Fálkinn - 12.12.1962, Blaðsíða 27

lýsti af í myrkrinu. Aldrei máttu þeir
er þar lærðu koma undir bert loft eða
sjá dagsljósið á meðan þeir voru þar,
en það voru þrír eða sjö vetur sem þeir
urðu að vera í skólanum til að verða
fullnuma. Hönd ein grá og loðin kom
á hverjum degi inn um vegginn og rétti
skólapiltum mat. En það áskildi sér sá
sem skólann hélt að hann skyldi eiga
þann sem síðastur gekk út af þeim sem
burtu fóru úr skólanum á ári hverju.
En af því að allir vissu að Kölski hélt
skólann vildi hver sem gat forða sér
frá að ganga seinastur út úr honum.
Venjulega var varpað hlutkesti um
það meðal lærisveina hver síðastur
skyldi út ganga og hlaut Sæmundur að
ganga síðastur. Ýmsar sögur fara af
því hvernig honum tókst að leika á
Kölska þannig að hann slapp.
Ein er sú sögn að bjart sólskin hafi
verið, þegar Sæmundur kom síðastur í
dyrnar og skein sól móti honum er hann
kom upp riðið. Bar skugga hans á vegg-
inn. Þegar nú Kölski ætlaði að taka
Sæmund, þá sagði hann: ,,Ég er ekki
seinastur. Sérðu ekki þann sem á eftir
mér kemur?“ Kölski þreif þá til skugg-
ans sem hann hélt mann vera, en Sæ-
mundur slapp út og skall hurð á hæla
honum. En upp frá þeirri stundu var
Sæmundur jafnan skugg'alaus, því
Kölski sleppti aldrei skugga hans
aftur.
Aðrar sagnir herma að Sæmundur
hafi boðizt til að ganga síðastur út og
urðu hinir því harla fegnir. Sæmundur
varpaði yfir sig kápu stórri og hafði
ermarnar lausar og engan hnapp hneppt-
an. En rið var upp að ganga frá skóla-
húsinu. Hafði Sæmundur látið sauma
sauðarbóg neðan á kápu sína og er hann
gekk eftir tröppunum, greip Kölski í
kápuna og bóginn, lét Sæmundur þá
allt laust og tók til fótanna og sagði:
„Hann hélt, en ég slapp.“ Fór hann svo
til félaga sinna.
í „Lítilli undirvísun um lærdóm
Sæmundar fróða“ segir frá því að
Svartiskóli hafi verið í Þýzkalandi og
lærisveinar þar séu vanir að bera á sér
múskat og hvítlauk, „láta það lifa við
svartabrauð og hafa á sér nótt og dag“.
Á það að vernda þá fyrir galdri og
gerningum. í þeim skóla hættir þeim til
að hverfa, sem fyrstir ganga inn eða
síðastir út. Góður viðurgerningur hefur
verið í skólanum og ýmislegt mátt þar
læra, gott og illt, en strangar reglur í
gildi.
Á öðrum stað segir frá því að í utan-
ferð Sæmundar hafi hann ferðast til
Svartaskóla og orðið ,.forlibtur“ í skól-
anum ‘og svo villtur af því sem fyrir
hann bar, að hann mundi ekki nafn sitt
og var hann kallaður í skólanum Búft.
Landi hans, Bogi Einarsson, vitraðist
honum þá í draumi og fékk því til leið-
ar komið að Sæmundur vaknaði af villu
sinni og komst úr skólanum með brögð-
um og' heim til ættjarðar sinnar.
Alkunnug er sagan um það hvernig
Sæmundur fékk Oddann. Komu þeir
þrír íslendingar jafn snemma úr
Svartaskóla, Sæmundur fróði, Kálfur
Árnason og Hálfdan Einarsson sem
seinna varð prestur að Felli í Sléttuhlíð.
Þá var Oddinn laus og báðu þeir allir
kónginn að veita sér hann. Kóngurinn
vissi dável við hverja hann átti og segir
að sá skuli hafa Oddann er fljótastur
verði að komast þangað. Fer þá Sæ-
mundur undireins og kallar á Kölska og
segir: „Syntu nú með mig til íslands
og ef þú kemur mér þar á land án þess
að væta kjóllafið mitt þá máttu eiga
mig.“ Kölski gekk að þessu, brá sér í
selslíki og fór með Sæmund á bakinu.
En á leiðinni var Sæmundur alltaf að
lesa í Saltaranum. Voru þeir eftir lítinn
tíma komnir undir land á íslandi. Þá
slær Sæmundur Saltaranum1) í hausinn
á selnum svo hann sökk, en Sæmundur
fór í kaf og synti til lands. Með þessu
varð Kölski af kaupinu en Sæmundur
fékk Oddann.
Hér hefur ímyndunarafl alþýðu tekið
heljarstökk til þess að gera þá Sæmund
og Háldan að skólabræðrum. Hálfdan
var uppi löngu síðar, andaðist um 1598
en hann var galdramaður hinn mesti
á sinni tíð og hefur þótt hlýða að etja
þeim saman, þessum tveimur miklu
lærdómsmönnum. Auk þess komst ís-
land ekki undir Noregskonung fyrr en
l) Davíðssálmum.
Framh. á bls. 57.
SlóSir Sæmundar fróða í París eru nú
yndi elskenda, athvarf flækinga og
draumur túrista. (Ljm. Jón Einarsson).
FÁLKINN 23