Vikan - 19.10.1972, Blaðsíða 46

fagnaðarlátunum, svo að hægt
er að ímynda sér að þorri há-
tíðargesta hafi varla eða alls
ekki skilið það mál.
Einn er sá hópur lettneskra
manna sem alveg ákveðið verð-
ur að hafa í huga þegar litið
er á þróun mála þar í dag. Fyrri
heimsstyrjöldin kom sem kunn-
ugt er mjög hart niður á Lett-
landi, þar eð víglínan milli
Þjóðverja og Rússa lá lengi
gegnum landið. Fjöldi Letta,
líklega ekki færri en tvö hundr-
uð þúsund, barst þá austur til
Rússlands. Var það bæði fólk,
sem flýði eyðileggingu og ógn-
ir ófriðarins, og lettneskir her-
menn, sem sameinuðust hinum
rauða her bolsévíka og voru
mikilvægur þáttur hans fyrst í
stað; því hefur meira að segja
verið haldið fram að framganga
þeirra hafi ráðið úrslitum um
að rússneska byltingin tókst.
Auk þessara hermanna og
flóttamanna höfðu fjölmargir
Lettar flutt búferlum til Rúss-
lands fyrir stríðið. En eftir inn-
limun Lettlands í Sovétríkin
hafa margir í þessum hópi snú-
ið aftur heim og mörgum ver-
ið hossað verulega af stjórnar-
völdum. Þeir hafa verið skip-
aðir í æðsta ráðið, miðnefnd-
ina og svo framvegis, sem sagt
komizt í áhrifastöður, þar sem
þeir eru jafnframt eins konar
milliliður Rússa og Letta. Þess-
ir menn, sem áratugum saman
höfðu dvalizt fjarri ættlandinu,
voru að sjálfsögðu orðnir því
að mörgu leyti framandi þegar
þeir sneru heim, kannski búnir
að týna niður málinu sumpart
eða alveg, höfðu engin kynni
haft af Lettlandi sem sjálfstæðu
og áttu erfitt með að skilja eða
meta arfleifð þess timabils.
—■ Nú fyrir skömmu bárust
fréttir af mótmælum í Litháen
gegn rússneskum yfirráðum.
Hver er aðstaða Litháa í þeim
efnum, samanborið við Letta?
— Iðnvæðingin hefur verið
minni í Litháen en Lettlandi og
innflutningur fólks þar af leið-
andi minni. Það auðveldar Lit-
háum eitthvað þjóðernislegt
viðnám þeirra. Þar að auki er
kaþólska kirkjan mjög sterk
hjá þeim, og má vera að hún sé
að einhverju leyti bakhjarl eða
uppörvun til þjóðernislegs við-
náms. Benda má á að í Póllandi
virðist kirkjunni hafa tekizt
nokkurn veginn að halda velli
fyrir kommúnistaflokknum, en
samband Póllands og Litháen
er náið frá fornu fari. Það sem
ég hef séð af litháískri list
bendir til að hún sé þar mó-
derníseraðri en í Lettlandi, og
kynni það líka að standa í sam-
bandi við pólsk áhrif.
Raunar er ekki úr vegi að
benda á í þessu sambandi að
þjóðernislegt viðnám gegn
rússun minnihlutaþjóða í
Sovétríkjunum er síður en svo
bundið við baltnesku lönditl
ein. Þessarar andstöðu gegn yf-
irdrottnun rússneskrar tungu
og menningar gætir meira að
segja í sovétlýðveldum Mið-
Asíu, og liggur þó í augum uppi
að sovétstjórnin hefur komið í
verk mjög miklum framförum
í þessum löndum, sem áður
bjuggu við sárustu fátækt og
ólæsi.
— Nú eru Lettar ekki nema
tæplega sextíu af hundraði íbúa
í sínu eigin landi, 1 minnihluta
í eigin höfuðborg, meirihluti
efnis, sem útvarpað er í land-
inu er rússneskt, og svona
mætti lengi telja. Sjást þá ekki
merki þess að Rússum sé farið
að verða eitthvað ágengt í þeim
ásetningi sínum að breyta Lett-
um í Rússa?
— Nei, ekki enn sem komið
er, að því er bezt verður séð.
í borgunum, þar sem innflutt
fólk er fjölmennast, virðist
lettneskt fólk til dæmis svara
með þvi að halda sig út af fyr-
ir sig. Talsverð hætta er auð-
vitað á því að þvinganir sov-
étstjórnarinnar leiði til þjóð-
ernishaturs. Það væri illa far-
ið. Mér er óhætt að fullyrða að
það er engin andúð á Rússum
sem slíkum, sem knýr mig eða
landa mína yfirleitt til and-
stöðu við þá, heldur aðeins að-
stæðurnar eins og þær eru í
landinu.
dþ.
„ÉG ER ROLEGRI
f DAG“
Framhald af bls. 19
Country Joe McDonald var
mjög góður í Liseberg þetta
kvöld, hann hafði fullkomið
vald á öllu sem hann gerði en
var greinilega ekki ánægður
með að syngja fyrir svo fáa,
þegar hann hafði reiknað með
svo mörgum. Þegar hann var
spurður eftir hljómleikana
hvernig honum hefði líkað við
áheyrendur svaraði hann að-
eins: — Jú, það var allt í lagi
með þá.
En þegar fór að síga á seinni
hlutann hjá honum á sviðinu
spurði hann allt í einu, dálítið
fýldur: — Hvað ef að? Er kalt
þarna úti? Eru ekki allir að
skemmta sér?
Einhver baulaði syngjandi
sænskt „ja!“ og hann svaraði
strax: — Það fer þá fram hjá
mér! Meinfýsnislegur hlátur fór
á milli bekkja og svo var klapp-
að hraustlega.
Country Joe er nú orðið
þekktur sem „sóló“-maður,
hann hefur um tveggja ára
skeið aðallega unnið einn og
það var ekki fyrr en þessi
hljómleikaferð um Skandina-
víu og Evrópu barst í tal, að
hann ákvað að stofna hljóm-
sveit. Og sú hljómsveit er svo
sannarlega ekki af verri end-
anum enda vakti hún sízt minni
athygli og hrifningu en Coun-
try Joe sjálfur í Liseberg.
Þrjár konur voru í hljómsveit-
inni: Dorothy Moscovitz á
píanó, Anna Ricco á trommur
og Bailey, sem hvað eftir ann-
að fékk mikil og stór klöpp
eftir góð sóló. Aðrir í hljóm-
sveitinni eru congaleikarinn
Sebastian, stór og digur blökku-
maður og trommuleikarinn Da-
vid Getz, sem var með Janis
Joplin í „Big Brother & the
Holding Co.“, þannig að
trommuleikarar eru þrír og eru
þau Anna Ricco og Getz sér-
staklega skemmtileg saman.
Bassaleikarinn Peter Albin var
einnig í „Big Brother“, svo og
gítarleikarinn Phil Marsh. Þeir
Getz og Albin voru síðar með
Country Joe í „The Fish“. —
Sjálfur leikur hann á kassagít-
ar og syngur.
„Hljómsveitin heitir örugg-
lega ekki The Fish,“ svaraði
Joe spurningu minni í kjallar-
anum. „Og ekki heldur The
New Fish. Fish er dauð hljóm-
sveit og það eina sem ég við-
held frá því tímabili er „Jan-
is“ og „I-feel-like-I‘m-fixin‘-
to-die-rag“ (það sem hann
flutti á Woodstock). Allt ann-
að efni er tekið af sólóplötun-
um mínum.“
Á undanförnum tveimur-
þremur árum hefur Joe Mc-
Donald verið mikið í Evrópu,
búið um tíma í Englandi og
leikið inn á plötur með evr-
ópskum tónlistarmönnum; Se-
bastian congaleikara hitti hann
til dæmis fyrst í London. En
Country Joe, einn leiðtoga og
fulltrúa byltingarsinnaðrar
æsku í Bandaríkjunum vill ekki
flytja þaðan.
„Ameríka er mitt land,“ sagði
hann og brosti breitt. „Þar er
margt sem breytinga þarf við
og ég vil taka þátt í þeim breyt-
ingum, því ég elska Ameríku
— þrátt fyrir allt!“
ó.vald.
HEIL KYNSLÓÐ GRET
Framhald af bls. 11
átti að koma upp í einu leik-
húsanna við Broadway.
James Dean varð gjörbreytt-
ur. í sex vikur vann hann dag
og nótt að hlutverkinu. Ekkert
mátti fara forgörðum, hver
setning varð að vera fáguð og
gallalaus. Nú ætlaði hann að
sýna . . .
Svo kom frumsýningin.
James Dean lék af hjartans
lyst og fékk ágætis móttökur.
En leikritið sjálft fékk mjög
slæma dóma.
Það gekk aðeins í eina viku.
Marlon Brando skarst úr leik,
James Dean fékk tækifærið.
En svo skeði nokkuð í Holly-
wood, Elia Kazan var að hefja
æfingar á „Austan Eden“ og
kvikmyndahandritið var gert
eftir bók Johns Steinbeck. Að-
alhlutverkið var í höndum Mar-
lons Brando og allt átti að vera
klappað og klárt. En svo skarst
Marlon Brandon úr leik, hann
hafði ekki tíma til að leika
hlutverkið.
Þetta var mikið reiðarslag.
Félagið var búið að leggja stór-
fé í allan undirbúning, aðrir
leikarar voru ráðnir og það var
hreinlega ekki hægt að hætta
við. Elia Kazan mundi þá
óljóst eftir piltinum, sem hann
hafði prófað í Actors Studio.
Hann var ekki ólíkur Brando,
eina leiðin var að veðja á hann.
Forstjórar kvikmyndafélagsins
voru heldur hikandi, var hægt
að trúa svo óreyndum manni
fyrir svo veigamiklu hlutverki?
En þeir áttu ekki annarra kosta
46 VIKAN 42. TBL.