Vikan - 15.01.1981, Side 25

.. . en starasveimurinn tyllir sér niður á tumi Borgarspítalans i Ijósaskiptun-
um svona fyrir háttinn.
Guðmundsson mjög ítarlega með
flækingsfuglum. með aðstoð manna um
land allt. Þetta voru fyrstu samfelldu
athuganir sem gerðar voru á flækings
fuglum á Islandi. Sanrkvæmt þeini sást
stari árlega. einkum þó á haustin og oft
allstórir hópar, t.d. 15-20 á Húsavík 5.
nóvcmber 1938. 20 I Vestmannaeyjum
27. janúar 1939. 20 í Reykjavik 11.
febrúar 1940 og. 70-80 starar á Kvi-
skerjum i Öræfunt 24. október 1943.
Starar sáust viða um landið en þó
einkum á Suðaustur og Suðvesturlandi.
Mjög liklegt er að þeir tlækingsstarar
sem sést hafa á Íslandi séu fuglar á leið
frá Skandinavíu til Bretlands. sem
hrakið hafi af leið vegna óhagstæðra
veðurskilyrða. Á haustin fara starar frá
Skandinaviu til Bretlandseyja og koma
þangað frá þvi síðast i september til
fyrstu viku nóvember. Þetta er í
samræmi við komur stara til íslands. en
þeir komu einkum i október og dvöldust
oft vetrarlangt en komu miklu sjaldnar á
vorin og sáust mjög sjaldan á sumrin
áður en þeir fóru að verpa hér.
Flestir starar sjást i október en fækkar
svo er liður á veturinn. að mars. en þá
bætast liklega við starar sem eru á
leiðinni til Skandinavíu en villast
hingað. Eflaust má telja að starar flækist
til íslands á hverju hausti en greinilega
mismargir. Sum ár ber óvenju mikið á
þeim og öðrum flækingsfuglum og er
vestur til Bretlandseyja vestur rneð
Evrópuströnd til Frakklands og Spánar.
En vindstefna og vindhraði báru þennan
farfuglasveim af leið og eftir sólarhrings
flug lentu fuglarnir að likindum á
suðausturströnd Íslands.
Meðfylgjandi kort sýnir hvernig
loftþrýstingi og vindum var háttað
9. október 1959. Vindstefnan er sam-
hliða jafnþrýstilinunum (lengstu
örvalinurnarl þegar komið er yfir 500
metra hæð yfir sjávarfleti. En litlu
farfuglarnir fljúga ekki svo hátt, og
Jónas reiknar með því að i flughæð
þeirra sé vindhraðinn 80% áf hraðanum
yfir 500 metrum (en þar uppi dregur
núningsmótstaða við sjóinn ekki lengur
úr vindhraða). Vindstefna i flughæð
umgetinna farfugla myndar 10-15 gráðu
horn viðjafnþrýstilínurnar. Stefna vinds
ins sem hrakti litlu fuglana til íslands er
teiknuð inn á kortið með stuttum örvum
og merkir hver fjöður 10 kílómetra á
klukkustund en þrihyrningsmark á ör
merkir 50 kilómetra vindhraða.
..Sé gert ráð fyrir að fuglarnir fljúgi
frá suðvesturströnd Noregs í stefnu
skemmstu leið til Skotlands, og að þeir
fari með 40 kílómetra hraða á klukku-
slund. verður flugleið þeirra eins og
örvalínan á kortinu sýnir. og yrðu þeir
komnir til Íslands á tæpum sólarhring.
Svipuð verður útkoman ef fuglarnir
færu frá strönd Noregs á 62. gráðu
norðurbreiddar og stefndu á Hjaltlands-
eyjar. Þeir mundu berast nærri beint i
vestur og lenda i Öræfum eftir 15 til 18
klukkustunda flug." segir Jónas i grein
sinni i Veðrinu.
Upphaf staravarps
„Starinn hefur eflaust verið
allalgengur flækingur hér frá örófi alda.
Hann hefur verið árviss gestur eftir að
menn fóru að veita fuglum athygli að
einhverju marki upp úr siðustu alda-
mótum." sagði Skarphéðinn Þórisson lif-
fræðingur í viðtali við Vikuna.
„Haustið 1959 voru suðaustanvindar
ríkjandi og bar þá mjog mikið á störum.
en þessi ganga hefur að öllum líkindum
verið upphafið að staravarpi i Reykja-
vik." segir Skarphéðinn. Hann
kann manna besfskil á landnámssögu
starans. en hluti af lokaprófi
Skarphéðins í líffræði frá Háskóla
Islands árið 1978 var rannsóknarritgerð
um landnám og útbreiðslu stara á
íslandi.
Ýmsar heimildir eru til fyrir kontu
starans til íslands. Frá átjándu öld má
nefna ferðahók Sveins Pálssonar frá
síðustu árum aldarinnar en i henni er
sagt frá fuglum í Öræfum og meðal
annars lýst smáfuglum sem koma heim
og saman við útlit starans.
Á árunum 1938-1943 fylgdist Finnur
það sennilega einkum þegar suðaustan
vindar eru ríkjandi á fartima á haustin.
„Þótt heimildir um landnám starans i
Hornafirði séu ekki samfelldar má telja
nokkurn veginn öruggt að starinn hafi
verpt þar árlega síðan 1941 og ef til vill
eitthvað lengur. í þvi skvni að fá
upplýsingar um ástand starastofnsins i
Hornafirði skrifaði ég Benedikt
Þorsteinssyni. sem búsettur er á Höfn.
en hann segir í bréfi sínu dags. 26. mars
1978 að Ijóst sé að stara hafi fækkað
mjög mikið á síðustu árum. Einnig segir
hann að starinn verpi yfirleitt ekki í
mannvirkjum heldur nær einungis úti i
eyjunum." segir Skarphéðinn Þórisson.
Veturna 1959 og 1960 bar mjög mikið
á störum í Reykjavík. Jón B. Sigurðsson
sá t.d. 50-60 stara þann 21. október
1959. a.m.k. 100 þann 2. nóvember og
22. nóvember sama ár sá hann 100-150
fugla í Skógræktarstöðinni i Fossvogi.
Þann 7. júní 1960 sá Þorsteinn
Einarsson íþróttafulltrúi starahjón og
þrjá unga að Laugarásvegi 47 og Jón B.
Sigurðsson sá 12. júní fullorðinn stara
með þrjá fleyga unga i Laugardal. Al
þessu má ætla að eitthvað af störum sent
komu haustið 1959 hafi verpt strax um
vorið. Mörg dæmi eru til um það að
fuglar verpi i fyrsta sinn á nýjum slóðunt
eftir slikar flækingsgöngur. eitt slíkt
dæmi er vepjuvarpið i Kelduhverfi 1963.
Þorsteinn Einarsson fann stara
3. tbl. Vikan 2$