Vikan - 30.10.1969, Blaðsíða 37

hvern. Skólafélagar h'ans, sem
allir voru af ríkum heimilum,
litu niður á hann. Hann var ekki
jafn vel klæddur og þeir, því að
frú Ibsen saumaði öll föt hans
sjálf og ævinlega upp úr göml-
um fötum af föður hans. Auk
þess hafði hún þau í stærra lagi,
svo að hann yxi ekki fljótt upp
úr þeim. Buxurnar voru of síð-
ar, og Sigurður sagði mér, að
strákarnir í götunni hefðu elt
hann og kallað á eftir honum:
— Þú treður á skálmunum! Þú
treður á skálmunum!
Hann minntist aldrei einu orði
á þetta við foreldra sína. Aðeins
einu sinni komst upp um hann.
Dag nokkurn var Ibsen kampa-
kátur og sagði við Sigurð, að
hann mætti gjarnan einhvern
tíma bjóða vinum sínum og
skólafélögum heim. Sigurður só
þegar fyrir sér, hver viðbrögð
félaganna yrðu, er þeir sæju,
hversu fátæklegt var heima hjá
honum. Þess vegna svaraði hann
önugur:
— Mig langar ekkert til þess.
Ibsen horfði lengi og rannsak-
andi á son sinn og augnaráð hans
lýsti hryggð og sársauka. Svo
mikil áhrif hafði þetta litla at-
vik á Sigurð, að hann kvaðst
ævinlega finna til óþæginda, er
’glugga
tjalda-
e£ni„
LAUGAVECI 59 SfMI 18478
hann minntist þess. Hann kvaðst
feginn hafa viljað gefa ár af ævi
sinni til þess að þessi orð væru
ósögð.
í götunni þar sem þau bjuggu
átti Sigurður við erfiðleika að
etja ekki síður en í skólanum.
Krakkamir eltu hann, stríddu
honum og kvöldu hann. Loks
fann hann upp heillaráð til þess
að upphefja sig í augum þeirra.
Hann tók að segja þeim furðu-
legar sögur, og þegar hann einn
daginn trúði þeim fyrir því, að
pabbi sinn væri konungur ap-
anna og mamman negri, og þess
vegna færi hún aldrei út fyrir
— Ef ég á að fara úr fötun-
um, þá heimta ég músik. Eg er
vönust því.
hússins dyr, — þá var hann í
einu vetfangi orðinn hetja göt-
unnar. Þegar þetta var hafði frú
Ibsen verið lasin lengi, og Sig-
urður því annazt öll innkaup
fyrir heimilið. Eftir að hún
komst á fætur, varð Sigurður að
reyna að bjarga sér úr klípunni
með því að segja, að hún væri
frænka sín.
Sigurður hélt áfram upptekn-
um hætti, enda höfðu sögur hans
gefið góða raun. Eitt sinn sagði
hann við virðulega heldrikonu:
— Á ég að trúa yður fyrir
leyndarmáli, en þér verðið að
lofa að segja engum frá því. E?g
á bróður, en foreldrar mínir fela
hann inni í skáp.
Á hverju kvöldi, þegar Sigurð-
ur hafði lokið við að lesa lexí-
urnar sínar, spiluðu þeir feðgar
á spil. Og í hvert skipti lét Ib-
sen Sigurð vinna. En svo gerð-
ist óhappið. Eitt kvöldið vann
Ibsen. Strákurinn varð viti sínu
fjær af reiði og fleygði spilunum
frá sér. En eftir þetta vildi Ib-
sen aldrei spila við son sinn.
Þess í stað tóku þeir að tefla og
héldu því áfram löngu eftir að
Sigurður varð fullorðinn. Tafl-
mennirnir, sem þeir léku með,
eru ennþá í fórum mínum. Einn-
ig geymi ég ofurlitla spiladós,
gerða úr hörðum, svörtum viði.
Þessi spiladós er tákn um liðna
tíð. Innan á lokinu eru lögin sem
hún leikur letruð með skrautleg-
um stöfum. Hún leikur laglega
enn þann dag í dag, og þegar ég
heyri lága tóna hennar hljóma,
sé ég fyrir mér Ibsen og konu
hans, eins og þau hafa vafalaust
setið við lampann á síðkvöldum
og látið spiladósina leika fyrir
son sinn. Sg minnist þess, að á
gamalsaldri tók frú Ibsen þessa
spiladós oft og einatt fram, dró
hana upp með erfiðismunum,
setti hana varfærnislega á borð-
ið og lét hana spila. Það var eins
og tíminn væri óralangt í burtu,
og þó svo nærri. Hún var aftur
orðin ung og Sigurður lítill, —
og hrukkótt andlit hennar ljóm-
aði meðan hún hlustaði.
Sigurði varð snemma Ijóst í
hverju vinna föður hans var
fólgin. En það var hér í Dresd-
en, sem hann fær í fyrsta sinn
að skyggnast inn í smiðju Ib-
sens. Upp frá því naut hann trún-
aðar föður síns í þessum efnum.
Þegar Ibsen hafði lokið við nýtt
verk, las hann það upphátt fyrir
Sigurð og móður hans. Þessa
venju hélt Ibsen allt til hins síð-
asta. Eg man eftir því, að einu
sinni eftir að við Sigurður vor-
um gift, hafði Ibsen lokið nýju
leikriti. Hann kom til mín og
sagði:
— Eg vona, að þú virðir það
á betri veg, Bergljót, er ég bið
þig að vera ekki viðstödd, þegar
ég les leikrit mitt. Eg er orðinn
því vanur að lesa aðeins fyrir
Sigurð og móður hans.
Eins og áður hefur verið drep-
ið á, voru árásirnar á Pétur Gaut
grimmilegar. Einn fremsti gagn-
rýnandi Dana, Clemens Petersen,
lýsti því yfir, að verkið væri
ekki skáldskapur og sakaði Ib-
sen um hugsanasvik og skort á
listrænum heiðarleika. Um þetta
skrifar Ibsen föður mínum 9.
desember 1867:
„Ef ég væri í Kaupmannahöfn
og þar væri einhver, sem stæði
mér jafn nærri og Clemens Pet-
ersen stendur þér, þá hefði ég
barið hann til óbóta, áður en
hann fengi ráðrúm til þess að
fremja svo hlutdrægnislegt til-
ræði við sannleika og réttlæti.
Bók mín er skáldskapur. Og ef
hún er það ekki, þá skal hún
verða það. í landi voru, Noregi,
skal hugtakið skáldskapur verða
að beygja sig fyrir bók minni ...
Fyrst þeir vilja stríð, þá þeir
um það. Ef ég er ekki skáld, þá
hef ég heldur engu að tapa. ÍSg
er að hugsa um að gerast ljós-
myndari. ... “
Og það gerði hann einmitt.
Hann varð natúralisti. De unges
Forbund er fyrsta tilraun hans
af því tagi. Hér eftir ljósmyndar
hann samtíðarmenn sína frá eig-
BÚSÁHÖLD
LAUGAVEGI 59 SÍMI 23349
44. tbi. VIKAN 37