Fréttablaðið - 19.12.2009, Blaðsíða 40

40 19. desember 2009 LAUGARDAGUR
K
ristín Jónsdóttir býr
á bænum Hlíð í Lóni,
í austustu sveit Aust-
ur-Skaftafellssýslu,
þar sem hún er með
sex hundruð kindur.
Hún er því önnum kafin alla daga
í fjárhúsunum. Þennan morgun-
inn hefur hún hins vegar tekið sér
frí til að taka á móti símtali blaða-
manns, sem er fullur iðrunar yfir
því að trufla hana svona við bús-
törfin. „Það er nú allt í lagi svona
einu sinni. Ætli ég nái ekki í rest-
ina og sjái hvernig bónda mínum
gengur að gefa,“ segir hún. Ekki
er langt síðan þessi bóndi var ekki
hennar, en þó hefur hún elskað
hann í meira en tuttugu ár.
Við lestur Bréfa til næturinnar
verður strax ljóst að bókin geymir
engan skáldskap. Ljóðin eru dag-
sett, raðað upp í tímaröð og teygja
sig yfir tuttugu ára tímabil í lífi
Kristínar. „Þegar ég tók ákvörðun
um að gefa ljóðin út ákvað ég að
setja þau svona upp, svo að hægt sé
að lesa bókina eins og sögu,“ segir
Kristín um bókina sína. „Þetta er
kannski óvenjulegt, þar sem maður
les ljóð venjulega eins og konfekt,
fær sér einn mola í einu. En ég
held að það hafi verið skynsam-
legt í þessu tilfelli að setja þetta
svona upp.“
Ást í skugga samviskunnar
Þráðurinn sem gengur í gegn-
um öll ljóðin er ástin. En þetta er
engin venjuleg ástarsaga, þar sem
stúlka og piltur verða ástfangin,
eignast börn og buru og lifa ham-
ingjusöm til æviloka. Þegar Krist-
ín kynnist ástinni í lífi sínu, seint á
níunda áratugnum, er hann bóndi á
næsta bæ og á þar sína fjölskyldu.
Ástin kviknar í leyni, lifir í skugga
samviskubits, sorgar og baktals í
nærri tvo áratugi, og hefur áhrif á
marga fleiri en elskendurna tvo.
Lítur Kristín sjálf á útgáfu ljóð-
anna sem uppgjör við þetta tímabil
í lífi sínu? „Það var ekki hugsunin
þegar ég ákvað að láta slag standa
og gefa þetta út. Maður yrkir ekki
svona ljóð með það í huga að gefa
þau út eftir tíu eða tuttugu ár.
Maður yrkir svona fyrir sjálfan
sig. En tíminn breytir hlutunum.
Þetta gæti virkað eins og ákveðið
uppgjör og ég er ekkert ósátt við
það uppgjör. Þarna er ég að segja
það sem ekki var sagt í fjöldamörg
ár og setja punkt. Þetta er mín hlið
– okkar hlið.“
Skvaldrað í sveitinni
Það má ímynda sér að mikið
hafi verið skvaldrað í sveitinni
yfir sambandinu, sem gat meðal
annars af sér tvö börn áður en
elskendurnir tóku formlega
saman. „Já, já, þetta var mál mál-
anna í fjöldamörg ár, það er ekki
hægt að neita því. Það var horft á
mann og heyrðist hvíslað: „Já það
er þessi, þetta er hún.“ En Það er
enginn saklaus í svona málum,
eða öðrum. Það eru alltaf tvær og
þrjár hliðar. Fólk setur sig oft í
dómarasætið en lendir svo jafnvel
sjálft í sömu aðstæðum og upplifir
þá hlutina öðruvísi.“
Kristín beið mannsins sem
hún elskaði í vel á annan áratug.
Hversu heit sem ástin er hlýt-
ur hún að vera sterk manneskja
að halda þetta út, jafnvel þrjósk.
„Já, ætli það sé ekki rétt. En ég
vitna líka stundum í kvæði eftir
Bubba Morthens, um konuna sem
gat ekki dottið af því hún hafði
engan stað til að detta á. Maður
hefur stundum ekki rými til að
láta sig detta. Maður verður bara
að standa. Og það fer sjálfsagt
eftir því hvernig fólk er skapi
farið hvernig það þolir það. Ég
hef aldrei verið mikið fyrir að
gefast upp, jafnvel þótt hlutirnir
líti ekki vel út. Og stundum verð-
ur maður að standa með því sem
manni finnst vera sannast og rétt-
ast í sínu lífi.“
En hvarflaði aldrei að henni að
fara og freista gæfunnar annars
staðar? „Jú, jú, það hvarflaði sjálf-
sagt að mér. En það var of margt
sem ég hefði þurft að yfirgefa. Ég
hef alltaf verið mikil sveitamann-
eskja í mér og tel mér það frek-
ar til gildis en hitt. Ég hef alltaf
verið tengd skepnunum, jörðinni
og sveitastörfunum, svo það var
engin óskastaða að hverfa frá
því.“
Með lestri ljóðanna dylst þó
engum að róðurinn verður þyngri
eftir því sem árin líða og vonleys-
ið eykst. „Auðvitað var þetta erf-
itt, fyrir alla sem að þessu stóðu,“
segir Kristín. „Þegar stríð dregst
á langinn verða allir þreyttir. Og
eins og í öllum stríðum voru þeir
margir sem drógust inn í þetta,
beint og óbeint. Bókin er alls ekki
hugsuð sem nein réttlæting á
minni hlið. Það var enginn öfunds-
verður í þessari stöðu.“
Liggur ekki yfir ljóðum
Kveðskapur Kristínar er eins
fjarri því að vera nútímalegur og
hugsast getur. Þótt hún hafi skrifað
ljóðin fyrst og fremst fyrir sjálfa
sig er hún fegin þeim viðbrögðum
sem bókin hefur fengið. Hún segist
ekki hafa átt von á þeim, þótt hún
hafi gert sér grein fyrir að hún
hafi sérstaklega góð tök á form-
inu. „Það er eflaust fullt af fólki
sem yrkir svona ennþá, en geymir
kveðskapinn bara ofan í skúffu hjá
sér. Og það eru örugglega margir
þarna úti sem finnst að ég hefði átt
að hafa þetta áfram ofan í skúffu.
En það káfar svo sem ekkert upp
á mig. Það hefur ekki verið í tísku
að yrkja mikið undir þessum hátt-
um og þessu formi. En það er mér
bara miklu eðlilegra.“
Hún segist í rauninni ekki
kunna neitt í bragfræði. Því er
erfitt að trúa, enda renna ljóðin
svo ljúflega og áreynslulaust að
lesandinn tekur varla eftir því
hvað ljóðin eru ort undir föstu
formi. „Sumir geta spilað tón-
list eftir eyranu, en geta kannski
samt ekki lesið nótur. Ætli það sé
ekki bara svipað með mig? Þetta
er bara eitthvað sem verður til
óviljandi. Ég slípa þetta ekki
mikið til og ligg ekki yfir ljóð-
um. Þegar maður er að yrkja sig
út úr tilfinningakrísum er maður
ekki að velta fyrir sér praktísk-
um hlutum það augnablikið. En
ég er auðvitað búin að vera lengi
að yrkja og kveðskapurinn hefur
þróast í gegnum árin. Svo hef ég
haft afskaplega góða leiðbeinend-
ur og gagnrýnendur. Í fjöldamörg
ár hef ég verið í sambandi við
Ragnar Inga Aðalsteinsson, sem
hefur einna manna besta þekk-
ingu a bragfræði og þvíumlíku.
Hann hefur gefið mér ábendingar
og góð ráð. Ég held að þessi bók
hefði aldrei komið út nema fyrir
hans tilstuðlan og áeggjan.“
Hún óttaðist það helst að virka
væmin. „Það er ekki eftirsóknar-
verð tilfinning fyrir mig að verða
væmin. Maður þarf að koma þessu
frá sér á einlægari hátt en það. Ég
vona að mér hafi tekist það, því
mig langar ekki að vera kennd við
einhverja sykursæta vellu.“
Of hamingjusöm til að yrkja?
Þá liggur auðvitað beinast við
að krefja Kristínu um framhald,
helst strax í næsta bókaflóði.
Þeir lesendur sem hún á eftir að
tryggja sér með þessari bók taka
það varla í mál að bíða í önnur tut-
tugu ár. Henni ætti líka að reyn-
ast útgáfan auðveldari en í þetta
sinn, en að minnsta kosti tvö for-
lög höfnuðu útgáfu bókarinn-
ar, áður en Félag ljóðaunnenda á
Austurlandi fékkst til verksins.
„Það kom nú kannski ekki á óvart,
enda sjá ef til vill fáir útgefend-
ur möguleika í að gefa út ljóða-
bók eftir óþekkta sveitakonu,“
segir Kristín, sem er ánægð með
sinn útgefanda, þótt hann hafi
ekki sama bolmagn til auglýs-
inga og stóru forlögin. Eiginlega
þykir henni það þægilegra. Hún
er ekkert viss um að fleiri bækur
muni koma út eftir hana. „Þegar
ég er spurð að þessu minni ég á að
sumir eignast nú bara eitt barn.
Og svo stendur nú einhvers staðar
skrifað að hamingjusamar konur
geti aldrei verið góð skáld.“
Óhamingjan getur af sér góð skáld
Bréf til næturinnar heitir fyrsta ljóðabók Kristínar Jónsdóttur, bónda á Hlíð í Lóni. Ljóðin, sem eru einlæg og áreynslulaus, eru
á skjön við nútímann og minna helst á kveðskap liðinna alda. Þeim er raðað upp í tímaröð og mynda tregafulla ástarsögu sem
teygir sig yfir tvo áratugi. Hólmfríður Helga Sigurðardóttir sló á þráðinn til skáldkonunnar og truflaði hana við bústörfin.
SKÁLDKONA Frumraun skáldkonunnar Kristínar Jónsdóttur, Bréf til næturinnar, hefur vakið aðdáun gagnrýnenda. Sjálf segist hún
lítið kunna fyrir sér í bragfræði en rétt eins og sumir geti spilað tónlist eftir eyranu eigi hún auðvelt með að yrkja. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Þarna er ég að segja það sem ekki
var sagt í fjöldamörg ár og setja
punkt. Þetta er mín hlið – okkar
hlið.
Við hliðið
Hálffullt tungl yfir Hornið skein,
hrapaði stjarna föl.
Heiðríkt og kyrrt en hrím í grasi
- haustnæturkylja svöl.
Í stað þess að halda heim að sofa
höfðum við stundarbið
og töluðum saman en ljósin lýstu
á lokað túngarðsins hlið.
...
Nú skiljum við betur bros hvort
annars,
baráttu, sigra og töp
og látum það okkur engu skipta
þó einhverjum sé í nöp
við vináttu okkar og í henni sjái
ögrun og gruni ljótt
- af því að hliðið okkar á milli
opnaðist þessa nótt.
27. nóvember 1989
Týnd
Týnd er ég sjálf og sundrað allt,
samt skal ég leita að þér.
Ástin til þín er eins og ljós
- ennþá ég logann ver.
Týnd er æran, töpuð sál
- tunglið í skýjum fer.
(Hluti úr ljóði.)
18. desember 1997
Kvöl
Vex í augum
vonlaust stríð
sem verður að heyja
Í öskrandi þögn
býr ótti og kvöl
sem engum má segja
Verða að lifa
- langa að deyja.
28. maí 2002
Haustmynd
Á heyfeng sumars
í hvítu plasti
haustsól að morgni skín
Birkiskógurinn breytir litum
blaktir á snúru þvegið lín
Þögn segir meira en þúsund orð
- þú ert á leið til mín.
Ágúst 2005
➜ BROT ÚR BRÉFUM TIL NÆTURINNAR