Vikan - 11.02.1965, Qupperneq 54

BRILLð
stálsvömpum sem
GLJÁFÆGIR
potta og pönnur jafnvel
fljótar en nokkru sinni
fyrr.
Já? Nei?
Hvenær?
Þúsundir kvenna um heim allan nota
nú C. D. INDICATOR, svissneskt reikn-
ingstæki, sem reiknar nákvæmlega út
þá fáu daga í hverjum mánuði, sem
frjóvgun getur átt sér stað. Lækna-
vísindi 56 landa ráðleggja C. D. IND-
ICATOR fyrir heilbrigt og farsælt
hjónaband, jafnt ef barneigna er ósk-
að sem við takmarkanir þeirra.
C. D . INDICATOR
Pósthólf 1238 — Reykjavík.
Sendið eftirfarandi afklippu til C. D.
INDICATOR, Pósthólf 1238, Rvik, og
vér sendum yður að kostnaðarlausu
allar upplýsingar.
Nafn ....................
Heimili..........
VIKAN 6. tbl.
þau voru talin þrjátíu og þrjú
og hálfu betur.
Sjálfspyndingaprósessíur þess-
ar misstu þó töluvert af helgi-
Ijóma sínum von bráðar, þar eð
þær urðu fljótlega athvarf alls-
konar óþjóðalýðs, sem öllu frem-
ur kaus að beita svipunum á
náungann en sjálfan sig. Svo var
göngufólk af báðum kynjum og
léttklætt þar á ofan, og hafði
það auðvitað vissar freistingar
í för með sér. Flýtti páfinn sér
þá að banna göngurnar og var
jafnvel beitt dauðarefsingu gegn
þeim, er þráuðust við að láta
af því hátterni. — Þess má geta,
að bæði göngurnar og Svarti
dauði yfirleitt lögðu Ingmar
Bergman i hendur mikið efni
í myndina Sjöunda innsiglið,
er sýnd hefur verið í þessu
landi meðal annarra.
Ekki eru menn á einu máli
um, hve stór hluti Evrópumanna
hafi látizt i Svarta dauða, enda
erfitt að fullyrða nokkuð um
það, þar eð manntöl voru ekki
nákvæm á þeirri tíð. Sumir
telja að tala dauðra hafi numið
25 milljónum, aðrir fullyrða, að
þriðjungur álfubúa hafi látizt i
plágunni. Áhrif hennar, félags-
leg og efnahagsleg, urðu mjög
víðtæk, og eru enn mikilvægt
rannsóknarefni sagnfræðinga.
Hinn mikli manndauði liafði í
för með sér alvarlegan skort á
vinnuafli, sem aftur leiddi til
þess, að liinar vinnandi stéttir
kröfðust hærri launa, en slíkt
likaði yfirstéttunum ekki frem-
ur en endranær. Þessar andstæð-
ur urðu hvað skarpastar i Eng-
landi, og leiddu til uppreisnar
bænda og landbúnaðarverka-
manna 1381.
Einn er sá þjóðflokkur, sem
öðrum fremur má hugsa Svarta
dauða þegjandi þörfina, en það
eru Gyðingar. Ofsóknir kristinna
á hendnr þeim liófust fyrst að
ráði á krossferðatímunum, i
sambandi við trúarhita þann,
sem þá fór sem logi yfir akur.
En í kjölfar plágunnar miklu
jukust þrengingar Gyðinga um
allan helming. í Frakklandi kom
upp sá kvittur, sem fljótlega
breiddist víða um lönd, að pest-
in stafaði af því, að Júðarnir
hefðu eitrað alla brunna. Þetta
þótti auðvitað sennilegt, til hvers
var líka ekki því fólki trúandi,
sem líflátið hafði sjálfan Guðs
Son? Var þá ekki að sökum að
spyrja, að Gyðingar urðu nú að
þola ofsóknir, sem tóku fram
öllu öðru á miðöldum, bæði
fyrr og siðar. Þannig voru allir
Gyðingar í Strassburg, tvö þús-
und talsins, brenndir lifandi
samkvæmt dómi borgarráðsins,
og víðar var farið svipað að.
Flýði þá fjöldi Gyðinga austur
á bóginn til Póllands og Tyrkja-
landa.
Margir skyldu nú ætla, að pest-
in hefði að minnsta kosti látið
eitt gott af sér leiða — stöðv-
að styrjöld Englendinga og
Frakka. En þvi fór fjarri. Ekki
var Svarti dauði fyrr genginn
um garð en þessir herskáu þjóð-
flokkar voru farnir í hár sam-
an aftur, og fór svo fram með
litlum hvíldum um heillar ald-
ar skeið, enda er styrjöldin í
sögunni nefnd hundrað ára
stríðið. Þar komu fram hetjur
eins og Svarti prinsinn, Bert-
rand du Guesclin og Hinrik
fimmti, að ógleymdri sjálfri
Heilagri Jóhönnu. Allt þetta
stríðsfólk var stórum smáhögg-
ara en hinn mikli austræni
fjöldamorðingi, enda orðið stór-
um vinsælla í sögunni.
Enda þótt Svarta dauða linnti
upp úr 1351, þá hélt hann sig
þó í nálægð mannkynsins lengi
enn; allt fram undir aldamótin
1400 var hann öðru hvoru að
gjósa upp í ýmsum löndum álf-
unnar, þótt óviða yrði hama-
gangur hans svo mikill sem i
fyrstu heimsókninni. Að minnsta
kosti tókst kaupmanni einum,
norskum eða íslenzkum, er Ein-
ar hét Herjólfsson, að verða sér
úti um pestina einhversstaðar
úti í löndum árið 1402 og hafði
hana svo með sér til íslands.
Einar kom út í Hvalfirði, en
þaðan breiddist sóttin um Suð-
urland og siðan landið allt. Varð
hún engu síður bráðdrepandi
hér en á meginlandi álfunnar
hálfri öld áður. Er svo að sjá,
að hún hafi lagzt á okkur svip-
að og Asiumenn, með igerð í
lungum og blóðrennsli úr vitum,
því engar heimildir hérlendar
geta um kýlin, sem einkum ein-
kenndu drepsóttina í öðrum
löndum álfunnar.
Hámarki náði pestin hér á
landi árið 1403, en er leið á
næsta ár tók henni loks að létta.
Telja sumir, að þá hafi þriðj-
ungur landsmanna verið fallinn
í valinn af völdum hennar, aðr-
ir allt að tveimur þriðju.
Margar hrollvekjandi sögur
eru sagðar af hernaði Svarta
dauða hérlendis, og gefa þær
hvergi eftir þeim, sem sagðar
eru annarsstaðar úr álfunni.
Þannig eyddi Skálholtsstað
fjórum sinnum af fólki, svo ekki
lifðu eflir nema tveir og þrir
hverju sinni. í Hólabiskupsdæmi
varð slikt mannfall meðal presta,
að ekki lifðu eftir nema sex
þeirra. Læknisráð fundust eng-
in nema áheit á guð og helga
menn, og þótti duga skammt.
Sem nærri má geta, voru þjóð-
félagsleg áhrif drepsóttarinnar
mikil hér sem annarsstaðar.
Margir misstu nú alla ættmenn
sína og urðu stórauðugir, með
því að þeir erfðu þá alla. Bar
það þannig við, að gervallar
jarðeignir í heilum sveitum
komust í hendur eins eða fárra
manna. Telur Espólín, að þetta
efnahagslega umrót hafi spillt
þjóðinni mjög og gert það að
verkum, að „aflagðist allur á-
hugi til annars frama en auðs“,
Sunfie?K
APPELSÍN
SÍTRÓN
LIME
Svalandi - ómissandi
á hverju heimili