Vikan - 19.03.1964, Blaðsíða 21

NGARNAR
Áður en sá uggvænlegi möguleiki verður ræddur nánar, skulum
við gera okkur dálítið ýtarlegri grein fyrir þessum veðurfarsbreyt-
ingum.
Öldum saman hafa íbúar Moskvu orðið að sætta sig við meiri
vetrarhörkur en um getur í nokkurri höfuðborg annarri. En nú
bregður svo við, að vetrarveðráttan þar gerist stöðugt mildari á
undanförnum árum og um leið vorar þar fyrr en áður. Sama er
að segja um veðurfarið í Síberíu; þar hefur dregið svo úr frost-
hörkum, að skipulagssérfræðingarnir í Sovétríkjunum eru famir
að ráðgera þar samyrkjubúskap. Meðalþykkt ísþekjunnar í Norður-
íshafinu hefur minnkað úr 365 sm í 218 sm, og sumstaðar norður
þar, sem ekki var skipgengt sökum lagnaðaríss nema þrjá mánuði
á ári, fara nú skip allra sinna ferða í fulla sjö mánuði.
Er hugsanlegt að sovézkir vísindamenn hafi fundið ráð til stór-
felldra breytinga á veðurfarinu, og hrundið þeim ráðstöfunum í
f ramkvæmd?
Fyrir svo sem tíu árum mundu menn hafa svarað slíkri spurn-
ingu með því að brosa og yppta öxlum. Og vera má að öllum
almenningi þyki hún broslega fjarstæðukennd. En ábyrgum mönn-
um sem þekkingu hafa á þessum málum, kemur ekki til hugar
að brosa og því síður, sem þekking þeirra er meiri. Sannleikur-
inn er sá, að ný vísindagrein er þegar í uppsiglingu, sem átökin
milli Bandaríkjanna og Sovétríkjanna hafa veitt beggja skauta
byr. Það mætti kalla hana veðurfarsstjórn. Markmiðið er það,
að geta ráðið veðurfarinu og beitt því sem hverju öðru styrjaldar-
vopni ef í það fer.
Ekki þar fyrir, að það er nokkuð langt síðan að menn létu sér
það til hugar koma að hafa mætti nokkur áhrif á veðrið. Síðan
1940 hafa öðru hverju birzt fréttir af tilraunum þar sem þurrís
var dreift yfir ský til að gera rigningu, eða reynt var að dreifa
burt þoku með því að kynda elda. Að sumum þessum tilraunum
stóðu heiðarlegir vísindamenn, en oft voru þar líka á ferðinni skrum-
arar og svindlarar. En allra voru þessar tilraunir í smáum stíl og
eingöngu miðaðar við að hafa stundaráhrif á veðrið á mjög tak-
mörkuðu svæði.
Hin nýja vísindagrein, varðandi veðurfarsstjórn til styrjaldar-
nota, setur sér ekki neinar takmarkanir. Þar koma öll veðráttu-
afbrigði til greina. „Það er hugsanlegt að koma megi af stað þrumu-
veðri, sem trufli allar samgöngur og öll fjarskipti á vissu svæði,
þar sem og þegar verst gQgnir fyrir fjandmennina", segir einn af
flotaforingjum þeirra í Bandaríkjunum, sem að undanförnu hefur
unnið með ýmsum vísindamönnum að leynilegum tilraunum á þessu
sviði. „Ekki er heldur útilokað að við komumst einhverntíma upp á
lag með að vekja fellibylji og stjórna þeim og stýra til þess að
valda enn alvarlegri truflunum. En slíkt yrði þó ekki nema smá-
ræði, miðað við það ef takast mætti að valda langæjum veðurfars-
breytingum á víðu svæði, og lama þannig landbúnað óvinanna,
siglingar og aðra helztu atvinnuvegi". Og fyrir skömmu lét einn
af æðstu mönnum bandaríska sjóhersins, William Raborn vísiaðmír-
áll, þessi orð falla: „Ef við næðum stjórn á veðurfarinu, mundi
það valda róttækari breytingum á öllum styrjaldarrekstri en upp-
finning kjarnorkusprengjunnar".
í rauninni er alls ekki óhugsandi að veðurfarsstyrjöldin gé þegar
hafin. Margir ábyrgir vísindamenn álíta, að sú mikla breyting,
sem orðin er á veðurfarinu, síðustu árin, eigi rætur sínar að rekja
til kjarnorkusprenginga í háloftunum — sér í iagi þeirra, sem gerð-
ar voru yfir Síberíu á sínum tíma, en Síbería er það svæði, sem
mestu ræður um veðurfar allt á norðurhveli jarðar. Heimskunnir
vísindamenn eins og veðurfræðingurinn Gilbert Plass og dr. Bern-
ard Vonnegut, sá er frægur varð fyrir að valda regni með því að
láta strá skýin silfurioide, álíta greinilegt samband með þessu
óvenjulega veðurfari og hinu geislavirka ryki í gufuhvolfinu. Ryk
þetta hefur gerbreytt hitastreyminu frá sólinni til jarðar og frá
jörðinni aftur út í geiminn, og þetta hefur svo valdið róttækum
breytingum á þeim meginloftstraumum, sem mestu ráða um veður-
farið á jörðu niðri. Því er það, að sá meginstraumur, sem, þegar
allt er með felldu, ber með sér hlýtt loft yfir Suður-Evrópu og
Bandaríkin, hefur nú breytt um farveg og flytur hlýtt loft yfir
Rússland en kalt loft frá Norðurhjaranum yfir Bandaríkin.
Þetta er vísindalega sönnuð staðreynd og ekki nein spurning
lengur, eins og síðar verður að vikið. Hitt er aftur á móti enn
spurning, hvort Rússar hafi sprengt umræddar kjarnorkusprengj-
ur uppi í háloftunum í þeim tilgangi. Það er full ástæða til að
ætla að svo hafi einmitt verið. Upp úr 1955 skutu þeir yfir hundrað
stórum kjarnorkusprengjum í loft upp frá tilraunastöðvunum í
Norður-Síberíu. Bandarískir kjarnorkuvísindamenn hafa löngum
undrazt það hve gífurlega stórar sprengjur Rússar notuðu til slíkra
tilrauna. Vetnissprengjur kosta of fjár. Hví svona margar og kraft-
miklar, spyrja þeir bandarísku, sem töldu sig ekki þurfa að skjóta
nema fáum og litlum, til þess að komast að Framhald á bls. 32.
VTKAN 12. tbl. — 21