Vikan - 05.09.1968, Blaðsíða 27

iskasundi
snlinna
iarðyrkjustörfum. Einn sá ég vera að
herfa h já sér túnblettinn; hafði
hann hest fyrir herfinu og stóð
sjálfur á því.
Rútan dokaði við á tveimur stöð-
um á leiðinni, í bæði skiptin í fá-
einar mínútur aðeins, í smáborgun-
um Lovisa og Borgá; þetta eru vita-
skuld sænsku heitin á borgunum.
Á finnsku heita þær Loviisa og Por-
voo; í þessu tveggjatungnalandi
heitir flest tveimur nöfnum, að
minnsta kosti með ströndum fram.
í Borgá missti ég viljandi af rút-
| unni til að skoða hús Runebergs
skálds, sem þar bjó mestan hluta
. ævi sinnar. Runeberg þurfti ekki,
I sem sumir Ijóðagerðarmenn aðrir,
að kvarta um skort á viðurkenningu
meðan hann enn var ofar moldu,
15X78—'09 og ærnngiar þeirra gátu
Runeberg í viðurkenningarskyni
fyrir Sögur Stáls fánabera. Til að
gera könnuna hjálpuðust að beztu
fáanlegir gullsmiðir og aðrir hlið-
stæðir snilldarmenn í Helsingfors,
Ábæ (sem Finnar þurfa endilega að
kalla Turku) og Stokkhólmi. Á loki
könnunnar trónar forgyllt Ijón og (
það eru líka grafnar þessar hend-
ingar úr upphafsljóði Stálssagna:
Jag ság ett folk, som kunde allt
blott ej sin ara svika.
Jag ság en har, som frös och
svalt
och segrade tillika.
Hjá Matthíasi okkar verður þetta:
Eg þar sá fólk, sem þorði allt
nema þrek og manndáð svíkja,
og nakið, hungrað, kvalið, kalt
ei kunni að heldur víkja.
„HANN KLAUF í HERÐAR
KAPPAFJÖLD"
Það er Matthíasi Jochumssyni
öðrum fremur að þakka að þessi
rómantíski skáldkónqur Finnlands
einkum Svein Dúfu. Það mun þykja
eitthvert slakasta Ijóðið í Stálssög-
um, en Matthíasi tekst að flikka
svo upp á það í þýðingunni að
það hefur orðið eitt þeirra kvæða
erlendra, sem Islendingum er
minnisstæðast. Tökum til dæmis
atriði eins og það, að í frumtext-
anum kemur Sveinn á móti Rúss-
um með byssusting, en Matthíasi
hefur þótt það full ómerkilegt vopn
til að halda aftur af heilum her og
vopnar hetjuna í skyndi með vík-
ingasverði, og þar með rennur á
Svein berserksgangur í stíl við
Finnboga ramma og Þorstein uxafót.
. . . og höggur tryllt á höndur
tvær og hvasst honum eggin beit,
hann klauf í herðar kappafjöld
og kvistaði þeirra sveit.
Það er ólíkt meiri myndarbragur
á þessu en að vera að pota í mag-
ann á mönnum með byssusting.
Runebergshúsið er að sjálfsögðu
jafnframt til minningar um konu
skáldsins, Fredriku Charlottu fædda
Tengström. Hún var ein merkasta
kona sem sögur fara af í Finnlandi,
manni sínum mikil hjáiparhella og
það mörgum árum áður en alþýðu-
skólum var komið á fót í landinu.
Á stríðsárunum hentu Rússar
sprengjum á Borgá eins og önnur
byggð ból í Finnlandi. Brutu þeir
niður hvert hús í námunda við
heimili Runebergs, en sjálft varð
það ekki fyrir teljandi skemmdum,
og þykir Finnum það nálgast krafta-
verk. Eitt sinn kom sprengja niður
á hús, sem stóð hinum megin við
sömu götu, í eitthvað tíu til fimm-
tán metra fjarlægð, og splundraði
því. Við sprenginguna þeyttist
steinn einn mikill upp á þakið hjá
Runeberg og munaði minnstu að
hann lenti inn úr. Hnullungur þessi
er nú hafður til minja úti í garði.
HIN HVÍTA BORG NORBURSINS
Ein er sú jurt, sem virðist spretta
bezt í Finnlandi að fráskildum
trjám, en það er fífill. Hvergi hér
heima man ég eftir að hafa séð
blóm þetta í öðrum eins breiðum
og þarna í Nýlandi; heita mátti að
hver blettur sem ekki var þaktur
skógi eða lagður undir akur væri
fagurgulur af því. Ég skil ekkert í
Virkið Svcaborg, sem
Finnar kalla Suomen-
linna, kvað vcra eitt hiS
rammgerðasta scm hyggt
hefur verið á Norður-
löndum. I»ví var ætlað
að girða fyrir árásir á
Ilelsingfors frá sjó, cn
varð að litlu gagni l>cg-
ar til átti að taka.
Að ofan cr yfirlitsmynd
af virkinu, tekin að
næturlagi, cn að ncðan
sést hlcðsla í einum
virkisveggnum og op
jarögangna.
IIús Runebergs í Borgá er nú varðveitt sem minja-
s:*.?n til minningar um skáldið. Myndirnar sem hér
fylgja tók sonur þeirra Runebergshjóna af foreldr-
um sínum fáum árum fyrir andlát þeirra.
N
enda sýnir stærð hússins og búnað-
ur þess gerla að ekki hefur væst
um karlinn. Þarna eru öllu haldið
við með sömu ummerkjum og það
var á dögum skáldsins, þarna hang-
ir hattur hans á snaga, þarna eru
byssur hans, málverk, bækur, gjaf-
ir sem honum bárust hingað og
þangað að, teppi sem frú Fredrika
saumaði út, stofuhúsgögn sem þau
fengu í brúðargjöf og keypt voru
í sjálfri Sánkti Pétursborg, sem þá
var raunar höfuðborg Finnlands,
kantele sem Elías Lönnrot, safnari
Kalevala, smíðari sjálfur. Þá má
nefna forláta silfurkönnu, sem her-
menn úr landvarnarstríði Finna
mun standa íslenzkum Ijóðaunn-
endum nær en velflest önnur skáld
útlend. Skelfilega mistækur var
Matthías að sönnu; Gestur Pálsson
sagði um hann eitt sinn að hann
væri „gemeinn bavían, þótt hann
hefði gert góð kvæði inn á milli".
í þessari setningu er sannleikskorn
fólgið, þótt fyrrihlutinn sé full
fautalegur. í þýðingum sínum tókst
Matthíasi sums staðar meira að segja
svo vel upp, að segja má með sanni
að hann hafi betrumbætt frumtext-
ann, eða allt að því, eða hver man
ekki eftir Brandi Ibsens eða galdra-
Ijóðinu úr Manfreð? Um sum Stáls-
kvæði er hægt að segja svipað,
skiIningsríkur og þolinmóður lífs-
förunautur, og veitti víst ekki af,
því að rómantísk stórskáld munu
að jafnaði ekki meðfærilegri á
heimili en almennt gerist. Síðustu
níu æviár eiginmannsins, þegar
hann byggði rekkju lamaður af
slagi, sat hún hvern dag hjá hon-
um drjúga stund og las fyrir hann
upphátt. Hún var líka dágott skáld
sjálf og skrifaði bæði Ijóð og skáld-
sögur. Hún stundaði um skeið
blaðamennsku ásamt manni sínum
og hefur verið talin fyrsta finnska
konan í þeirri stétt. Þá má nefna
að hún átti þátt í stofnun skóla í
Borgá fyrir fátækar stúlkur, og var
að Finnar skuli ekki hafa tekið það
upp í ríkisskjaldarmerki sitt.
Helsingfors er engin risaborg á
nútíðarmælikvarða, íbúar eitthvað
liðlega hálf milljón. En hún hefur
á sér rækilegt stórborgarsnið. Hér
mæta auganu þessi einkenni sem
sameiginleg eru flestum meiri hátt-
ar borgum Vesturlanda: himingnæf-
andi gljáhallir, íburðarmiklir útstill-
ingargluggar og breiðgötur mý-
krökkar af umferð fólks og farar-
tækja. Bílaumferðin er geigvænleg,
þv! að hér aka þeir að minnsta
kosti jafnhratt og gert er í Lenín-
grað og þar við bætist að vélknú-
Framhald á bls. 39
35. tbi. VIKAN 27