Vikan - 15.12.1988, Blaðsíða 47

ég: „Ég komst ekki út í mat. Ég
lokaðist hér inni svo að ég
vann í matartímanum. Ég hlýt
að hœkka í bónusnum. “ Hatin
hló og sagði: „Þú áttir bara að
ýta á takkann við hurðina, þá
hefði hurðin opnast strax. “
„Guð minn góður, ég kann
ekki á neina takka, “ sagði ég.
„Ég hefði örugglegaýtt á takka
setn kallaði út bmnaliðið. “
Eitt sinn heyrði ég konuna á
nœsta borði fytir aftan tnig
segja: „Líttu tuí á hana þessa
þarna serti er að skera úr, það
er eins og hún sé að skera ofan
í pottinn heitna hjá sér. “ Þá átti
hún við nýtinguna á flökun-
um hjá tnér. Stundum neituðu
þœr alveg að hafa mig við
borðið því ég drœgi þœr svo
niður í bónustmtn, ég vœrisvo
sein. Ég var einna skást við að
raða í „blokk".
Einu sinni sagði ein af fisk-
matskonunum við tnig: „Ætl-
arðu aldrei að lœra þetta
manneskja, þú ert búin að
vera hér það lengi að þú œttir
að kunna þetta. “ Ég sagði
henni að það hefði tekið mig 6
ár að fullnuma tnig í hár-
greiðslu. Þessa vinnu myndi
ábyggilega taka tnig 10 ár að
lœra með þessu áfratnhaldiþví
þœr kenndu mér ekki neitt. Lét
hún mig í ftiði eftir þetta.
Það er sannarlega lítið sam-
eiginlegt með hinu glæsta við-
burðarríka lífi í Vestmannaeyj-
um, dapurlegri tilverunni á
lokaðri geðdeild eða brauð-
stritið í flski. En Minna lét ekki
bugast, lífsgleðin knúði hana
áfram. Síðustu árin hafði hún
mesta ánægju af að geta lagt lið
því fólki sem þjáðist af sama
sjúkdómi og hún áður. Lífssaga
Minnu er hennar framlag í
þágu Geðhjálpar. Helga segir
að annarsvegar hafl vinnan við
þessa bók ýft upp erfiðar
minningar og söknuðinn eftir
móður sinni, en hinsvegar hafl
verið mjög ánægjulegt að ræða
við allt það fólk sem hún fékk
upplýsingar hjá. „Það var stór-
kostlegt að finna hvað þessu
fólki þótti vænt um hana og í
gegnum það fræddist ég og
upplifði ýmislegt sem ég hefði
farið á mis við hefði ég ekki
skrifað bókina. Ég veit að fýrir
þessa bók er enginn þakklátari
en hún Minna og megi hún
verða einhverjum til góðs, er
takmarki hennar náð.“ □
Heilög Barbara

TEXTI OG MYND:
JÓN KR. GUNNARSSON
Þegar fólk hugleiðir hvert fara
\ skuli í sunnudagsbíltúr í skamm-
' deginu þá er ekki úr vegi að hafa
í huga Heilaga Barböru. Kapella
hennar er nú aðeins tóftarbrot á hraunhól
ofan Reykjanesbrautar gegnt Álverinu í
Straumsvík aðeins um 100 metra ofan við
veginn. Tilflnnanlega vantar vegvísi á þess-
um stað.
Saga kapellunnar er ekki kunn og eng-
inn veit með vissu hversu gömul hún er.
En árið 1950 fann dr. Kristján Eldjárn for-
seti íslands, en hann var þá forstöðumaður
Smápeningamir á stalli Heilagrar Bar-
böru sýna að ýmsir hafa heitíð á hana
sér tíl fulltíngis og heilla.
Þjóðminjasafnsins, litla styttu af Heilagri
Barböru þegar hann gróf niður í rústirnar.
Heilög Barbara er verndardýrðlingur
margra, meðal annars ferðalanga, verslun-
ar- og málmsteypumanna. Það má nærri
geta að ferðamenn til forna óttuðust nátt-
úruöflin ekki síður en tröll og drauga sem
leyndust bak við hvert leiti. Jarðskjálftar
og eldgos voru óskýranlegar hamfarir og
töldu menn þess tíma alveg eins að reiði
Guðs hafl valdið aumum og breyskum sál-
um til hrellingar og áminningar. Það var
því huggun á löngum og erfiðum ferðalög-
um að biðja Heilaga Barböru Guðs bless-
unar í litlu kapellunni á úfnu, nýrunnu
hrauninu.
Það var ekki einsdæmi að mönnum
hlekktist á í ferðalögum á öldum áður sem
og reyndar enn þó ferðamátinn hafi
breyst.
Hraunið sem álverið í Straumsvík stend-
ur á heitir Kapelluhraun eða Nýjahraun.
Samkvæmt heimildum og rannsóknum
Jóns Jónssonar jarðfræðings rann þetta
hraun í sjó fram á árunum 1010—1040.
Allavega hefúr hraunið verið runnið um
1300 því þá er þess getið í gömlum heim-
ildum að skipsstrand hafl orðið við Nýja-
hraun.
Það má ætla að samgöngur hafl verið við
Suðurnes fljótlega eftir landnám sem að
sjálfsögðu tók af á meðan hraunið rann. En
þegar samgöngur hófúst á ný lá leiðin yfir
Nýjahraun og þá hefur kapellan verið
byggð.
Mikið jarðrask hefúr verið gert á þessu
svæði og hrauninu mokað burt til vega-
gerðar og í húsgrunna á öllu höfuðborgar-
svæðinu. Þó má enn sjá greinilega hvar
vegarslóðin liggur við hlið kapellunnar.
Leið þessi hefúr verið þjóðleið öldum
saman frá Suðurnesjum til Hafnarfjarðar,
Bessastaða og Reykjavíkur þegar hestar
voru einu „samgöngutækin."
Þegar við þeysumst eftir steypta vegin-
um suður þá kemur okkur síst gamli tím-
inn í hug. Risavaxið, nýtískulegt álverið
sjávarmegin og ofan við veginn er hraunið
í sárum eftir jarðrask árum saman.
Þegar betur er að gáð í rústum kapell-
unnar koma vel í ljós hlaðnir veggirnir
sem sanna að þarna hefúr staðið lítið hús
ffá fornum tíma. Kapellan hefur verið lítið
hús, aðeins 5—6 fermetrar að flatarmáli á
að giska. Litlu hefúr munað að rústir kap-
ellunnar yrðu hrauntökumönnum að bráð
sem ekki vissu að þarna var helgur staður
ferðamanna á öldum áður. Nú er staður
þessi friðlýstur.
Þó að Heilög Barbara hafl verið tilbeðin
sem verndardýrðlingur ferðamanna þá var
hún jafnframt verndardýrðlingur málm-
steypumanna. Það var því vel við hæfi að
forráðamenn ísal áttu þátt í að láta gera
styttu af Heilagri Barböru. Hin nýja stytta
er gerð eftir ljósmyndum af gömlu tré-
styttunni sem nú er varðveitt í Þjóð-
minjasafninu. Það var þýski listamaðurinn
Walter Mellmann sem gerði þessa litlu
fallegu styttu. í desember 1981 afhenti
formaður kaþólskra leikmanna styttuna al-
menningi við hátíðlega athöfn. Þeirri at-
höfn lauk með stuttri guðþjónustu.
Kapella Heilagrar Barböru lætur lítið
yflr sér við steypta þjóðbrautina og fæstir
vegfarendur vita af henni. Heldur er um-
hverfið hrjóstrugt. Menn hafa þegar tekið
sinn toll af hrauninu umhverfls kapellu
Heilagrar Barböru væntanlega til einhvers
ábata. Nú hlýtur að vera kominn tími til að
hressa upp á umhverfi kapellunnar fyrst
hún stóð af sér stórvirkar vinnuvélar og
brýna þörf vegagerðarmanna og húsbyg-
gjenda á góðu uppfýllingarefni. Úr því sem
komið er væri best að slétta svæðið í kring
og örlítill gróður myndi ylja minningu
Heilagrar Barböru. Slíkt væri jafnframt
virðing við ferðalúna hestamenn fyrri alda
sem gáfú tíma á langri leið til að biðja um
blessun og forsjá á viðsjálli leið.
Það er ómarksins vert að bregða sér
fárra mínútna leið til að skoða þennan
minnisvarða liðins tíma þó hann sé fábrot-
inn eins og tíðarandinn sjálfur var. Hver
veit nema heilög Barbara sé enn tilbúin að
veita mönnum forsjá á bílaöld ef á hana er
heitið og hún beðin vel og heitt. Því enn
verður mönnum hált á Reykjanesbrautinni
þó ferðamátinn hafl breyst. □
27. TBL. 1988 VIKAN 47