Fréttablaðið - 19.12.2009, Blaðsíða 64

2 matur
A Aðal-réttur M
Með-
læti
Til hátíða-
brigða
Annað kjöt
en fuglakjöt
E Eftir-réttur
KökurSætindi
F For-réttur
Fugla-
kjöt
Hvunndags/til
hátíðabrigða
Hollt
Fiskur
Græn-
meti
Mikil stemn-ing er á aðventunni
hjá Lilju Guðrúnu
Sæþórsdóttur og
fjölskyldu hennar.
„Ég er mikið jóla-
barn og í desembermánuði ríkir sér-
stök hátíðarstemning hjá fjölskyld-
unni. Það eru ekki aðeins jólin sem
eru haldin hátíðleg heldur eigum
við tvö systkinin af fjórum afmæli
í mánuðinum, ég þann 5. desember
og bróðir minn 24. desember,“ segir
hún og brosir.
Stórfjölskyldan á margar skemmti-
legar samverustundir á aðventunni.
„Við mamma bökum saman smákök-
ur eins og bóndakökur og mömmu-
kökur og svo gerum við hveitikök-
urnar ásamt pabba. Það er vestfirsk
hefð en uppskriftina að hveitikökun-
um fékk mamma hjá konu sem ég er
skírð í höfuðið á. Hún bjó við hlið-
ina á foreldrum mínum á Flateyri og
reyndist þeim mjög vel. Nú steikjum
við kökurnar á pönnukökupönnu en
áður fyrr voru þær steiktar á eld-
húshellunni sjálfri,“ segir Lilja, sem
vill halda við gömlum hefðum. „Þá
má ekki gleyma skötunni sem bróðir
minn eldar á Þorláksmessu og mér
finnst raunverulega hringja jólin
inn.“ - uhj
HÚRRA FYRIR HANGIKJÖTI
Gunnþóra Gunnarsdóttir skrifar
SKÝRINGAR Á UPPSKRIFTATÁKNUM:
KVOSIN Í MIÐBORGINNI
matur kemur út mánaðarlega með laugardagsblaði Fréttablaðsins. Ritstjórn: Roald Eyvindsson og Sólveig Gísladóttir
Hönnun: Silja Ástþórsdóttir Forsíðumynd: Stefán Karlsson Pennar: Gunnþóra Gunnarsdóttir, Kjartan Guðmundsson, Níels Gíslason,
Vera Einarsdóttir og Unnur H. Jóhannsdóttir Ljósmyndir: Fréttablaðið Auglýsingar: Bjarni Þór Sigurðsson bjarnithor@365.is
Sá matarsmekkur sem mótast í æsku fylgir okkur yfirleitt til fullorð-insára, þannig að það sem okkur þykir ljúffengt þegar við erum lítil verður ávallt í uppáhaldi þótt við kynnumst öðru enn betra síðar.
Hátíðamatur í mínu ungdæmi var hangikjöt. Þess vegna er bragðið af
því enn með því besta sem ég fæ. Með fullri virðingu fyrir rjúpum og
reyktu svíni, kalkúnum og hnetusteik þá finnst mér hangikjöt ómissandi
á jólunum og svo hygg ég sé um fleiri. Fullyrða má að enginn einn rétt-
ur hafi glatt jafnmarga Íslendinga gegnum tíðina og hangikjöt, enginn
verið nefndur eins oft í endurminningaskrifum og enginn náð að skapa
almennari jólailm á íslenskum heimilum til sjávar og sveita. Ástæðan er
auðvitað fyrst og fremst sú – og það viðurkenni ég fúslega – að gegnum
aldirnar höfðum við Íslendingar takmörkuð tækifæri til að geyma mat.
Reyking var því einn af fáum kostum. En hún er líka snilldarlausn. Það
hefði átt að aðla þann sem fann upp aðferðina.
Ég ólst upp í sveit og þar var eitt af haustverkunum reyking hangi-
kjöts. Hvert heimili hafði sinn reykkofa úr torfi og grjóti, þar sem upp
voru hengd heilu sauðakrofin, ásamt smærri bitum, svo sem bringukoll-
um, bógum og lærum. Grjúpán hengu þar líka, er voru í öðrum héruðum
kölluð sperðlar en þekkjast nú orðið undir heitinu bjúgu um allt land.
Í endaðan október og fram eftir nóvember lagði indælan ilm frá reyk-
kofunum, hann barst um hlöðin og milli bæja og bar í sér loforð um ljúf-
fengar máltíðir á hátíðum og tyllidögum. Líka þegar góða gesti bæri að
garði. Enn bregður þessari angan
fyrir vit mín þegar ég ek um
sveitir landsins á áliðnu hausti
og þá gríp ég tækifærið og teyga
hana að mér.
Það er viss kúnst að verka
hangikjöt, salta það mátulega
mikið, kveikja hæfilega oft upp
undir því og með réttu millibili.
Móðir mín var lagin við þetta.
Fram eftir minni ævi var enginn
frystir í sveitinni og því þurfti
kjötið að vera það mikið reykt
að það geymdist árið, uppihang-
andi í þurrum og dimmum kofa.
Þannig verkað var það líka gott
hrátt og við krakkarnir fengum
gjarnan sneið af því áður en það
fór í pottinn.
Jólahangikjötið var alltaf soðið
á Þorláksmessu og mikið af því.
Svo var það snætt dagana sem
í hönd fóru, ásamt fleiru. Kart-
öflur og uppstúf var ómissandi
með.
Enn kemst ég í hátíðarskap þegar hangikjöt er borið á borð því eins
og einn viðmælandi minn í jólablaðinu orðaði það svo skemmtilega, þó
um aðra tegund gilti – það er æskubragð af því.
Gleðileg jól!
Fyrirtækið Kvosin hefur opnað matvöru-
markað og bakarí við Ingólfstorg þar sem
Morgunblaðið og Tryggingamiðstöðin
voru áður til húsa. Verslunin býður upp á
almenna matvöru með sérstaka áherslu
á ferskmeti, grænmeti, ávexti og ýmsar
gerðir af fljótlegum skyndiréttum. Í bak-
aríinu er boðið upp á heita og kalda brauð-
rétti, rúnstykki, sætabrauð og margt
fleira. „Við leggjum mikið upp úr því að
hafa allt nýbakað,“ segir Hafsteinn Häsl-
er, sem á og rekur fyrirtækið ásamt Þórði
Bachmann. „Hér er sælgæti, kaffidrykkir
og girnilegar samlokur,“ bendir hann á og
bætir við að einnig séu hollar súpur í boði
fyrir þá sem vilja huga að línunum.
Ferskt í fyrirrúmi
1 kg hveiti
75-100 g sykur
20 g smjörlíki
1 egg
6 tsk. lyftiduft
1 tsk. salt
5-6 dl súr-
mjólk
6 soðnar
kartöflur, stappaðar
Blandið öllu saman, hnoðið
og fletjið deigið út. Skerið út
kökur úr deiginu á stærð við
pönnukökupönnu, sumum
finnst gott að nota lítinn mat-
ardisk til þess eða pottlok.
Bakið kökurnar við meðalhita
á pönnukökupönnu. Smyrjið
kökurnar til dæmis með smjöri
og setjið á álegg eins og
hangikjöt eða lax og skerið
síðan kökuna í minni sneiðar.
VESTFIRSKAR
HVEITIKÖKUR
Gömul sál heldur
Lilja ásamt syni sínum sem finnst gaman
að jólaundirbúningi fjölskyldunnar.
Í GAMLAR HEFÐIR
Sérstök hátíðarstemning ríkir hjá Lilju Sæþórsdóttur og fjölskyldu í desember, því
utan jólahalds hefur fjölskyldan ærna ástæðu til að gleðjast yfir ýmsum tilefnum.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/S
TE
FÁ
N
Hveitikökurnar eru gómsætar með
hangikjöti, en ekki síður með öðrum
áleggstegundum eins og laxi.
Fæst í flestum matvöruverslunum
Fáðu þér
hollan
og góðan
jóladrykk.
Hollur, sykurlaus
og lífrænn
gosdrykkur.
Engiferöl
Gott á
jólunum!