Vikan - 05.04.1973, Blaðsíða 10

VIÐ OG BÖRNIN OKKAR
PERSÖNDLEIKA-
TENGSL
MÖDUR DG DARNS
Nýlega kom ung móðir til
mín með barn sitt, og það var
augsýnilega í uppnámi. Það
grét, þegar það kom, og að fá-
um mínútum liðnum var móð-
irin einnig farin að gráta. Ég
athugaði barnið vandlega og
fann ekki nein merki um neinn
s.iúkdóm. Það virtist ekki vera
fyrir hendi nein líkamleg
ástæða fyrir vanlíðan þess, en
ég skildi fljótlega, hvað var
að, þegar ég tók að spyrja móð-
urina í þaula. Barnið hafði
komizt í uppnám vegna rösk-
unar á persónuleikatengslum
þess og móðurinnar.
Persónuleikatengsl (empat-
hy). Þetta er dálítið óvenju-
legt orð. Það var myndað af
sálkönnuðum til þess að tjá
merkingu og eðli tengsla
þeirra, sem eru milli móður og
barns. Allt frá fæðingu tengir
barnið móður sína við ýmsar
notalegar kenndir, svo sem
saðningu, hlýju, huggun, vel-
líðan, varanlega meðhöndlun
og blíðuatlot. Það kynnist lykt
hennar, snertingu, rödd og
helztu andlegu eiginleikum.
Slík náin persónuleikatengsl
geta líka skapazt milli barns
o" fósturmóður þess eða barn-
fóstru. Aðalatriðið er, að barn-
ið venjist því, að ein sérstök
persóna hugsi um það og þarf-
ir þess og að persónuleika-
tengsl skapist á milli þess og
persónu þessárar.
I tilfelli því, sem ég lýsti hér
að framan, hafði sjálfstraust
móðurinnar farið úr skorðum.
Ef til vill hefur hugsunarlaus
athugasemd einhvers nágrann-
anna eða vinkonu um barnið
skapað efa í huga hennar. Ef
til vill hefur verið um það að
ræða, að barnið héfur ekki vilj-
að borða eða fengið meltingar-
truflun, eins og oft vill verða
hjá smábörnum. Og brátt
versnar ástandið. Móðirin verð-
ur annaðhvort viss um, að það
sé eitthvað alvarlegt að barn-
inu eða að hún hugsi ekki nægi-
lega vel um það. Hún kemst
því í uppnám, og vegna hinna
sterku persónutengsla milli
hennar og barnsins yfirfærist
slíkt ekki alvarlega. Og þar að
auki virðist þjóðlífið oft og tíð-
um ala á slíkri röskun per-
sónuleikatengsla.
Margar þær lífsvenjur, sem
virðast ala á slíkri röskun,
mynduðust í síðari heimsstyrj-
öldinni, þegar ungar mæður
voru hvattar til þess að hefja
störf utan heimilisins til þess
að hjálpa þjóð sinni í styrj-
aldarrekstrinum. Þá myndaðist
sú venja að skilja ungbörn og
smábörn eftir næstum daglangt
hjá vinafólki og ættingjum. Þar
að auki jókst þá mjög tala
vöggustofa og dagheimila, sem
Hið nána samband móður og barns veldur
stundum, að annaðhvort eða bæði komast í
uppnám vegna persónuleikatengslanna.
þessi óróleiki til barnsins.
Barnið verður einnig órólegt.
Þegar búið er að finna hina
raunverulegu ástæðu, þá er
sem betur fer auðvelt fyrir
lækninn að kippa þessu í lag,
og þá fellur allt í ljúfa löð að
nýju. Móðirin fær brátt sjálfs-
traust sitt aftur, og hin nánu
persónuleikatengsl móður og
barns komast aftur í samt lag.
Það er kannski vegna þekking-
arskorts ■ á slíkri röskun per-
sónutengsla, en hún getur var-
að alllangt fram á bernskuár-
in, að foreldrar eða aðrir þeir,
sem fást við barnauppeldi, taka
rekin voru af opinberum yfir-
völdum.
Og þessar aðstæður, sem
áttu að verða til bráðabrigða,
hafa nú orðið að varanlegum
venjum. Auðvitað getur verið
um að ræða fjárhagslega nauð-
syn, sem rekur mæður ung-
barna til vinnu utan heimilis-
ins. En oftar er um það að
ræða, að þær eru að vinna fyr-
ir ýmsum auknum þægindum
og eyðslufé, sem þær gætu ver-
ið án, ef þær vildu láta ýmis-
legt á móti sér, t. d. nýjustu
gerð sjónvarpstækja eða þvotta-
véla.
Ýmsar ástæður.
Mörgum mæðrum hættir til
þess að sannfæra sjálfar sig
um, að þær séu að gera barni
sínu greiða með því að senda
það á dagheimili eða leikskóla
á unga aldri. Þær kvarta oft
yfir því, að börnin séu eirðar-
laus og erfið, og halda því
fram, að þau þarfnist einhvers
viðfangsefnis til þess að fást
við og sökkva sér niður í. Þær
álíta mótþróakennda hegðun
barnsins óþekkt fremur en ein-
kenni um léleg persónuleika-
tengsl barns og móður. Og börn
þessi, sem þjást þegar talsvert
vegna skorts á tilfinningalegri
útrás, fá því steina fyrir brauð,
þ. e. stærri skammt af sama
lyfi.
Það má ekki skoða þessi orð
mín sem bæn um, að börnin
verði bundin fastar við svuntu
móður sinnar, heldur er um
hið gagnstæða að ræða. Sé
hægt að vernda þessi persónu-
leikatengsl og hlúa að þeim
fyrstu bernskuárin, eru miklu
meiri líkur á því, að barnið
muni síðar verða mjög heil-
brieð persóna, sem býr yfir
heilbrigðu sjálfstrausti og er í
andlegu' jafnvægi og hefur
þannig betri möguleika til þess
að hefja sjálfstæða lífsbaráttu.
Bafn, sem hefur mátt búa
við röskun slíkra persónuleika-
t"'ngsla, getur auðvitað orðið
algerlega eðlilegt og heilbrigt
barn, því að börn hafa mikla
aðlögunarhæfni. En slík börn
Framhald á bls. 48.
10 VIKAN 14. TBL.