Vikan - 14.09.1967, Qupperneq 26

Sú var tíðin að Zeppelínsloftförin voru mestu
lúxusfarartæki, sem þekkst höfðu og fluttu
heimsins tignasta fólk meginlanda á milli. En
saga þeirra hlaut hráðan og slysalegan endi
þegar ioftfarið Hindenburg brann á flugstöðinni
í Lakehurst og þrjátíu og sex manns fórust. -
En aðeins ári áSur óraSi engan fyrir svo hörmu-
legri endalykt. Þá flaug Þóroddur E. Jónsson,
heildsali, með Hindenburg vestur yfir haf í fé-
lagsskap Jack Chryslers jr., Hamiltons lávarðar
og annarra stórmenna. Hann varS fyrstur fslend-
inga til ag fara loftleiSis yfir Atlantshaf.
Það var fyrir þrjátíu árum.
Dagurinn var sjötti maí, 1937.
Hið risavaxna, þýzka Zeppelin-
loftskip Hindenburg skreið nið-
ur úr skýjaþykkninu, sem hvíldi
í kyrru loftinu yfir New Jersey.
Það var að ljúka ferð frá Frank-
furt, sem tekið hafði sjötíu og
sjö klukkutíma, og stefndi nú
niður að flugstöð bandaríska
flotans í Lakehurst, þar sem
starfsmenn stöðvarinnar biðu,
reiðubúnir að fjötra það við
lendingarmöstrin. En í sömu
svipan kom upp eldur í skipinu
og á þrjátíu og tveimur hræði-
legum sekúndum var þessi átta
hundruð og þriggja feta langi
loftrisi orðinn alelda. Af níutíu
og sjö manneskjum, sem voru
með skipinu í þessari síðstu ferð
þess, létust þrjátíu og sex og með
þeim framtíð loftskipanna.
Meðal þeirra, sem á flugvell-
inum biðu, var fréttamaður frá
útvarpsstöð einni í Chicago,
Morrison að nafni. Hann hafði
mikinn átrúnað á loftskipum og
hafði fengið útvarpsstöð sína til
að útvarpa beint frá lendingu
skipsins. Hann hrópaði skyndi-
lega og æstur inn í hljóðnemann:
„Það er kviknað í því . . . ó,
Guð minn, þetta er hræðilegt . . .
þetta er eitthvert mesta slys, sem
orðið hefur í heiminum!“ Banda-
ríska þjóðin hlustaði á tilfinn-
ingasama lýsingu hans það sama
kvöld og var það í fyrsta skipti
í útvarpssögu þjóðarinnar, sem
atburöum var lýst um leið og
þeir gerðust. Frásögnin var ekki
óslitin, sem von var til, því
Morrison hljóp hvað eftir annað
frá hljóðnemanum til að hjálpa
til við björgun farþega, sem
stukku út úr brennandi loftskip-
inu. Nú er hann rúmlega sex-
tugt öldurmenni, sem lifir kyrr-
látu heimilislífi, en nýlega komst
hanan svo að orði við blaðamenn,
að „hvers konar atburði sem þið
eruð að lýsa, þá getið þið alltaf
búizt við því að mæta því, sem
enginn hefur gert ráð fyrir.“
Yfirmaður Lakehurst-stöðvar
um þessar mundir var Charles
E. Rosendahl, sem síðar varð
vísiaðmíráll í flota Bandaríkj-
anna. Rosendahl, sem nú er orð-
inn hálfáttræður, heldur því
fram að slysið hafi átt rót sína
að rekja til skemmdarverks. Hin
opinbera skýring á slysinu var
sú, að kviknað hefði í út frá raf-
magni, en Rosendahl fullyrðir,
að sprengju eða einhverju álíka
„góðgæti" hafi verið komið fyrir
í loftskipinu, „þótt ég geti ekki
sannað það.“ Hann segir enn-
fremur að loftskip hafi verið
dæmd úr leik af fordómum,
skilningsleysi og fáfræði. Hind-
enburg-slysið hefði aldrei þurft
að koma fyrir, segir hann og
bendir á að skipið hefði ekki get-
að fuðrað upp ef það hefði ver-
ið fyllt helíum, sem ekki getur
kviknað í, en af stjórnmálaástæð-
um höfðu Bandaríkin bannað út-
flutning á því til Þýzkalands,
sem þá laut stjórn nasista. ÞjÓð-
verjar höfðu því orðið að nota
vetni, sem er miklu eldfimara.
Það var ekki eins þægilcgt að fara um borð í gömlu ioftskipin og flug-
vélarnar nú á dögum.
Loftskipið Hindenburg var átta hundruð og þrjú fet á lcngd og tók um
hundrað farþega.
26 VIKAN tw-
TEXTI: DAGUR ÞORLEIFSSON
Þóroddur E. Jónsson ásamt Jack Chrysler jr. um borð í Hindenburg á leiðinni
yfir Atlanzhafið.
Þóroddur og Hamilton lávarður.
*0 Það var glæsilcgt
umhorfs innan í loft-
skipinu. Þessi mynd
er af borðsalnum.
§ Setustofa um borð
í Hindcnburg.
Hindenburg varð ai-
clda á þrjátíu og
tveimur sekúndum.
Af níutíu og sjö far-
þegum létust þrjátfu
og scx. o
Og Rosendahl heldur því fram,
að sá dagur eigi eftir að koma,
að „stór, kjarnaknúin loftskip
fari yfir höfin með minni til-
kostnaði en flugvélar og hraðar
en skip.“
En hvað sem Rosendahl fyrr-
verandi vísiaðmíráll segir, er
hætt við að flestir séu nú á einu
máli um, að Zeppelin-loftförin
sé það tækniundur aldarinnar,
sem sízt hafi slegið í gegn og
heyri þegar fortíðinni til ein-
göngu. En sá var nú ekki tónn-
inn á fyrri hluta aldarinnar. Á
árunum milli heimsstyrjaldanna
voru loftskipin einhver nýtízku-
legustu og þægilegustu farar-
tæki, sem þekktust. Þau héldu
uppi reglubundnum áætlunar-
ferðum kringum hnöttinn með
póst og farþega. Það voru eink-
um Þjóðverjar, sem stunduðu
loftskipin, og stolt þess flota
þeirra var Hindenburg, sem
hlaut svo sorglega endalykt á
Lakehurst. En áður var það bú-
ið að fara margar velheppnaðar
ferðir yfir Atlantshafið, ferðir,
sem voru í tízku og eftirsóttar
af auðmönnum og öðru framá-
fólki, enda voru flugvélar þá
ekki byrjaðar áætlunarferðir á
leiðinni og Atlantshafsflug Lind-
bergs enn skoðað sem ævintýri.
Vikan hefur haft upp á einum
íslendingi, sem fór í slíkan leið-
angur með Hindenburg, og mun
hann einnig hafa verið fyrsti fs-
lendingurinn, sem loftleiðis fór
yfir Atlantshafið. Maðurinn er
Þóroddur E. Jónsson, heildsali,
sem áður hefur verið kynntur
lesendum Vikunnar og þá eink-
um í sambandi við skreiðarsölu
til Nígeríu. Þóroddi hefur alla
tíð verið annað tamara en rekja
troðnar slóðir, á hvaða sviði sem
verið hefur, og það kom fram í
þessu sem öðru. En nú er bezt
að gefa Þóroddi sjálfum orðið,
eins og hann sagði ferðasöguna
í blaði einu að ferðinni lokinni,
en hún átti sér stað árið 1936,
tæpu ári fyrir slysið mikla.
Þóroddi sagðist svo frá:
Mér hafði leikið hugur á að
prófa þetta samgöngutæki, þeg-
ar ég var á ferð í Þýzkalandi í
sumar. Ég hef ferðazt mikið í
flugvélum um Evrópu, meðal
annars austur til Moskvu, en nú
langaði mig til að reyna Hind-
enburg vestur um haf. Og þess
vegna festi ég mér farmiða
snemma í vor. Miðinn frá Þýzka-
landi til New York kostar fjög-
ur hundruð dollara og er fæðið
innifalið í því. Þetta var sjöunda
ferð skipsins vestur og höfðu
fimmtíu og átta farþegar innrit-
azt. Fleiri gátu ekki fengið pláss
þá, og síðan hefur skipinu verið
breytt þannig, að það gelur tek-
ið sjötíu og fimm farþega. Við
áttum að leggja upp frá Frank-
furt am Main á miðnætti kvöld-
ið sextánda ágúst, en vegna þess
að við áttum að flytja kvikmynd
frá Ólympíuleikjunum (í Berlín)
sem þá var að ljúka, biðum við
um klukkutíma. Klukkan rúm-
lega eitt, aðfaranótt seytjánda
ágúst, létum við svo í loft. Nótt-
in var talsvert dimm en við höfð-
um gaman af að sjá borgirnar,
sem við flugum yfir, ekki sízt
Köln. Var nú sveigt norður á
bóginn, því yfir Frakkland má
ekki fljúga og komumst við brátt
á venjulega skipaleið yfir Erma-
sundi. En þegar út á haf var
komið var sveigt suður á bóginn
og flogið til suðvesturs með
stefnu svo nærri norðvesturhorni
Spánar, að þar mátti sjá í land,
og eins til Portúgal. Þá var tek-
in vestlægari stefna til Asoreyja,
en flogið þaðan í boga suður með
landi yfir Boston og New York
og sveimað um stund þar yfir
og yfir Ellis Island. Var það stór-
kostlega tilkomumikil sjón að
líta skýjakljúfaborgina úr loft-
inu. Við fórum okkur hægt und-
ir ferðalokin, því að heitt var í
veðri og var beðið eftir að kvöld-
aði. Loftskipin vilja helzt ekki
lenda í heitu veðri, því að þá
missa þau svo mikið af léttiloft-
inu, sem ber þau uppi. Við lent-
um í Lakehurst, loftflotastöð
New York, klukkan átta um
kvöldið þann nítjánda. Vorum
við þannig sjötíu og þrjá klukku-
tíma og fimmtíu og eina mínútu
á leiðinni....
Um lífið um borð í loftfarinu
segir Þóroddur svo:
f aðalatriðum leið dagurinn
ákaflega líkt og á stórum skip-
um, með þeim mismun að sjó-
veiki var ekki til um borð og
gerði það tilveruna þægilegri.
Fólk át og svaf, las og rabbaði.
Framhald á bls. 37.
37. tbi. VIKAN 27