Vikan - 29.09.1983, Blaðsíða 27

Fjölskyldumál
Þaö er algengt að börn sýni
kynferðismálum áhuga með því
að spyrja ýmissa spurninga um
hvernig þau hafi orðið til og
hvaöan þau komi. Þegar við
þriggja ára aldur koma þessar
spurningar, og á aðal-spurninga-
aldrinum, þriggja til fimm ára, er
eðlilegt að börn sýni kynferðis-
málum áhuga.
Sjálfsfróun
er algeng
Að fróa sér er kynferðislegt
fyrirbæri sem einstaklingurinn
framkvæmir á sjálfum sér. Þetta
er saklaust og algjörlega eðlilegt
fyrirbæri sem flestir hafa reynt
sem börn. Lítil börn gera þetta
gjarnan og er hægt að sjá þau fróa
sér fyrir tveggja ára aldur.
Mörgum fullorðnum finnst erfitt
að horfa á böm sín fróa sér og
algengt er að þeir skammi börnin
og reyni að fá þau til þess að hætta
athæfinu. Stundum getur sjálfs-
fróun orðið mjög tíð og barn er
mjög upptekið af fróuninni. Fram-
kvæmdin veröur einstrengingsleg
og fullorðnir taka eftir því að bam-
inu virðist ekki líða vel þegar það
fróar sér, ef til vill má sjá vissa
vanlíðan á barninu. Sjálfsfróun
getur verið merki um tilfinninga-
lega erfiðleika og vanlíöan og
reynir barn í slíkum tilvikum að
bæta sér upp andlega vanlíðan
með mikilli sjálfsfróun. Þegar
sjálfsfróun er tákn fyrir
tilfinningalega erfiðleika þarf að
leita aðstoöar sérfróöra til þess að
» hjálpa barninu og foreldrum þess.
Sjálfsfróun er algeng á
unglingsárum og er þá mun al-
gengari hjá drengjum en hjá
stúlkum.
Þegar stúlkur byrja
að hafa blæðingar
Það er ekki ýkja langt síðan að
stúlkur fengu svo til engar upp-
lýsingar um blæðingar. Sem betur
fer er þetta óalgengt í dag og
þurfa stúlkur ekki aö kvíða fyrir
né skammast sín þegar blæðingar
byrja, eins og var algengt hér á
árum áður. Sumar stúlkur fá
blæðingar mjög ungar, og geta
þær hafist við tíu til ellefu ára
aldur. Aðrar stúlkur byrja fyrst
við fjórtán til fimmtán ára aldur
og til er að blæðingar byrji enn
seinna. Stúlkur gera sér ekki
alltaf grein fyrir að þegar
blæðingar byrja er möguleiki á
því að þær geti orðið ófrískar.
Yfirleitt er ekki nema eitt
þroskað egg í eggjaleiðara konu
og því getur bara ein sæöisfruma
frjóvgað eggið. Eggin myndast í
eggjastokkunum og þau ýtast
niöur í móðurlífið, yfirleitt einu
sinni í mánuði. Á milli tveggja
blæðinga verður egglos og þá eru
stúlkur sérlega næmar fyrir aö
verða ófrískar. Flestar stúlkur
hafa blæðingar reglubundið einu
sinni í mánuði en blæðingar geta
látið standa á sér án þess að stúlka
þurfi að vera ófrísk. Margir utan-
aökomandi atburöir geta haft
áhrif á tíðni blæðinga og hefur
andlegt álag og áhyggjur einnig
áhrif. Blæðingar eru oft óregluleg-
ar, sérstaklega í byrjun. Ef stúlka
hefur óreglulegar blæðingar í
lengri tíma er rétt að ráðfæra sig
við lækni.
Oft er hægt að lesa bréf frá ung-
um stúlkum, til dæmis í pósti
Vikunnar, sem vitna um hræðslu
þeirra við aö verða ófrískar.
Gjarnan kemur fram að þær þora
ekki aö segja neinum frá því.
Stúlkur geta í öllum tilvikum snú-
ið sér til læknis, til að fá úr því
skorið hvort hræðslan eigi við rök
aö styöjast, og er betra að gera
þaö í tíma ef grípa þarf til ein-
hverra ráðstafana.
Sumar stúlkur virðast halda að
þær geti ekki orðiö ófrískar ef
meyjarhaftiö er ekki rifiö. Þetta
er ekki rétt því að meyjarhaftið
nær aðeins yfir hluta af opinu fyrir
leggöngin.
Kynlíf
Fólk getur lifaö kynlífi án þess
að vera í föstu sambandi. Oft eru
sterkar tilfinningar, eða það sem
margir kalla ást, tengdar kynlífi.
En ást og kynlíf þarf ekki að fara
saman. Sumir sofa hreinlega
saman af því að þeim finnst það
gott. Margar ungar stúlkur verða
fyrir ágengni frá jafnöldrum eða
eldri strákum og algengt er að
stúlkur sofi hjá án þess að langa
verulega til þess. Stundum eru
stúlkur hræddar um að missa af
vináttu ef þær láta ekki undan.
Ungar stúlkur fá oft ekki full-
nægingu viö samfarir og stafar
það að miklu leyti af því að þær
eru of ungar og of óþroskaðar til
þess að lifa kynlífi. Það er ekki
hægt að segja að það sé skaðlegt
fyrir unglinga að lifa kynlífi en
samfarir á unga aldri geta valdið
viðkomandi kvíða og haft áhrif á
tilfinningalífið. Þetta á sér-
staklega við um stúlkur. Þaö er
hins vegar vitað að sumir ungling-
ar byrja að hafa kynmök mjög
ungir. Það er til að tólf til þrettán
ára unglingar séu byrjaðir á því
en það er mun algengara hjá
heldur eldri unglingum. Það er
mjög mikilvægt að unglingar fái
góðar upplýsingar um getnaðar-
varnir því að ekki er hægt aö
koma í veg fyrir að unglingar sofi
saman. En það er hægt aö koma í
veg fyrir aö barn verði til úr því.
Kynvilla
Orðiö er frámunalega ljótt.
Menn hafa hins vegar kallaö þá
kynvillinga sem hafa kynferðis-
legar kenndir til sama kyns.
Kenndirnar eru ekki bara kyn-
ferðislegar. Þeir sem sækjast eftir
sama kyni hafa einnig aðrar
venjulegar kenndir, eins og ást til
þeirra sem þeir sækjast eftir.
Bæði karlmenn og kvenmenn eru
kynvilltir og er talið að um tuttug-
asti hver karlmaður sé kynvilltur
en að talan sé eitthvaö lægri hjá
konum. Sumir geta haft kynferðis-
leg afskipti af sama kyni án þess
að teljast kynvilltir. Tilfinningar
og ást hjá kynvilltum eru eðlilegar
og alveg eins ósviknar eins og hjá
öðrum. Vegna fordóma sam-
félagsins hafa kynvillingar verið
taldir óeölilegir.
39. tbl. Vikan 27