Vikan - 19.12.1940, Blaðsíða 26

24
VIKAN, nr. 51, 1940
— Það er svo sárt fyrir börnin, bætti
hún við litlu síðar.
Stóri-Jón svaraði engu. Hann horfði að-
eins á hana og var að hugsa um, hvort
hann ætti að stinga upp á því, að slátra
kúnni. Hún lét hugfallast og fór að gráta,
er henni varð litið framan í hann.
— Ég skal reyna að fara niður í kaup-
staðinn, mælti hann. En auðvitað get ég
ekki komið heim fyrr en á morgun. Þor-
irðu að vera ein með
börnin ?
— Mér finnst ég ekki
vera hrædd við neitt
framar, svaraði hún og
harkaði af sér. Svo bætti
hún við blíðlega:
— Þú drekkur mjólk-
ursopann úr kúnni áður
en þú ferð. Og hún bjó
sig til að fara að mjólka.
— Nei, svaraði hann
og reyndi að bera sig vel.
— Ég ætti þá að sitja
fyrir matbjörginni.
Hann tók tóman poka,
stakk honum undir hendi
sér og fór.
*
Hann náði til kaupstaðarins undir kvöld.
Búðin var full af viðskiptamönnum, er
stóðu framan við búðarborðið. Inn fyrir
fengu þeir ekki að koma, nema einn eða
tveir í senn. Og þeir fátækari urðu að
halda sig fyrir utan, meðan þeir voru af-
greiddir. Þrír búðarsveinar voru á þönum
innan við borðið. Hann sá, að viðskiptavin-
imir voru látnir afhenda úttektarseðla, til
þess að afgreiðslan gengi greiðlegar. Hann
fékk sér lánaðan blýant og snepil af um-
búðapappír og skrifaði það, sem hann ósk-
aði að fá. Hann hugsaði sem svo:
Ég sé, að allir aðrir fá það, sem þeir
biðja um. Ef til vill fæ ég líka það, sem
ég skrifa á blaðið, — af því að jólin fara
í hönd, — eða af því að ösin er svo mikil.
Og hann bætti við á miðann, umfram
nauðsynjarnar, tveimur jólakertum og
einni brúðu.
Þreklega höndin skalf, er að honum kom
og hann rétti búðarsveininum miðann. En
sveinninn afgreiddi hann ekki viðstöðulaust
■— eins og hina. Hann fór fyrst og leit í
höfuðbókina. Síðan fór hann með miðann
inn í skrifstofu. — Hjartað barðist í Stóra-
Jóni, eins og í dreng-snáða, sem staðinn er
að prettum.
Að vörmu spori kom sveinninn út úr
skrifstofunni og til Stóra-Jóns.
— Verzlunarstjórinn vill fá að finna þig
inn í skrifstofu.
Öll von og gleði Stóra-Jóns slokknaði
samstundis. Hann slangraði inn fyrir borð-
ið. Og sagði við sjálfan sig:
— Kertin — og brúðuna----------það fæ
ég að minnsta kosti ekki.
Hann nam staðar rétt innan við skrif-
stofudyrnar.
— Þér skuldið tvö hundruð krónur,
sagði verzlunarstj m og leit upp.
Stóri-Jón samsinnti því.
— Hvenær hafið þér í hyggju að borga
þá skuld?
— Svo fljótt, sem ég get, svaraði Stóri-
Jón ofur-lágt.
— Með öðrum orðum: aldrei.
Verzlunarstjórinn reis úr sæti og rétti
honum úttektarmiðann.
— Þegar þér borgið, látum okkur segja:
annað hundraðið, þá getið þér fengið það,
sem þarna stendur, — bæði kertin og hitt,
bætti hann við í hæðni-róm.
Og hann hélt áfram önugur:
— En meðan það er ógert, ættuð þér að
minnsta kosti ekki að lifa í óhófi. Og n ú
fáið þér ekki neitt.
Lítil telpa kom innan úr íbúðarherbergj-
unum til að sýna pabba sínum jólagjöf,
sem þegar var búið að gefa henni. Verzl-
unarstjórinn klappaði á kollinn á henni og
vék henni með hægð inn fyrir aftur. Síðan
settist hann við skrifborðið og lét sem
w
hann sæi það ekki, að Stóri-Jón stóð kyrr
og bjóst ekki til brottferðar.
— Við eigum enga björg í heimilinu. —
Og kýrin er að verða geld.
Það var löng þögn milli setninganna. —
Verzlunarstjórinn sat við skriftir og gaf
orðum Jóns engan gaum.
— Og á morgun eru jólin, hélt Stóri-
Jón áfram.
Verzlunarstjórinn spratt á fætur.
— Hvað kemur þetta mér við? Ég er
í annríki, maður. Farið þér til hrepps-
nefndaroddvitans. Vilji hann árita miðann,
þá getið þér fengið vörurnar út í reikning
hreppsins. Verið þér sælir.
Hann snéri sér frá Stóra-Jóni, settist
aftur og sneri bakinu við honum. Stóri-
Jón var litverpur og nötraði á beinunum.
Augun leiftruðu af hvoru tveggja í senn:
bæn og hatri.
— Ég fer e k k i til oddvitans, mælti
hann loks þunglega. Það lá við, að honum
vefðist tunga um tönn. Svo þagði hann
um stund, unz hann tók aftur til máls:
— Ég á tvö hungruð börn heima.
En nú stökk verzlunarstjórinn á fætur
aftur og vatt sér að honum, sótrauður og
nötrandi af reiði.
— Hvern f jandan varðar mig um þetta!
Á ég að ala önn fyrir krógunum yðar?
Ég hefi verið allt of ör á að lána yður.
Þér skuldið verzluninni miklu meira en
svo, að ég geti á nokkurn hátt réttlætt
það. Þér megið þakka fyrir, að ég læt ekki
sækja kúna yðar og slátra henni. Og að
ég læt ekki rífa kofana ofan af yður og
selja hvert tangur og tetur. Þér hafið
sjálfur byggt þá, svo að trjáviðurinn hlýt-
ur að vera nýtilegur enn. Og sé það yður
ósamboðið að fara á sveitina, þá eruð þér
líklega meiri maður en svo, að þér standið
hér lengur betlandi.
Stóri-Jón hafði staðið hokinn og auð-
mjúkur. Nú reis hann upp, færðist í auk-
ana og varð teinréttur.
— Já, það er ég sannarlega.
Ég er of góður til að dýrka slíkan lúsa-
blesa, sem þér eruð. Hefi ég ekki alltaf
verzlað við yður? Og alltaf staðið í skil-
um af fremsta megni? Ég ímynda mér,
að á þessum viðskiptum hafi verzlunin
auðgast fyllilega um þá fjárhæð, sem ég
er nú talinn skulda. Nú hefi ég orðið fyrir
óhappi. Yður er það víst vel kunnugt, að
allar kindurnar mínar fór-
ust í fjárskaðabylnum
mikla. Ég hefi fundið að-
eins fáeina dauða skrokka,
— flesta óæta. Og um-
svifalaust vísið þér mér á
sveitina. En — lifandi
leita ég ekki á hennar náð-
ir. Sú ánægja skal yður
aldrei hlotnast.
Hann hló kuldahlátur.
— Verið þér sælir, sagði
hann og þreif um hendi
verzlunarstjórans, áður en
hann varði. Og minnist vel
orða minna: ég og mínir
sveitina, — ekki í lifanda
lífi. Hitt læt ég mig litlu skipta, fyrir hvaða
fé okkur kann að verða holað í jörðina,
eða hvort fyrir því verður haft, þegar við
erum dáin úr hungri. Nú fer ég heim og
slátra kúnni. — Gleðileg jól!
Stóri-Jón kreisti hönd verzlunarstjór-
ans svo fast, að hann varð að bíta á
jaxlinn, til að æpa ekki upp yfir sig.
Hann hugði hvert bein vera brotið í hend-
inni.
Stóri-Jón laut að honum og hvæsti beint
framan í hann:
fara e k k i á