-
hver skuli vera til, sem ekki hefur
gleymt að blanda glas, því að þessi sopi
er alls ekki afleitur! Hann Einar hefur
til dæmis fyrir löngu misst vélpístóluna
sína — en ég kann ennþá að hrista
kokkteil og á brúsann enn. Vonandi
verður langt þangað til að ég verð
svo óstyrkur í höndunum að ég geti ekki
hrist. Annars gengur blöndunin enn
betur ef ég er svolítið skjálfhentur. En
skjálfhentur maður skýtur illa, eins og
við sögðum á heræfingunum. Annars
langar mig til að segja nokkur orð við
ykkur, og hlustið þið nú vel á. Þið. og
sérstaklega þú, Marta, virðist vera á-
kaflega ánægð með ykkur sjálf, og þessi
„afrek“, sem eftir ykkur liggja. En
getum við ekki verið sammála um að
„afrekin“ — það er að segja jákvæða
eða neikvæða andstaðan sé hið eina
eðlilega, eigi og hljóti að vera það eðli-
lega, en það óeðlilega sé að vera lánd-
ráðamaður. Eigum við ekki að vera
sammála um það?
— Vitanlega! Þau eru bæði á sama
máli og Lási, þó að Marta fari að segja:
e — en. Hún kemst ekki lengra, því að
Lási heldur áfram:
— Eigum við ekki líka að vera sam-
mála um, að það sé engin dáð að vera
handtekinn, eða það að sitja inni á Gríni,
Victoria Terrasse eða á Möllergaten —
heldur verknaðurinn, sem veldur því að
maðurinn er handtekinn. Þess vegna er
það að ég segi pass þegar þú ferð að
dyna um það, að Einar hefur setið 11
mánuði á Gríni, af því að hann Knútur
bróðir hans varð að strjúka. Þá finnst
mér meira vert um afrek norsku
stúlknanna, mæðranna, húsmæðranna,
unnustanna og systranna þeirra, sem
sátu inni — þeirra, sem hafa borið höf-
uðið hátt og verið beinar í baki.
Þið hugsið að mínu áliti allt of mik-
ið um hvað þið sjálf og þessi eða þessi
hefur „gert“ — mér verður óglatt af
því. Munið hvað ég hef sagt: Það eðli-
lega er að vera með, það óeðlilega er
að vera á móti! — Síðustu orðin voru
dálítið hvöss, en bara dálítið. Hann
réttir höndina eftir glasinu aftur. Það
er vant að þýða að honum sé alvara
með það sem hann segir áður en hann
tekur glasið.
— Jú, ætli ekki! segir Marta og snýr
dálítið upp á sig. — Þetta hæfir þér
vel, og þú getur úr flokki talað, sem
hefur legið á meltunni uppi í Austur-
dal með hrúgur af mat 1 kringum þig,
smjör, flesk og ost. . . .
— Og svolítið af rjóma, þó að ekki
væri það nú mikið, segir Lási. — Það
var erfitt að ná í meira en tvo pela á
dag. En það er nú samt betra en ekk-
ert.
— Jæja, jæja, segir Marta, — við er-
um nú ekki komin hingað til að rífast,
en hafir þú tekið þátt í einhverjum
Fyrir jólin í fyrra kom út bók, sem mörgum var kærkomin. Hún
nefndist „Við opinn glugga“ og var þar saman komið flest bað, sem
Steinn Steinarr skrifaði í óbundnu máli. Smásagan „Góð samvizka“
birtist í Fálkanum árið 1946 og er ekki með í áðurnefndri bók.
Smásaga eftir Stein Steinarr
FÁLKINN
20