Vikan - 22.08.1991, Blaðsíða 32

TEXTI: FRÍÐA BJÖRNSDÓTTIR
ÍSLENDINGAR
GALDRAMENN
- AUSTURRÍKISMENN GALDRANORNIR
Nornir og
galdramenn heyra
ekki lengur sögunni
tíl. Hér á landi mun
vera starfandi
nornaregla með tug
fullgildra félaga að
minnsta kosti, að því
er sagði í viðtali við
eina nornina í
Vikunni fyrir
allnokkru. En þótt
nornir og
galdramenn séu
aftur komin á kreik
verðum við að teysta
því að galdrabrennur
fyrri alda fylgi ekki í
kjölfarið, enda hefur
lítið frést af því að
þetta nýja galdrafólk
kalli veikindi yfir
nágranna sína né
heldur valdi annarri
óáran.
Rauðhærðar konur,
gamlir menn, sígaunar
og flækingar máttu
fremur en aðrir eiga von á þvf
að verða ákærðir fyrir galdra
og brenndir á báli suður í Evr-
ópu á sextándu og sautjándu
öld. Hér á landi voru brenndir
á báli einir tuttugu galdramenn
og ein kona. Fyrsta galdra-
brenna á Islandi fór fram árið
1625 og um hálfri öld sfðar var
síðasti íslenski galdramaður-
inn brenndur.
Á árunum 1673 til 1675 áttu
sér stað miklar nornaveiðar f
Steyermark í Austurríki. Þær
hófust með því að hvorki
meira né minna en níutíu og
fimm konur og karlar voru
ákærð fyrir að hafa valdið
Séra Páll Björnsson, hrellir íslenskra galdramanna.
þrumuveðri og hagléli þar um
slóðir og endaði þetta með því
að tuttugu manns voru
drepnir, annaðhvort hengdir
eða hálshöggnir, en líkin voru
að því búnu brennd á báli. Það
tíðkaðist nefnilega ekki þarna,
þegar hér var komið, að
brenna fólk á báli heldur að-
eins líkin að aftöku lokinni.
Réttarhöldin yfir hinum
ákærðu voru haldin f bænum
Feldbach sem er um tveggja
tfma ferð suður af Vín og
klukkutíma ferð austur af
Graz. Níu kílómetra frá Feld-
bach er höllin Riegersburg.
Þar má nú sjá mikið safn um
galdra og galdraofsóknir fyrri
alda. Þetta safn hefur verið
sett upp til minningar um það
sem gerðist þarna á sautjándu
öld.
NÓG AF PÚKUM
OG ILLUM ÖNDUM
Heimsókn í safnið vekur menn
til umhugsunar um hvernig á
þessum hræðilegu ofsóknum
stóð bæði hér á landi og ann-
ars staðar. Kirkjan og trúar-
brögðin áttu rík ítök í fólki, ekki
síst almúganum. Klofningur
hafði orðið innan kirkjunnar og
menn skiptust í tvo hópa,
kaþólska og mótmælendur.
Hvorir tveggja trúðu á djöfulinn
og þá ógn sem af honum saf-
aði og menn trúðu því að
galdramenn og nornir gerðu
við hann bandalag. í kennslu-
bók í sögu eftir Ólaf Þ. Kristj-
ánsson segir: „Galdratrú var
mikil á 17. öld og galdra-
hræðsla megn og almenn.
Fólk trúði því, að nóg væri af
púkum og illum öndum, sem
vondir menn gætu sent til þess
að vinna öðrum mönnum tjón.
Ef kálfur drapst eða krakki
meiddi sig, var göldrum kennt
um. Því var trúað að galdra-
nornir gerðu samning við Sat-
an og seldu sig honum, og oft
þóttust menn sjá þær ríða á
sópskafti í loftinu að næturlagi
til fundar við hann. Andleg og
veraldleg yfirvöld gengu rögg-
samlega fram í að leita
„galdranornirnar" uppi. Þær
voru síðan píndar til játningar
og brenndar á báli á almanna-
færi. Galdrabrennur voru
miklu tíðari í löndum mót-
mælenda en í löndum kaþ-
ólskra manna."
Á Jónsmessunótt eða Val-
borgarmessu, sem er í maí-
byrjun, var sagt að nornir
efndu til svokallaðs norna-
sveims, svallveislu þar sem
saman komu illir andar, nornir
og jafnvel var þar mættur
kölski sjálfur. Nornasveimur-
inn fór fram á hæðum og fjalls-
tindum og í þessum veislum
bundust galdramenn og -kon-
ur kölska. Því var það að Inn-
ocensíus VIII páfi sendi út
páfabréf árið 1484 og tilkynnti
að fjöldi fólks í Þýskalandi
hefði gengið döflinum á hönd
og nauðsynlegt væri að gera
eitthvað róttækt til þess að
sporna við þessari þróun.
KENNSLUBÓK í
NORNAVEIÐUM
Þremur árum síðar eða 1487
kom út bókin Hexenhammer
sem dóminikusarmunkurinn
Jakob Sprenger og félagi hans
höfðu samið. Þetta var
kennslubók í nornaveiðum og
skiptist hún I þrjá hluta. í fyrsta
hluta bókarinnar var skýrt frá
því hvernig þekkja mætti
galdranornir en eitt aðalein-
kenni þeirra var sagt rauða
32 VIKAN 17. TBL. 1991