Vikan - 28.02.1963, Blaðsíða 33

„þvi við gerðum þetta ekki fyrir
peninga og höfum heldur enga þörf
fyrir þá,“ skrifuðu þeir. Skips-
flakið færði þeim hins vegar það
eina sem þeir höfðu ætíð haft nóg
af. Nefnilega: Rottur!
Þessi frjósömu nagdýr, sem komu
syndandi frá skipsskrokknunv
gerðu alla lífsafkomu á eynni miklu
erfiðari. Trúboði, sem heimsótti
Tristan, sagði seinna svo frá: Á
eyjunni eru urmull af rottum, sem
fá ónóga fæðu, nema þegar inn-
fæddir reyna að rækta dálítið korn,
þá grafa rotturnar upp fræið, næst-
um um Ieið og því er sáð. Nokkur
epla- og perutré eru þarna, en rott-
urnar klifra upp á þau og éta ávext-
ina, áður en þeir ná að þroskazt.
Kettir voru fengnir af skipum,
sem komu þarna við, en þeir
reyndust gagnslausir móti nag-
dýraskaranum, sem ruglaði kett-
ina gersamlega í ríminu. Eyjar-
skeggjar ákváðu því að hafa sér-
stakan rottueyðingardag í júní ár
hvert. Allir ibúarnir tóku sér fri
frá vinnu sinni. Konurnar út-
bjuggu útimáltíð, meðan að karl-
mennirnir ráku rotturnar úr hol-
unum i högunum og dauðrotuðu
þær. Dagurinn endaði á þvi, að
verðlaun voru veitt þeim, sem hafði
náð í lengsta rottuhalann og drepið
flestar rotturnar. Metið, sem var
sett á siðastliðnu ári, var 386 dauð-
ar rottur! Þrátt fyrir þessa við-
leitni, er áætlaður rottufjöldi um
100.000.
Umheimurinn, sem heyrði öðru
hverju um erfiðleika Tristanbúa,
reyndi að hjálpa. Suður-Afrika
bauðst til að taka við landnáms-
mönnum, og sjá þeim fyrir skulda-
bréfi upp á 700 dollara til að koma
fótunum undir sig. Stóra Bretland
sendi nokkra crindreka, sem ráð-
lögðu eyjarskeggjum að flytjast
búferlum frá eyjunni hið fyrsta.
Sá frægasti af þessum sendiboðum
var sjálfur hertoginn af Edinborg,
sem kom 1867. „Þið hafið sennilega
orðið vör við það, að margir eru
fullir af umhyggju fyrir velferð
ykkar,“ sagði hertoginn við Thom-
as gamla Swain, sem var leiðtogi
eyjarskeggja eftir dauða Glass.
„Þeir þurfa ekki að hafa áhyggj-
ur af okkur,“ svaraði Thomas blátt
áfram. „Við erum ánægð hérna.“
Til að sefa særðar tilfinningar
liertogans, nefndi Swain byggðina
á Tristan, sem hingað til hafði ver-
ið nafnlaus, Edinhorg. Landamerki
á eynni, voru kölluð eftir atburð-
um, sem höfðu átt sér stað á þeim:
„Þar sem presturinn setti farang-
ur sinn á land“ o. s. frv. Fyrir
tveimur áratugum siðan komst
ungur Englendingur, sem var við
rannsóknir á eyjunni, i mesta
vanda út af stað, sem var kallað-
ur: „Augnleysi Tomma“ (Tommis
Eyeloose). Frekari fyrirspurnir
leiddu i Ijós, nð sjóræninginn
Tónias Corri, hafði einu sinni átt
„olíuhús“ á þessum bletti. „Nöfn-
in efbakast stundum dálítið," út-
skvrði cinn Tristanbúi glettnis-
lega.
Allt lif eyjaskeggja var álíka til-
viljunarkennt. Lykillinn að hinu
erfiða og vinnusama lífi þeirra,
virtist vera sálarfriður og rósemi.
Heilsa þeirra var einnig góð. Eng-
inn þjáðist af graftarkýlum, hjarta-
bilunum, taugabilunum, né smit-
andi sjúkdómum og til skamms
tima hafði enginn tannpínu. Skoð-
un, sem tannlæknir á herskipi
framkvæmdi, þegar Tristanbúar
lifðu aðallega á kjöti, kartöflum og
fiski, leiddi í ljós að 84 höfðu
algerlega óskemmdar tennur. Eftir
það byrjuðu þeir að borða ýmis
konar sælgæti og nú liafa allir ein-
hverjar tannskemmdir. Þar eð
Tristanbúar voru gæddir innri ró-
semi og áttu hraustan og harðgerð-
an likama urðu þeir flestir elli-
skipinu Empress of Australia. Ég
yfirgaf eyjuna vegna þess, að kona
hafði þar alræðisvald,“ sagði Don-
ald reiðilega og bauðst ekki til að
gefa frekari skýringu á þvi. „Ég
ætla að vinna mér inn mikla pen-
inga.“ Donald var nærri búinn að
kyrkja ljósmyndara, sem tók mynd
af lionum án þess að bjóða honum
borgun fyrir. Ég geri ekki neitt
nema mér sé greitt fyrir það, „öskr-
aði hann, þegar sjónarvottar drógu
hann i burtu.
„Donald Glass, frá hinni eyði-
legu Tristan da Cunha, hefur aft-
ur tekið upp frumstæða hegðun,“
stóð i Ncw York Herald næsta
morgun. Donald fór brátt frá Ame-
DUBARRY
VANISHING CREAM
gerir húð ■yðar silkimjúJca
og ver hana fyrir óhrein-
indum. Þegar þér kaupið
snyrtivörur, biðjið um
Du barry
Heildverzl. Halldórs Jónssonar
Símar 12586 og 23995.
dauðir. Swain, sjálfur, lifði til 102
ára aldurs.
Samt sem áður voru ekki allir
jafn ánægðir. Eftir andlát Glass
1857, fór ekkja lians til Englands
með allar sinar ógiftu dætur. Sagt
var, að hún hefði reiðzt mjög vegna
þess, að liinar innfluttu konur frá
I-Iöfðaborg liöfðu algerlega eyði-
lagt giftingarmöguleika dætra
hennar. Nokkrum mánuðum seinna
giftist ameriskur sjóliði stúlku af
Tristan og fór með hana og fjöl-
skyldu hennar til Ameriku.
Donald Glass, barna-barna-barna-
barn brautryðjandans, gerðist sek-
ur um ótrúmennsku gagnvart
Tristan, sem olli miklum vandræð-
um, þegar hann gekk á land i New
Yorkíkringum 1930. Hannmeðmeð
riku til London til að freista gæf-
unnar þar, og hvarf þar sjónum.
Ferð hans varð til þess, að menn
fóru að brjóta heilann um það,
hvernig öðrum Tristanbúum myndi
vegna i nýtizku þjóðfélagi. Nú i
dag þegar Tristanbúar reyna að
samlagast heimi, sem þeir höfðu
aldrei neinn gaum gefið, er þess-
ari spurningu enn ósvarað.
Meðan að Evrópa riðaði á barmi
fyrstu heimsstyrjaldarinnar, lifðu
eyjarskeggjar í friði frá degi til
dags, keyrðu uxakerrurnar sínar,
plægðu akrana og hugðu að skipa-
ferðum. Árið 1914 urðu þeir allt i
einu varir við það, að engin skip
voru á hafinu. Frá þvi ári og til
ársins 1918 biðu þeir vongóðir eft-
ir skipakoinu og höfðu engan grun
um það, sem átti sér stað „úti í
heimi.“
Loks var það snemma á árinu
1919 að dulbúið kaupskip færði
þeim fréttirnar af heimsstyrjöld-
inni. Þá söfnuðust ibúarnir sam-
an í litlu húsi, er þeir nefndu:
„Kirkju heilagrar Mary“ og var
ekki skreytt með öðru en mýnd af
Viktoríu drottningu. Þar báðu þeir
fyrir milljónum fórnarlamba
heimsstyrjaldarinnar. Hinn góð-
viljaði skipstjóri kaupskipsins gaf
þeim stuttbylgju-útvarp til þess að
þeir gætu fylgzt betur með því sem
gerðist. En Tristanbúar vildu held-
ur huga að sínum eigin málura,
sérstaklega eftir að þeir höfðu
kynnzt því hvernig mennirnir „úti
í heimi“ brytjuðu hver annan nið-
ur. Þegar rafgeymirinn í útvarp-
inu tæmdist, rykféll það, og eyjar-
skeggjar sneru sér aftur að sinum
eigin einföldu skemmtunum.
Á kvöldin eftir að þeir höfðu
dregið brezka fánann niður, komu
Tristanbúar saman á einustu götu
Edinborgar. Bæði menn og konur
voru i hvitum, handprjónuðum
ullarsokkum, en það var erfða-
venja á eyjunni. Eftir tónum forn-
fálegs orgels dönsuðu þeir polka
og sungu hetjukvæði, sem greindu
frá hinni rómantisku orrustu við
Waterloo og sigrum i styrjöldinni
1812.
Vorinu fylgdu giftingar, en þær
voru aðal viðburður ársins i þessu
litla þjóðfélagi. Eftir langt og sið-
samt tilhugalíf fór hjónavígslan
fram. Sem brúðarkjóll var notaður
appelsinugulur léreftskjóll, sem
Tristan-brúðir höfðu klæðzt i 5
mannsaldra. Slátrað var kú fyrir
brúðkaupið og litlir drengir fengu
leyfi til að stela sér bita af kart-
öflubúðingnum, sem hafði verið
búin til fyrir hátíðina, en það var
lika gamall siður á eynni. Allir
drukku te, þar sem hin uppruna-
legu lög Glass voru enn í heiðri
haldin og áfengir drykkir ekki
leyfðir á Tristan.
Að undanteknum orðrómi, sem
af tilviljun komst á kreik, á þá leið
að flugfélag eitt væri að athuga
möguleika á, þvi að byggja flugvöll
á eyjunni, fengu eyjarskeggjar að-
eins einstaka sinnum erindreka í
heimsókn. Einn lcom til þess að
leggja drög að skátahreyfingunni
á eyjunni. Svo komu ung hjón full
af guðrækni, þau gátu ekki stað-
izt töfra hinna löngu og friðsælu
nátta, eignuðust afkvæmi og sneru
heim. Árið 1930 kom séra Harold
Wilde, stuttur, holdugur og skeggj-
aður maður, sem ætlaði sér að
verða andlegur leiðtogi Tristanbúa.
„Á hinni afskekktu ey er ein-
ræðisherra á borð við „n Duce“.“
Svo hljóðaði aðalfyrirsögn Lund-
únablaðs, sem hafði átt viðtal við
Wilde. „Jú, sjáið þið til, ég er
viðgerðarmaður, dómari, læknir og
bankastjóri hjá litla hópnum mín-
um,“ sagði Wilde. En eyjarskeggj-
ar gerðu þá áætlun Wildes að
engu, að framleiða til útflutnings,
mottur, leikföng, treyjur og álika
varning. Þeim fannst alveg til-
gangslaust að vera að reyna að
VIKAN 9. tbL — gg