Vikan - 24.06.1965, Blaðsíða 10

%'^J'!jSSl"‘jlllÍ >"§!'
"

•"••'"""""_LÁu
••***?:•■
J •
•• •

<Á h‘ ; _

mjÉHMá

■
Hið óbrúanlega djúp: Alþýðumaðurinn stendur álengdar og horfir öfundar-
augum á fyrirmenn á Eyrarbakka drekka danskt öl. Myndin er tekin ná-
lægt aldamótunum. Enda þótt fjöldi nýrra atvinnustétta hafi til orðið á
öldinni og stéttarskipting aukizt, þá hefur í rauninni minnkað stórum bilið
mllli hinnar svokölluðu alþýðu og embættismanna og annarra, sem mikils
mega sín. ] : j.fijf, |
Fyrri hluti
VIKAN staldrar aðeins við, nú um þjóðhátíð-
ardaginn, og rifjar upp helztu atburði hér á
landi frá síðustu aldamótum, með aðstoð
Ölafs Hanssonar menntaskólakennara, sem
tók greinina saman. Framfarirnr á einum
mannsaldri eru næstum ótrúlegar....
JQ VIKAN 25. tbl.
Um aldamótin 1900 kváðu þjóðskáldin
Einar Benediktsson og Hannes Hafstein alda-
mótaljóð, sem íslenzku þjóðinni hafa orðið
mjög svo minnisstæð. Einar segir meðal ann-
. ars:
Þó, fólk með eymd í arf
smátt og þyrst við gnóttir lífsins linda,
litla þjóð, sem geldur stórra synda,
reistu í verki
viljans merki —
vilji er allt, sem þarf.
Trúðu á sjálfs þín hönd, en undur eigi.
Upp með plóginn. Hér er þúfa í vegi.
Bókadraumnum
böguglaumnum
breyt í vöku og starf.
Og Hannes segir:
Aldar á morgni vöknum til að vinna
vöknum og tygjumst, nóg er til að sinna.
Hátt er að stefna, von við traust að tvinna
takmark og heit og efndir saman þrinna.
(slenzka þjóðin var um síðustu aldamót
sannarlega fólk með eymd í arf. Hún hafði
þolað „áþján, nauðir, svartadauða". I nærri
tvær aldir hvíldi einokunarverzlunin eins og
mara á þjóðinni, og erlendir valdsmenn höfðu
mergsogið hana á marga vegu. A 19. öld-
inni hafði að vísu margt færzt í framfara-
átt. Alþingi var endurreist sem ráðgjafar-
þing 1 843, og með stjórnarskránni 1 874 fékk
það löggjafarvald og fjárforræði. Verzlunin
var gefin algerlega frjáls 1854, en langt fram
eftir öldinni var hún þó að miklu leyti í hönd-
um danskra manna. Það, er ekki fyrr en um
1870, að (slendingar fara sjálfir að stofna
meiriháttar verzlunarfélög fyrir forgöngu
manna eins og Tryggva Gunnarssonar og
Péturs Eggerz. Og eftir 1880 hefst samvinnu-
hreyfingin. Um aldamótin 1900 er verzlun-
in á góðum vegi með að komast í hendur
íslendinga sjálfra. Og lífskjör almennings
á íslandi skána dálítið síðari hluta 19. ald-
ar, þrátt fyrir harðindi og hafísa. Á fyrri
hluta aldarinnar var það ekki sjaldgæft, að
fólk hér á landi dæi úr hungri eða, „félli
úr ófeiti", eins og það var stundum orðað f
opinberum skýrslum.
Einn af fyrstu bílunum, sem
til landsins kom á fyrsta
áratug aldarinnar. Myndin
cr tekin fyrir innan Beykja-
vík.
Lengra til hægri:
Eftir sextíu ára reynslu af
bflakstri: XJmferöamenning,
sem á varla nokkurnstaðar
sinn líka.
Eftir að flugvélar komu til
sögunnar, skipti minna máli
þótt ísland væri „fjærst i
eilífðar útsæ“, fátt hefur
markað önnur eins tímamót
fyrir þetta land. Hér er
fyrsta flugvélin, sem lands-
menn eignuðust, gömul her-
flugvél úr fyrra stríðinu,
scm Flugfélag íslands
keypti. Flugvélin var keypt
af Det Danske Luftfartsel-
skab og var með 110 hest-
afla hreyfil. Þá var enginn
fslenzkur flugmaður til.
Flugvélinni var fyrst flogið
hér 3. sept. 1919.