Fálkinn - 09.12.1963, Qupperneq 36

„Þegar jólatréð er borið út, þá eru jólin búin,“ sagði prestur-
inn og hitti þar sannarlega naglann á höfuðið. Til þess að jól
geti heppnast og orðið öllum viðkomandi til gleði og ánægju
er fyrir miklu að allur undirbúningur takist og til hans sé
vandað í hvívetna, því þótt jól standi samkvæmt almanaki
í þrettán daga þá eru hin eiginlegu jól aðeins frá því á
aðfangadagskvöld þar til að kveldi annars jóladags, svo ekki
veitir af því að nota tímann vel til þess að halda jól og hinn
langi undirbúningstími ætti líka í flestum tilfellum að tryggja
það.
Ekki stendur heldur á aðstoð og leiðbeiningum frá verzlun-
um og öðrum, um hvað sé bezt að kaupa bæði til jólagjafa
og til almennrar neyzlu um jólin.
Ekki er sannað hve mikið mark allur almenningur tekur á
slíku, en þó má gera ráð fyrir, að sá flokkur sé allfjölmennur,
miklu fjölmennari en hinn, sem lætur allt slíkt sem vind um
eyru þjóta eins og t. d. nokkrir eiginmenn og heimilisfeður
í Reykjavik sem bregða undir sig betri fætinum á messu
heilags Þorláks, fá sér í staupinu og fara svo rétt fyrir mið-
nættið í verzlun sem selur glingur og dýran fatnað og kaupa
jólagjafir handa eiginkonum sínum. Og þá erum við komin
að him* erfiða hlutverki eiginmannsins í undirbúningi jólanna;
Á
EFTIR SVEIN SÆMUNDSSON
að hafa alltaf nægilegt fé handa á milli til þess sem gera
þarf og að velja jólagjöfina handa konunni, en við víkjum
betur að því síðar.
Enda þótt hér leggi margur lóð sitt á vogarskálar til þess
að allur almenningur vaði ekki í villu og svima um hvað
bezt sé að kaupa og hvar bezt að verzla, þá erum við íslend-
ingar hér langt á eftir nágrönnum okkar bæði í Evrópu og
Ameríku, þegar frá er talið Grænland og Færeyjar. Hér
byrjar jólasalan vart fyrr en í nóvember, en í útlöndum er
algengt að sjá jólaútstillingar í september og þar þykir það
harla ómerkilegur heimilisfaðir, sem ekki kemur heim með
jólapakka einhvern tíma í október.
Eitt af því sem flestir eiginmenn og heimilisfeður kvíða
fyrir alveg frá því um veturnætur, er að fara í búðir með
sínum betri helmingi fyrir jólin. Þó er hér nokkur bót í máli,
að á vissum dögum eru búðir opnar til miðnættis og þá nota
margir tækifærið til slíkra verzlunarferða. Menn hafa þá
gjarna fleyg í vasa og staupa sig þar sem lítið ber á meðan
eiginkonan skoðar í glugga. Þetta getur hún líka í fæstum
tilfellum tekið illa upp. í fyrsta lagi er maðurinn svo tillits-
samur að fara með henni í búðir og í öðru Iagi er honum
ekki eins sárt um aurinn þegar hann hefur fengið sér tár.
Það er því augljóst að báðir aðilar, eiginmaðurinn og hans
heittelskaða hagnast á þessu fyrirkomulagi. Þó verður sóma-
kær eiginmaður að varast atvik slík, sem kom fyrir ágætan
mann á Þorláksmessu fyrir nokkrum árum. Hann og elskan
hans fóru einmitt í búðir þetta kvöld. maðurinn hafði með
sér í flösku og fékk sér úr henni bak við hús meðan konan
var að kaupa. Þá vildi svo til að hann hitti kunningja sinn,
sem líka var að fá sér á bak við húsið og þeir fóru að fá sér
saman og spjalla um gamla daga. Þegar svo loksins var búið
úr flöskunum, þá var löngu búið að loka búðum og kona
mannsins var búin að rogast heim með alla jólapakkana án
þess að hafa hugmynd um hvað orðið hafði af manninum.
Eftir þetta tók konan ekki í mál að maðurinn hefði með sér
í flösku á Þorláksmessu og hann harðneitaði þá alveg að fara
út með konunni að verzla.
Á barnmörgum heimilum er auk jólahreingerningarinnar,
36 FÁLKINN
eitt aðaláhyggjuefnið, að ekkert hinna uppvaxandi borgara
fari í jólaköttinn. Gunna verður að fá skó og Nonni verður
að fá buxur og svo vantar Dodda peysu og Lilli þarf að fá
prjónaföt. Þegar húsbóndinn er setztur að kvöldmatnum
nokkrum dögum fyrir jól, segir húsfreyjan ósköp sakleysis-
lega og eins og af hreinni tilviljun, að það séu nú ekki nema
þetta.eða þetta margir dagar til jóla og hún eigi bara allt
eftir. Þetta hefur þau áhrif að manninum svelgist á grautnum
og hann steinhættir að lesa Tarzan í Visi og jafnvel ef þetta
er sómakær eiginmaður og heimilisfaðir, þá leggur hann frá
sér blaðið og spyr sína heittelskuðu hvað hún hafi verið að
segja. Og þar með er ísinn brotinn og maðurinn er í súpunni.
Hann hefur hleypt tréhestinum inn fyrir virkisvegginn.
í gamla daga var þessu öðruvísi varið. Þá bjuggu flestir
í sveit og húsbóndinn fór í kaupstað og verzlaði allt sem
verzla þurfti.
í þá daga höfðu konur minni auraráð en nú og áttu því
heldur ekki kost á búðarrápi og gluggakaupmennsku. Bónd-
inn fór venjulega í kaupstaðinn nokkrum dögum fyrir jól og
kom heim að einum eða tveim dögum liðnum með jólavarning-
inn og krambúðarlykt í fötunum. Ekki leikur á tveim tungum,
að jólagleðin var eins mikil í þá daga og jafnvel meiri en
nú, eftir allt tilstandið og fróður maður hefur haldið því
fram á prenti, að meiri hluti þjóðarinnar sé svo úrvinda
þegar hátíðin gengur í garð, að messur og annað andlegt
fóður fari fyrir ofan garð og neðan og meira að segja sé
talsverður hluti þjóðarinnar, sem liggi í móki þar til að kvöldi
annars jóladags. Annars eru ekki allir jafn flott á jólahaldinu
og við hér á landi og nágrannar okkar á Norðurlöndum. í
Englandi er ekki haldið upp á aðfangadagskvöld og annar í
jólum er þar harla ómerkilegur hátíðisdagur. Sama máli gegn-
ir um Bandaríkin og Kanada. Þó halda fjölskyldur Norður-
landabúa margar siðum síns gamla heimalands. Eitt af því
sem er öðruvísi í Vesturheimi en hér, er að hér drekka menn
sig fulla á Þorláksmessu og eru þunnir á aðfangadag en þar é
eru þeir edrú á Þorláksmessu, fullir á aðfangadag og þunnir
á jóladag. Þar er til siðs, að fyrirtæki gefa starfsfólki brenni-
vín á aðfangadag og til dæmis á skrifstofum þar sem konur
og karlar vinna saman, verður þetta mikil gleði og fyrir
nokkrum árum var því haldið fram í viðlesnu blaði banda-
rísku, að níutíu af hundraði allra lausaleiksbarna í Banda-
ríkjunum kæmi undir í þessum partýum. Eftir því að dæma
hlýtur að ríkja þarna hin mesta stemmning.
Við hér á landi teljum hangikjöt okkar jólamat og það með
sanni, því hangikjöt og laufabrauð var samtvinnað jólum
mæðra okkar og feðra um langan aldur. íslendingum sem
dvelja erlendis þykir heldur lélegur jólamaturinn sjáist ekki
hangikjöt á borðum. Þó verða flestir að láta sér þetta lynda
og semja sig að háttum þeirrar þjóðar er þeir gista. íslenzk
hjón sem bjuggu í Vesturheimi fyrir nokkru keyptu sér
heilan kalkún til jólanna að sið þarlendra. Á aðfangadag
steikti konan kjúklinginn, því þessi hjón héldu íslenzk jól
með aðfangadagskvöldi og tilheyrandi. Eins og allir vita er
kalkún engin smásmíði og þó að hjónin borðuðu sig pakk-
södd á aðfangadagskvöld, jóladag og annan í jólum, þá gekk
samt sáralítið á fuglinn. Þessi hjón voru ekki alin upp við
að henda neinu matarkyns og héldu áfram með kalkúninn;
stundum lagaði konan brúna sósu og stundum hvíta sósu
og stundum karrysósu og loksins um miðjan janúar var kalkún-
inn uppétinn. Síðan getur hvorugt þessara hjóna smakkað
kalkún.
JÓLAMARKADNU