Vikan - 13.11.1969, Qupperneq 21

um“ eins og hann komst sjálfur
að orði.
í handritum þeim, sem Hen-
rik Ibsen lét eftir sig, hafa fund-
izt margar teikningar af ýmiss
konar orðum og heiðursmerkj-
um. Af þessu hefur sú ályktun
verið dregin, að Ibsen hafi í
tómstundum daðrað við óska-
draum sinn um ytri tákn viður-
kenningar. Mér er sönn ánægja
að segja hið rétta í þessum efn-
um. Á hinum mörgu árum fá-
tæktar og erfiðleika, skorti Ib-
sen að sjálfsögðu oft fé. Á jólum
og afmælisdögum var hann þess
vegna vanur að heiðra konu
sína með peningaseðli, sem hann
teiknaði sjálfur. Seðillinn fékk
þá fyrst gildi, er peningar komu
frá forlaginu, og hann mátti
leysa út í „Hinum Ibsenska
landsbanka". Hann skreytti þessa
peningaseðla með teikningum af
eikarlaufum og kattarhöfðum.
En oftast teiknaði hann þó á þá
mynd af erni því að hann kall-
aði einmitt konuna sína mjög
oft Örnina sína. Hann teiknaði
sem sagt ekki hinn prússneska
örn eins og álitið var, heldur
tákn eiginkonu sinnar.
Á sama hátt sæmdi hann konu
sína „Hinni Ibsensku heimilis-
orðu“ fyrir ómetanlegan stuðn-
ing á erfiðum tímum. Þessi orða
var að sjálfsögðu skrautlega
teiknuð með krossum og stjörn-
um og oft líkti hann eftir kunn-
um heiðursmerkjum. Þessa
venju hélt hann í mörg ár, og
þess vegna fundust margir slík-
ir bréfmiðar í fórum hans, skop-
teikningar af orðum, sem hann
sæmdi konu sína í gamni fyrir
ianga og dygga þjónustu.
Þetta vissi enginn utan fjöl-
skyldunnar. Um hin eiginlegu
heiðursmerki, sem Ibsen tók við,
segir hann svo í bréfi til föður
míns, sem hafði andstyggð á
öllu orðufargani:
„Konungsvaldið sæmir okkur
heiðursmerkjum, af því að það
ber virðingu fyrir alþýðuhylli
og vinsældum. Ég fyrir mitt
leyti lít svo á, að með því að
afþakka slíkt, gerði ég mig sek-
an um ósanngirni bæði gagnvart
sjálfum mér og öðrum.
Ef ég væri sólginn í svona
góss, þá mundi ég að sjálfsögðu
varast ádeilur í verkum mínum,
því að slíkt fellur ekki í góðan
jarðveg."
Ibsen tók við mörgum og
virðulegum orðum um ævina, og
þess vegna hefur því verið
fleygt, að hann hafi verið hé-
gómagjarn. Þetta er ekki nema
hálfur sannleikur. Hann ofmetn-
aðist ekki af heimsfrægðinni og
lét hana yfirleitt hafa lítil áhrif
á sig. En hann var með afbrigð-
um stoltur, ekki sízt fyrir hönd
ættar sinnar, og ég hygg, að hina
þjóðfélagslegu viðurkenningu,
sem heiðursmerki fólu í sér, hafi
Ibsen litið á sem eins kofriar
uppreisn, ekki aðeins fyrir sjálf-
an sig, heldur alla ætt sína. Sér-
hvert stórmenni á sinn akkilles-
arhæl. Hinn viðkvæmi blettur
á Ibsen var Skien.
Eftir heimsóknina hjá her-
toganum af Meiningen, ferðað-
ist Ibsen borg úr borg í Þýzka-
landi. Verk hans voru sýnd í
öllum leikhúsum landsins. Ibsen
var gjarnan viðstaddur frum-
sýningar á verkum sínum og
hvarvetna hylltur ákaft. Faðir
minn gladdist yfir velgengni
starfsbróður síns og sendi hon-
um bréf, sem hefst á þessa leið:
„Kæri lbsen:
Ég sé í blöðunum, að þú ert
kominn aftur til Múnchen, og
þess vegna vil ég ekki láta hjá
líða að senda þér mínar hjart-
anlegustu hamingjuóskir í til-
efni af sigurför þinni um Þýzka-
land. Hún er að sjálfsögðu rétt
að byrja. Þetta er ekki aðeins
sigur fyrir sjálfan þig, heldur
skáldskap þinn, norska menn-
ingu og leiklistina almennt. Á
þennan hátt einan getum við
sannað umheiminum tilverurétt
norsku þjóðarinnar. . . . “
Tilveruréttur norsku þjóðar-
innar. Um hann hafði föður
minn lengi dreymt. Þegar Sig-
urður hóf baráttu sína, sá hann
þegar í stað, að þar var á ferð-
inni ungur maður, sem gat unn-
ið þjóð sinni gagn. Hann studdi
hann á opinberum vettvangi, og
Sigurður varð svo glaður, að
hann tók sér ferð á hendur til
Aulestad til þess að þakka fyrir
sig. Þá sá ég hann í fyrsta sinn.
Það gekk á ýmsu í samskipt-
um Ibsens og föður míns um
dagana. Faðir minn hafði hjálp-
að honum óendanlega mikið,
þegar mest lá við. Ég hef fund-
ið bréf frá móður minni, þar
sem hún segist hafa verið að
glugga í gömul bréf, sem Ibsen
skrifaði kringum 1860. Hún seg-
ir:
„Þessi bréf eru um margt at-
hyglisverð. Faðir þinn útvegar
honum peninga allan tímann, og
Ibsen er mjög þakklátur. Þau
hafa ekki annað til þess að lifa
af, en það sem föður þínum
tekst að aura saman handa þeim,
og það er ekki meira en svo, að
einu sinni neyðist Ibsen til að
senda bréf sitt ófrímerkt. Mér
finnst bréfin í hæsta máta eftir-
tektarverð, og kannski ekki sízt
fyrir þá sök, að þau sýna okkur,
að faðir þinn hefur verið bæði
gúðhjartaður og hjálpsamur .
Þetta er hverju orði sannara.
Þegar snurða hljóp á þráðinn
hjá þeim skáldunum, stafaði
það oftast af því, að óvingjarn-
legir menn reru undir. Og það
var fjarska auðvelt, þar sem
faðir minn og Ibsen höfðu gjör-
ólika skapgerð. Faðir minn krafð-
ist innilegrar vináttu af Ibsen,
en Ibsen megnaði ekki nema ör-
sjaldan að láta hana í ljósi. En
staðreynd var hún engu að síð-
ur. Um fáar manneskjur þótti
Ibsen jafn vænt og föður minn.
Framhald á bls. 39