Vikan - 19.12.1940, Blaðsíða 17

VIKAN, nr. 51, 1940
15
m ftnnonii
SMÁSAGA EFTIR MARCUS LAUESEN
DkHVHOHU
Morgun, miðjan dag og kvöld stendur
P. framundan Ráðhúsinu í stórbæ
einum í Suður-Þýzkalandi og selur
blöð. Hann selur aðeins góð blöð, engin
skopblöð, engin myndablöð.
P. hefir þess vegna sína föstu viðskipta-
vini, borgarstjórann, borgarritarann, þrjár
eða fjórar stúlkur, sem vinna á borgar-
stjóraskrifstofunni, Zeisig bóksala, for-
stjóra ferðaskrifstofunnar, stúlkurnar
hans, sem kaupa Frankfiirter Zeitung af
meðaumkun með P., þær lesa annars að-
eins „Munchener Illustrierte“ eða „Berlin-
er“. P. veit þetta mæta vel.
Það ber við, að P. selur ókunnugum
mönnum eitt og eitt blað, mönnum, sem
staldra við til þess að hlusta á klukku-
spilið. P. kennir í brjósti um þá ókunnugu.
Að þeir skuli standa kyrriroghlustaátóna,
sem hann kann alveg utanbókar. P. snýr
sér aldrei við til þess að horfa á Bæheims-
riddarana dansa í turninum. Á hverjum
degi staðnæmist einhver, sem hann þekkir
ekki og lítur upp. Þá veit P. hvernig ástatt
er, það eru gulu buxurnar, bláu jakkarnir
og rauðu vestin. Dansinn, sem hófst áður
en P. fæddist og mun halda áfram á hverri
stund árið út og árið inn, þangað til að
ormarnir hafa nagað myndirnar upp til
agna. P. hefir svo sem séð hvernig menn
einblína á fótinn á einum dansmanninum.
Þegar P. kemur á morgnana klukkan
átta, dansa bændurnir í turninum. Þegar
hann kemur aftur klukkan tólf dansa þeir.
Á kvöldin þegar P. gengur heim eftir lok-
unartíma dansa þeir. Á öllum tímum dags-
ins heyrir hann þetta vesæla klukkuspil,
þetta eymdarlag: Leise zieht durch mein
Gemut.-------
Á daginn veitir hann því að vísu ekki
eftirtekt. Sporvagna og bílafjöldinn yfir-
gnæfir þennan loftkennda söng. P. reynir
heldur ekki til að hlusta á klukkurnar. Það
eru nógu margir samt með hendina á bak
við eyrað, og P. veit, hvað það þýðir.
Svona er ýmislegt, sem er alveg sjálf-
sagt. P. snýr sér ekki við til þess að gæta
að því, sem hann veit fyrirfram hvernig
er. Ætti hann kannske að fara að líta við
til þess að fullvissa sig um, að Ráðhús-
torgið væri þarna? Enginn maður tekur
heldur hendinni aftur fyrir bakið til þess
að ganga úr skugga um, að það sé á sínum
stað. Ætti P. máske að líta niður fyrir tærn-
ar á sér til þess að sjá, hvort hellan, sem
hann stendur á, hefir ekki skriðið undan
fótum hans.
Allt það sjálfsagða, sem er að baki, læt-
ur P. eiga sig.
Framundan er það, sem hann beinir at-
hyglinni að. Ekki bílarnir, ekki sporvagn-
arnir, ekki skrölt, öskur, skellir og smell-
ir þessara æðandi véla. Það eru hlutir, sem
koma P. ekki hið minnsta við. En einkenni-
legt er það, með þetta streymandi mann-
haf, þessa iðandi kös, sem líður fram hjá.
Eins og þetta væri ein heild: svartir, gráir,
bláir, brúnir, dökkir, ljósir, langir, stuttir,
röskir, seinlátir, hljóðir, hávaðasamir,
frjálsir, heimóttir, ungir, gamlir, dansandi,
hryggir og glaðir menn. Og þessi sífellda
suða frá margfjölda barka þegar barns-
röddin verður fullorðinsleg og stælt vegna
þess, að hún blandast saman við þunga
hinna eldri radda, og hin hása rödd hinna
eldri verður unglegri og skærari, vegna
þess að hinar yngri raddir nota þær sem
grunntón. Og þessi þunglamalegi sónn af
fótataki fjöldans, enginn taktfastur gang-
ur, engin fallandi, einungis þetta tramp og
stamp rétt eins og P. minnist frá sinni
fyrstu kirkjuferð, þegar hann heyrði
hvernig blástursbelgirnir ýskruðu að baki
orgelhljómanna.
Það er P. viðkomandi.
P. á engan metnað. Hann veit að ekkert
mundi breytast þótt hann kæmi ekki ein-
hvern daginn. Þá kæmi einhver annar í
hans stað og seldi blöð.
P. hefir lifað það, að sjá umferðina auk-
ast, verða hraðari og hávaðasamari, að
Ráðhúsið var dubbað upp og gangstéttin,
sem hann stendur á, var breikkuð. Þetta
hefir enga þýðingu. Þetta kemur P. ekki
að öðruleyti við en því, að ef þetta væri
ekki, þá væri hann ekki heldur þarna. En
þá væri P. líka annars staðar, Og ann-
ars staðar myndi mannhafið einnig velta
fram hjá. Og annars staðar myndu augu
hans einnig hafa sama tilbreytingarlausan
margbreytileikann til þess að horfa á. Og
það er nú það.
Því það kemur fyrir, að hitt og þetta
skilur sig frá fjöldanum. Að þetta streym-
andi mannhaf skolar ýmsu frá sér.
Augu Ps. hafa æfzt með árunum. Nú
getur hann, með því að renna þeim aðeins,
gert sér ljóst, hvernig þetta gerizt. Hann
sér bendu af lifandi fótum. Einir fæturnir
hreyfa sig á annan hátt en allir aðrir. Hann
sér þá snúa sér alveg við, sér þá koma nær.
Ein mannvera, sem á heima í þessum ólg-
andi straumi, getur slitnað úr tengslum
og komið í áttina til hans.
Og vegna þess, að P. sér, hvernig það
er ein heild, öll hundruðin, sem fram hjá
ganga, kallar hann það, með sjálfum sér,
kraftaverk, þegar einhver ókunnugur kem-
ur í áttina til hans: — Hvaða blöð hafið
þér?
P. lætur ekki mikið yfir sér. Væri hann
ekki með hvítan blaðabunka undir hend-
inni, myndi enginn veita honum hina
minnstu athygli. Hann er í bláum, síðum
buxum, sem eru of þröngar, af því að sá,
sem átti þær áður, hefir verið grennri en
P„ og ljósum jakka, sem er of víður, vegna
þess, að P. fyllir ekki eins vel út í hann
eins og fyrri eigandinn. Hann er með hvít-
an hálsklút, sem er alltof fínn eftir öðrum
klæðnaði hans, og grátt pottlok, sem lítur
út fyrir að vera vaxið skakkt á höfuðið.
P. stendur allt af fram á fótinn.
Andlitið er skuggalegt. Frá mollulegum,
djúptliggjandi augunum breiðist myrkur,
sem þurrkar út alla drætti. Það er reiði, en
það er ekki illska í þessum augum. Þau
liggja einungis svo djúpt inni undir brún-
unum. Það er engin festa um kinnarnar
eða munninn og hakan er slétt eins og á
barni.
Hinn ókunni, sem slítur sig frá fjöldan-
um og gengur til P. tekur ef til villi ekki
strax eftir andliti hans. En P. hikar. Með
hægð tekur hann blað úr bunkanum og
nefnir verðið ofur gætilega. Augun hanga
við ókunnuga manninn eins og þau búist
við, að hann segi eitthvað. Þegar sá ókunn-
ugi fer að borga, á það sér stað, að hann
sjái augun í P. og þá roðnar hann. Sá
ókunnugi verður hissa þegar P. villi ekki
taka á móti drykkjupeningum, en segir svo
lágt, að það er eins og það eigi ekki að
heyrast: — Ég hefi mín umboðslaun,
herra.
Svo fer sá ókunnugi og P. getur ekki
vitað það fyrir. Það hefði alveg eins get-
að verið einhver annar.
IJt úr öllu þessu myrkri, sem þokast
fram hjá P„ gat sá ef til vill komið, sem
P. vonaðist eftir. Ekki neinn, sem hann
þekkir, heldur einhver ókunnugur maður,
sem kynni að segja: — Ég þarf yðar með.
Þér getið komið með mér. Ég á heima langt
út í sveit. Þér getið hirt um garðinn minn.
Eða verkamaður kynni að koma og
segja: — Heyrðu P„ hvað ertu gamall?
Þrítugur, yrði P. að segja.
Þú ert of ungur til þess að standa hérna
og drepa tímann. Komdu með mér út á
landið. Þar er verið að leggja nýjan veg.
Þar getum við fengið vinnu.
Hærri kröfur gerir P. ekki. Það eru ein-
hvers konar örlög, sem aðeins er að vænta
aðvífandi, utan úr lífinu.
P. hefir vanið sig á að fela augun svo
djúpt að enginn sjái, að hverju hann er
að gá. En þar inni vaka þau yfir ofurlitl-
um draumum. Einhver ókunnugur gæti
komið, sem tæki draumana með sér og
skildi P. alls lausan eftir.
Lissa kom líka frá myrkum fjöldanum.
Einn daginn yfirgaf hún hóp ungra
stúlkna, kom beint til hans og sagði með
opinskárri rödd: — Blað með góðum vist-
um, afi.
Næsta dag kom Lissa aftur: — Blaðið
var ekki gott, afi. Láttu mig hafa annað.
P. rétti Lissu annað blað. Það kostar
ekkert, sagði P. Svo kom Lissa á hverjum
degi og fékk blað hjá P. Og einn daginn
bað hann Lissu að hitta sig á afviknum
stað um kvöldið. Hún kom nokkur kvöld.
Framh. á bls. 26.