Vikan - 15.12.1988, Page 42

Þegar séra Árelíus var kallaður
„Guðlaus
kommúnistr
Hér í opnunni birtir Vikan ræðu sem
séra Árelíus Níelsson flutti um jólin
1944. Ræðuna birtir hann í nýútkomn-
um æviminningum sínum og þá um
leið rifjar hann upp það uppistand,
sem ræðuflutningurinn vakti í sókn-
inni. Sá bókarkafli birtist einnig hér á
eftir óstyttur með leyfl séra Árelíusar
og bókaútgefenda.
-
Svo sem auðsætt má vera hef ég ekki
valið að geta atburða á „Bakkanum"
í réttri tímaröð. Þessi „freslun"
Pietros varð einmitt á síðustu árum
okkar þar um 1950.
En sú athöfn, sem eftirminnilegust varð
þar snerti hins vegar kirkjuna, sem var
auðvitað í brennidepli starfseminnar í
prestakallinu. Frá fyrsta degi hafði ég ekki
fundið þá vorgeisla um haust sem glöddu
og gáfu bjartar ffamtíðarvonir í Gaulverja-
bæ á Stokkseyri, leika um vanga á Eyrar-
bakka.
Aðalorsakar þess mun áður getið.
Prestskosningin með sigri mínum og
ósigri sr. Ingólfs og Rósu varð að sárum
vonbrigðum.
Ekki var þó auðvelt um vik að finna mér
sakir í kosningabaráttu þennan eina haust-
dag. Vart gat hugsast minna álilaup og
áhugi af hálfu umsækjanda sem var að öllu
ókunnur.
Auðvelt var þó að heyra og finna, hvað
reynt hafði verið að beita gegn mér við
undirbúning kosninganna og hlaut að
verka neikvætt á flesta sem einmitt töldust
standa næst kirkju og kristnum fræðum.
Sannað þótti alla leið frá guðfræðideild
Háskólans og deginum ljósara þar af kosn-
ingum til Stúdentaráðs 1937 að ég væri í
einu orði sagt „harðsoðinn og guðlaus
kommúnisti".
Naumast varð fundið af andstæðingum
öflugra vopn né orkuþrungnari bomba.
Væri því vel beitt af beinskeyttum hug-
myndum og snjöllum aðferðum bak við
tjöldin átti að verða auðvelt að rækta þær
hugsanir til átaka fyrr eða síðar, sem teldu
það guðsþakkarvert að losa bæði kirkju og
samfélag við slíkan erindreka ífá sjálfum
kölska.
Hér skyldi því aðeins beita þolgæði til
að bíða góðs færis að varpa bombunni til
réttra aðila, sem hefðu vald til að beita
henni gegn guðleysingjanum.
Ekki var neitt af slíku rætt við mig. Og
engar opinberar aðfmnslur eða beina and-
úð gat ég merkt frá einum eða neinum.
Það kom mér því verulega á óvart, þeg-
ar „biskupinn minn“ herra Sigurgeir Sig-
urðsson sem sjálfur var ffá Eyrarbakka og
hlaut að þekkja þar allt mér miklu skýrar
hringdi til mín í upphafi árs 1944 og sagð-
ist hafa fengið bréf undirritað af fjórtán
manns á Eyrarbakka.
Þetta væri einmitt fólk sem stæði næst
hinni kirkjulegu þjónustu og starfi.
Sameiginleg ósk þess væri, að ég yrði
tafarlaust leystur frá prestsþjónustu í
prestakallinu.
Aðalorsök þessarar kröfú væri jólaræða
flutt á síðustu jólum. Þar hefði ég haldið
því fram, að Jesús væri óskilgetinn, algjört
lausaleiksbarn. Auk þess væri margt fleira
mér til foráttu.
Að athuguðu máli sagði biskupinn, svo
hans eigin orð séu notuð „væri þetta ljót-
asta bréf, sem til mundi vera í bréfasafni
biskupsstofu".
Hann bað mig svo að koma til viðtals
við fyrsta tækifæri. En ekki sagði hann sjálf-
ur eitt einasta ásökunar- eða áminningar-
orð.
Auðvitað mætti ég í viðtal hjá honum
strax næsta dag.
Hann spurði mig aðeins um efni jóla-
ræðunnar og kvaðst vita, að ég væri frjáls-
lvndari í boðskap og framsetningu en
þetta fólk hefði nokkurn tíma látið sér
detta í hug.
Var þó á honum að heyra, að hann hefði
sjálfur svipaðar skoðanir og svo mundi
með fleiri presta. En þeir teldu best, að tjá
sig sem minnst um sltk ágreiningsatriði,
jafnvel þótt þau virtust algjör fjarstæða ffá
skynsamlegu sjónarmiði séð.
Ég man ekki til að hann vildi sjá eða
hlusta á þessa „hneykslisprédikun". En
kvað mér sjálfsagt að fá að líta á bréfið og
nöfn þeirra, sem hefðu undirritað það.
Satt að segja svaraði ég fáu. Hafði ekki
einu sinni hugleitt að ræðan væri neitt
guðlast á nokkurn hátt.
Frh. á bls. 59
Jólarœðan 1944 0
Skuggi
jolanna
■ Þetta var ógœfusöm stúlka.
Hin stœrsta ógœfa sem talin var
hafði einmitt hent hana. Hún var
trúlofuð samkvœmt venju, ón
þess svo mikið sem þekkja
mannsefni sitt mó gera róð fyrir.
Nólœgtfimmtón óra gömul, guð
minn góður, trúlofuð í föðurgarði
og svo með barni, sem algjör-
lega var vafi ó. Slíkt athœfi var
talið til dauðasektar.
■ .. . það var œgilegt hvernig
spilling unga fólksins hafði
grafið um sig ó síðustu tímum.
Ekki síst eftir að rómverska
setuliðið settist að í Nazaret.
Og að fara svona með hann
Jósef, þennan mannkostamann,
það tók engu tali.
42 VIKAN 27. TBL. 1988